Алтайдын Чолмоны

Олег Хорохордин – президенттиҥ кижизи

20.08.2019

Алтай Республиканыҥ эҥ бийик јамылу кижизине талдаштар сыгын айдыҥ 8-чи кӱнинде ӧдӧр. Бу јамыга кандидаттардыҥ ортозында Алтай Республиканыҥ удурумга башчызы Олег Хорохордин.

Ады-јолы ак-чек, калык-јонго ачык ла ичкери кӧрӱмдӱ — Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јаҥы башкараачызы керегинде  улус мынайда айдыжат. Оныҥ амадузы – президенттиҥ ле республиканыҥ эл-јоныныҥ  бӱдӱмјизине турары, бистиҥ тергеениҥ ӧзӱмин јеткилдеери.

2019 јылдыҥ тулаан айыныҥ 20-чи кӱнинде Россияныҥ президенти Владимир Путин Олег Хорохординле тушташкан ла оны Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечиге тургузары керегинде јарлыкка кол салган. Туштажуныҥ ӧйинде президент оныла кожо тергеениҥ јаҥы башкарузыныҥ алдында турган эҥ озо бӱдӱретен керектерди шӱӱшкен. Олор — озо ло баштап ишјоктордыҥ тоозын астадары, јербойыныҥ экономиказын ла јонјӱрӱмдик бӧлӱкти ӧскӱрери.

«Владимир Владимирович Туулу Алтайды сӱреен јакшы билер, ол мениҥ эҥ озо бӱдӱретен керектер керегинде шӱӱлтемди ајарулу уккан ла бистиҥ республикага јӧмӧжӧргӧ молјонгон» — деп, Олег Хорохордин журналисттерге куучындаган.

Олег Хорохордин республикага туш-туура кижи эмес. Ол 1972 јылда Алтайдагы Глушинка деп јаан эмес јуртта чыккан. Бала тужында јылдыҥ ла Чамал аймагында амыраган. Школдыҥ кийнинде черӱде турган, институтты божоткон, иштеги јолын баштаган, бойыныҥ предприятиезин тӧзӧгӧн. Керектери јакшы барган, Олег Хорохордин кӧп иштеген ине. «Иш – мениҥ јӱрӱмим» – деп, ол айдат.

2000-чы јылдыҥ бажында ол ижин солыыр деп шӱӱйле, тӧс калага кӧчкӧн. Бойын госслужбада ла политикада ченеп кӧрӧр санаа јиит ле эрчимдӱ баштаачы Владимир Путин президент боло берерде келген. «Бойымныҥ јӱрӱмимде јаан учурлу ла керектӱ неге де јединерим деген кӱӱн-сезим, салымды ченеер санаа келген. Ол туштагы ондый кӱӱн-санаам чын деп бодойдым, иштеерге сӱреен јилбилӱ болгон» — деп, удурумга башчы айдат.

Олег Хорохордин президенттиҥ Тӧс федерал округтагы чыдулалган чыгартулу кижизиниҥ аппарадында, Президенттиҥ администрациязында, федерал башкаруныҥ аппарадында башка-башка јамыларда иштеген. Государственный службада иштеп, ол муҥдар тоолу чиновниктерле, коммерческий структуралардыҥ ла јондык организациялардыҥ ишчилериле танышкан ла иштеген. Олордыҥ кӧбизиле кожо ол јамыныҥ «тепкижиле» ӧрӧлӧгӧн. Оныҥ турултазында бӱгӱнги кӱнде оныҥ јуук најыларыныҥ ла таныштарыныҥ тоозында – федерал башкаруныҥ бӧлӱктериниҥ башкараачылары, ол тоодо министрлер ле агентстволордыҥ башкараачылары; президенттиҥ администрациязыныҥ ишчилери; государственный корпорациялардыҥ ла аргачылыктыҥ структураларыныҥ башкараачылары. Бойыныҥ бастыра колбуларын ол Алтай Республиканыҥ тузазына тузаланып јат ла тузаланарга туру.

Олег Хорохордин «Глонасс» деп навигациялык системаны, «инновацияныҥ «Сколково» тӧс јерин тӧзӧӧриниҥ кураторы болгон. «Глонасс» система бӱгӱн бастыра телекейде јарлу, оныла бӱгӱнги кӱнниҥ ончо јепселдери јеткилделет, темдектезе, смартфондорды ла навигаторлорды. «Глонассты» Россияныҥ ла ӧскӧ ороондордыҥ предприятиелеринде кошторды, объекттерди ле ӧскӧлӧрин де ајаруда тударга тузаланат. Инновацияныҥ «Сколково» тӧс јери инвесторлорды ла јайалталу улусты тартатан јер боло берген, мында јаҥы технологиялар ченелет, олор оноҥ ары албаты ээлемниҥ башка-башка бӧлӱктеринде тузаланылат.

Олег Леонидовичти президенттиҥ кадрларыныҥ резервин белетеер программала «губернаторлордыҥ школы» деп адалган РАНХиГС-те ӱренерге аткарганы кайкал эмес. Президент Владимир Путинниҥ айтканыла, бу программада «ижемји берип турган, је ченемелдӱ ле јайалталу, јиит башкараачылар» ӱренет. Олег Хорохордин президенттиҥ кадрларыныҥ резервин белетеер программаныҥ эҥ артык выпускниктериниҥ бирӱзи боло берген. «Ол не-немени лапту угар-кӧрӧр, шӱӱнип-сананар, курч сурактардыҥ тӧс шылтактарын табарга ла олордыҥ аайына чыгарга ченежер, амадуларына једер јӱткӱмелдӱ кижи» деп, Алтай Респуликаныҥ келер ӧйдӧги удурумга башчызы керегинде айдышкан. Калганчы турултага јединерге чырмайары ла не-немениҥ тӧзине кӧрӧри – Олег Хорохординниҥ кылык-јаҥында. Ол куруга ла молјонбойт, ол келер ӧйдиҥ јӱрӱмде бӱдӱретен пландарын тургузары керегинде айдып јат. Ондо куру сӧстӧр јок, ондо чокым иштиҥ пландары.

Бастыра Россияда эл-јон јаҥныҥ органдарында кубулталар, јаҥыртулар болорын кӱӱнзеп керексийт, президент тергеелерге јаҥы кӧрӱмдӱ, иштӱ башкараачыларды аткарып, бу кӱӱнземелдерге удура барып јат. Тергеелердиҥ јаҥы башчылары јаҥда «узак отургандарды» ла эл-јонныҥ «кӱӱнине тийгендерди» солып турулар. Социологтордыҥ айтканыла, «узак отурган» башкараачылардаҥ улам улус бӱдӱнбес-керексинбес, јондык јӱрӱмде туружар кӱӱндери јок болуп, келер ӧйгӧ бӱтпей барат. Јаҥы башкараачылар, карын, «јонјӱрӱмдик эрчим», келер ӧйгӧ бӱдӱмји, кубулталарга, «јаҥы канга» ла «јаҥы јалмуурга» ижемји ойгозот. Олег Хорохордин бу сакылталарга бӱткӱлинче келижип јат – ого 47 јаш, ол јаҥы формацияныҥ кижизи. Оны Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечиниҥ јамызына тутканы — ол Путинниҥ «губернаторлордыҥ школында» белетелгениниҥ јолду турултазы.

Президент јаҥы губернаторлорго чокым ууламјы тургускан – улус учун иштеер, канча ла кирези ачык болор. Олег Леонидовичтиҥ бистиҥ тергееде иштеген кыска ӧйинде ол эл-јонло јӱстер тоолу туштажулар ӧткӱрген, Алтай Республиканыҥ ончого јуук јурттарында болгон, јербойыныҥ улузыныҥ курч сурактарын бойы уккан-кӧргӧн, кажы ла аймактыҥ арга-кӱчин кӧргӧн. Улустыҥ Олег Хорохордин керегинде айдышканыла, ол «кижи кӱӱндӱ», профессионал ла системный, ол ок ӧйдӧ «ачык-јарык» ла «кӱӱнге јараар» башкараачы.

Олег Хорохордин бу ишке тудулганынаҥ ала јаан изӱ айда президентле экинчи катап тушташкан. Владимир Путин ончозыла ла јилбиркеген – тергееде текши айалга да, мындагы курч сурактар да, олордыҥ аайына чыгары јанынаҥ шӱӱлтелер де керегинде сурактарла. Удурумга башчы республиканыҥ ӧзӱминиҥ программазын тургузар эрчимдӱ иш ӧдӧт деп куучындаган. Эл-јон бу иште база эрчимдӱ туружат: олордоҥ программага канча муҥдар шӱӱлтелер келген. Улуста кубулталарга бӱдӱмји ойгонгон, олорго јӱрӱмди јарандырар ижемји келген. «Улустыҥ бӱдӱмјизине, Слердиҥ бӱдӱмјигерге мен турар учурлу» — деп, ол айткан. Олег Леонидович президенттеҥ эҥ курч сурактарда јӧмӧлтӧ сураган. Озо ло ишјоктордыҥ кӧп тоозы ла тарифтердиҥ бийиги јанынаҥ. Республиканыҥ экономиказын ӧскӱрер ле тарифтерди јабызадар амадула президент министерстволорго ло ведомстволорго јакылталар берген.

Бу јакылталарды бӱдӱрерге, Алтай Республикага эки айдыҥ туркунына башкаруныҥ председателиниҥ ордынчылары Максим Акимов ло Ольга Голодец, энергетиканыҥ министри Александр Новак, экономиканыҥ министри Максим Орешкин, Росавтојолдыҥ башкараачызы Андрей Костюк, Ростуризмниҥ јааны Зарина Догузова ла ӧскӧ дӧ јаан јамылу улус келгендер. Олег Хорохордин кажы ла туштажу јаан турулталу болзын деп чырмайат. Тергеениҥ ӧзӱминиҥ сурактарыла јуундар ӧткӱрилет, кажызыныҥ ла кийнинде јакылталардыҥ элбек протоколы белетелет. Темдектезе, башкаруныҥ председателиниҥ ордынчызы Максим Акимовтыҥ ӧткӱрген јууныныҥ кийнинде республикада јолдордыҥ ээлемин јӧмӧӧр сурактар чечилген. Ольга Голодецле јуунныҥ кийнинде јонјӱрӱмдик бӧлӱкте ӱлекерлерди федерал кеминде јӧмӧӧр јакылталар берилген. Александр Новакла кожо электроийдеге тарифтерди јабызадар аргалар керегинде, Максим Орешкинле кожо јуунда переработканыҥ производствозыныҥ ӧзӱми ле бистиҥ предприятиелерди јӧмӧӧри керегинде јӧптӧжӱлер болгон.

«Кажы ла бийик јамылу кижиниҥ келгенинеҥ бис бойыска јаан туза аларга чырмайадыс. Куучын Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик бӧлӱгине ле экономиказына баратан ондор, јӱстер миллион салковойлор керегинде ӧдӱп јат» — деп, Олег Хорохордин айдат.

Ороонныҥ президентиниҥ ле јаҥныҥ федерал орган-дарыныҥ башкараачыларыныҥ Олег Хорохординге эдип турган јаан јӧмӧлтӧзин ајаруга алзабыс, Алтай Республиканыҥ башкараачы јаҥы командазыныҥ пландары јӱрӱмде бӱдер деп бӱдӱмјилӱ айдар керек. Бу пландар дезе бир амадулу – эл-јонныҥ јадын-јӱрӱмин чын ла јарандырарга, олордыҥ кирелтелерин ле јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедерге тергеениҥ ӧзӱмин јеткилдеери.

Жеребьевка аайынча акча тӧлӧлбӧзинеҥ јарлалат