Алтайдын Чолмоны

Удурумга башчыныҥ Майма аймакта туштажулары

23.08.2019

Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ ижин удурумга бӱдӱреечи Олег Хорохордин Майма аймактыҥ эл-јоныла туштажып, олорло аймактыҥ курч сурактарын шӱӱшкен. Сурактардыҥ тоозында бу јердиҥ ӧзӱминиҥ тӧс ууламјылары керегинде сурак башка турган.

Баштапкы туштажу Манјӱрек јуртта ӧткӧн. Ол јайгыда туристтердиҥ кӧп келип турган јери болуп јат. Јербойыныҥ улузы клубты айландыра Билениҥ паркын тӧзӧӧр сурак тургустылар. Парк јурттыҥ танылу тӧс јери боло берер эди. Олег Хорохордин мындый ӱлекерлерди «Јурт јерлердиҥ комплексный ӧзӱми» деп федерал программага кийдирип, бӱдӱрер шӱӱлтезин айткан.

Онойдо ок куучын школдор ло балдардыҥ садиктерин тудары керегинде ӧткӧн. Эмди Майма аймакта тӧрт школ ло балдардыҥ тӧрт садигин тудар ӱлекерлер јазалат. Озо ло баштап олор эл-јоны кӧп Кызыл-Ӧзӧк лӧ Майма јурттарда тудулар учурлу, оныҥ кийнинде арткан јурттарда. Манјӱрекке јетире Озерноедеҥ балдар тартарга јаҥы автобус чыгарылар.

Јиит кадрларды јуртта иштедери јанынаҥ республикан программа тургузар, ведомственный туралар тудар, онойдо ок «Земский ӱредӱчи» деп программаныҥ ээжизи јурт школдордо иштеп турган педагогторго база келишсин деп, федерал тӧс јерле иштеер шӱӱлте айдылган.

Ыны-Оозы јурттыҥ туштажуга келген эл-јоны олордо ӧрт ӧчӱреечилердиҥ бойыныҥ кӱӱниле тӧзӧлгӧн дружиназы бар, је туразы да, ӧрт ӧчӱрер автомобили де јок дешкен. Олег Хорохордин тергеениҥ МЧС-ла куучындажып, транспорт јанынаҥ суракты чечер болгон. Аймактыҥ јааны Роман Птицынныҥ айтканыла, Подгорныйда келер јылда, 2021 јылда Ыны-Оозында ӧрт ӧчӱрер посттор тудулар.

Эл-јонныҥ электроийдениҥ кӱчи јабыс болгонына ла электроотло јеткилдеш тутакту болуп турганына комыдалына каруула болзо, Манјӱректе бойыныҥ подстанциязын орныктырар јӧп јарадылган. Ол јуртты электроийделе јеткилдеерин аайлу-башту эдер.

Сускуныҥ эл-јоны котельный јанынаҥ суракла комыдаган – алдында оны газка кӧчӱрген, је ол бир ле јыл иштеген. Эмди айландыра кейди ӱреп, ойто таш кӧмӱрле иштейт. Аймактыҥ јааныныҥ каруузыла, келер јылда газла иштеер јаҥы котельный тудулар. Быјыл сооктор алдында кейди ӱреерин астадар јепсел котельныйга тургузылар.

«Жемчужина Алтая» ӱлекерди бӱдӱрери керегинде сурак кӧдӱрилген. Удурумга башчыныҥ јартаганыла, бу јердиҥ мынаҥ арыгы ӧзӱминиҥ аргалары керегинде сурак кӧрӱлет. Адакыдагы јӧп, эл-јонныҥ санаа-шӱӱлтезин ле кӱӱнземелдерин ајаруга алып, јарадылар.

Муниципал тӧзӧлмӧниҥ тӧс јуртындагы Культура тӧс јеринде ӧткӧн «Ийделӱ Алтай» деп форумда 350 кижи јуулган. Ондо аймактыҥ ӧзӱминиҥ тӧс ууламјылары деп, јурт ээлем ле туризм адалган. Тергеениҥ ӧзӱминиҥ программазына бу эки ууламјыныҥ чокым керектери кийдирилери темдектелет. Ол тоодо јуртээлем продукциядаҥ ла јерлик ӧзӱмдердеҥ не-неме эдип чыгарар комплекс ле агропромышленный парк тудары. Паркка продукция јазап-иштеер предприятиелер, соодор-тоҥырар јепселдӱ терминал, саду-кӧрӱниҥ комплекси, оптовый ла розничный садуныҥ тӧс јери кирер учурлу.

Јонјӱрӱмдик инфраструктураны ӧскӱреринде быјыл аймактыҥ эмчилиги јетире тудулар, балдардыҥ Кызыл-Ӧзӧктӧ 60 јерлӱ садиги табыштырылар. Келер јылдарда Кызыл-Ӧзӧктӧ јурттыҥ врачту амбулаториязын ла балдардыҥ база бир садигин тудары, Маймада балдардыҥ ӱч садигин тудары пландалат.

Форумда «Атлант» деп тош ӧргӧӧ тудар сурак башка турган. Тергеениҥ ӧзӱминиҥ министри Олег Пьянковтыҥ јетиргениле, келер неделедеҥ ала тош салар иш башталар. «Сыгын айдыҥ бажында иштер тӱгенер» — деп, ол бӱдӱмјилеген.

Алтай Республиканыҥ шайбалу хоккейле федерациязыныҥ президенти Герман Чепкинниҥ айтканыла, спорттыҥ бу бӱдӱми эрчимдӱ ӧзӱм алынат, бӱгӱн јаан улустыҥ тогус ла балдардыҥ ӱч командазы тӧзӧлгӧн. Федерацияныҥ спортчылары Тӱндеги хоккей лиганыҥ Сочидеги финалында јакшы ойноп, ӱчинчи јер алган. Спортчылар тергеениҥ башкарузына алкыш айдып, Олег Хорохординге маргаандардаҥ экелген медальды, кубокты ла јарлу 17 номерлӱ, Вячеслав Фетисовтыҥ колы салылган хоккейдиҥ фирменный свитерин табыштырган.

Јурттардыҥ тыш бӱдӱмин јарандырары керегинде суракты шӱӱжип, Черемшанканыҥ јанындӧӧн туристтерге сӱрее-чӧп таштаар јер тӧзӧӧр шӱӱлтеге келгендер. Эл-јонныҥ шӱӱлтезиле, ол кӱнниҥ курч сурагы болуп јат. Удурумга башчы бу шӱӱлте тергеениҥ ӧзӱминиҥ программазына кийдирилерге кӧрӱлер деген. Онойдо ок «Экология» деп национальный ӱлекер аайынча тергеениҥ бастыра аймактарында сӱрее-чӧп јууп-ылгаар тогус комплекс тудулары ла Маймада комплексти јаҥыртары пландалат.

Тергеелик јолдорды јазаарыныҥ сурагы база кӧдӱрилген. Олег Хорохординниҥ чокымдаганыла, «Автомобильдердиҥ јеткери јок ло чыҥдый јолдоры» деп национальный ӱлекер аайынча Платово јуртка јетире јолдыҥ ла Платово-Подгорное јолдыҥ текши узуны 4,5 км ӱзӱктерин јазаары ӧдӧт. Онойдо ок аймактыҥ јурттарында оромдорды ла јолдорды јазаары элбеде ӧдӧт, Маймада Советский оромды јазаары быјыл тӱгенер. Онойдо ок эл-јонныҥ баштанганыла, Кызыл-Ӧзӧктӧ Горный, Трудовой, Сокольников оромдорды, Алфероводо Каракчеевтердиҥ, Маймада Стяжкинниҥ оромдорын јазаарына республикан бюджеттеҥ акча чыгарылган.

«Мениҥ баштанганымла, јолдор јазаарына федерал бюджеттеҥ куран айда акча-манат келер. Оныҥ билдирлӱ бӧлӱги Майма аймактыҥ јолдорын јазаарына барар – ол тоодо Папардэниҥ, Зональный, Катунский, Гидростроительдердиҥ, Строительдердиҥ оромдорын ла Почтовый переулокты» — деп, Олег Хорохордин чокымдаган.

Форум тушта кайралдар база табыштырылган. Профессионал ижинде ле јондык керектерде једимдери, калыктар ортодо амыр-энчӱни, најылыкты ла колбуларды тыҥыдары аайынча јаан ижи учун «Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ кижизи» деп атла балдардыҥ Маймадагы кееркедим школыныҥ хореография бӧлӱгиниҥ преподаватели Светлана Семенова адаткан.

Педагог ло таскадаачы иштерде аҥылу једимдери, ӧзӱп јаткан ӱйени таскадарында узак јылдарга ак-чек иштегени учун «Алтай Республиканыҥ нерелӱ ӱредӱчизи» деп кӱндӱлӱ ат Подгорныйда школдыҥ баштамы класстарыныҥ ӱредӱчизи Надежда Гартманга адалган.

Культураныҥ ӧзӱмине таҥынаҥ јӧмӧлтӧзин јетиргени, ӧзӱп јаткан ӱйени ич-кӧгӱс байлыкка ла эстетикага таскатканы ла јайаандык ижи учун Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла культураныҥ, јашӧскӱримниҥ политиказыныҥ, спорттыҥ ла библиотечный системаныҥ аймактагы тӧс јериниҥ баш библиографы Тамара Емельяненко кайралдаткан.

Форумда онойдо ок культурада ла кеендикте једимдери учун Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ јайалталу балдарга сыйларыныҥ лауреаттарыныҥ дипломдоры табыштырылган. Сыйлар «Сова» деп албаты театрдыҥ актрисазы Ангелина Бурнашевага, казактардыҥ кожоҥыныҥ «Любо» ансамблиниҥ солистказы Софья Нахимовага, балдардыҥ Маймадагы кеендик школыныҥ выпускниги Сергей Пензинге ле бу ок школдыҥ духовой ойноткылар аайынча бӧлӱгиниҥ ӱренеечизи Арсений Сизинцевке табыштырылган.