Кандый бир бузуштар јогынаҥ…

10.09.2019

Сыгын айдыҥ 8-чи кӱнинде тергеебисте јаан талдаштар ӧткӧн. Эл-јоныс Алтай Республиканыҥ башчызын ла Эл Курултайдыҥ депутаттарын талдаган.

Талдаштар ӧткӱрер участокторго 77 муҥнаҥ кӧп кижи келген. Бу республиканыҥ ӱнбереечилериниҥ 47,8 проценти болуп јат.

«Талдаштар» ГАС системада јарлалган јетирӱлер аайынча башчыныҥ талдаштарында јеҥӱни республиканыҥ удурумга башчызы Олег Хорохордин алат. Бюллетеньдердиҥ јарымызынаҥ кӧби чоттолгон ло олордыҥ 58,82 проценти Хорохордин учун, КПРФ-тыҥ республикан бӧлӱгиниҥ јааны Виктор Ромашкинде 31,87 процент ле ЛДПР-дыҥ координаторы Дмитрий Софроновто – 8,92 процент.

Олег Хорохординди эҥ тыҥ Турачак, Чой ло Кош-Агаш аймактарда јӧмӧгӧн (70, 67 ле 63 проценттеҥ). Горно-Алтайскта ол учун ӱндерин ӱнбереечилердиҥ 56 проценти берген.

Олег Хорохординди алтай јурттар база јакшы јӧмӧгӧн эмтир. Темдектезе, Шабалин аймактыҥ Каспа јуртында ол учун ӱндерин 155 ӱнбереечи берген. Виктор Ромашкин ле Дмитрий Софронов Каспадаҥ 42 ле 5 ӱндердеҥ алган.

Апшыйакту јуртта Хорохординди 113, Ромашкинди 30 ла Софроновты 2 ӱнбереечи јӧмӧгӧн.

Виктор Ромашкин јаан јӧмӧлтӧни Оҥдой аймакта алган. Анда ол учун ӱндерин ӱнбереечилердиҥ 44 проценти берген болзо, Улаган аймакта 40 лӧ Кан-Оозы аймакта 37 процент.

Дмитрий Софроновты анчада ла Майма аймакта эрчимдӱ јӧмӧгӧндӧр. Анда ол учун ӱндерин ӱнбереечилердиҥ 11,5 проценти берген.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ депутаттарыныҥ талдаштарында беш проценттӱ барьерди беш партия ӧдӱп јат. Олор: «Единая Россия», КПРФ, ЛДПР, «Родина» ла «Справедливая Россия». Озолондыра кӧргӱзӱлерле, «Единая Россияны» 34,1 процент, КПРФ-ты — 29,6, ЛДПР-ды — 11,98, «Родинаны» — 5,33 ле «Справедливая Россияны» 5,32 процент ӱнбереечилер јӧмӧгӧн.

Талдаштарда турушкан «Российская партия пенсионеров за социальную справедливость» 3,7 процент алган, КПСС – 2,69, «Патриоты России» – 2,16, «Яблоко» 0,91 процент алган. Бу озолондыра кӧргӱзӱлер болуп јат.

Бу парламентте 11 мандат бирлик округ (партийный тоолом) аайынча, база 30-ы бир мандатту округтар аайынча ӱлештирилер. Озолондыра кӧргӱзӱлерле, округтарда «Единая Россия» јӧмӧгӧн 19, КПРФ јӧмӧгӧн тӧрт, «Патриоты Россия» јӧмӧгӧн бир ле «Справедливая Россия» јӧмӧгӧн бир кижи јеҥӱ алган. Анайда ок јеҥӱчилдердиҥ тоозында талдаштарда таҥынаҥ турушкан беш кижи барып јат. Бу окылу эмес, озолондыра кӧргӱзӱлер болуп јат.

Округтарында јеҥӱчил болуп клееткендердиҥ тооломы мындый:

Петр Букач
Артур Кохоев
Радмила Пекпеева
Аскар Тулебаев
Герман Чепкин
Петр Попошев
Мария Демина
Сергей Кухтуеков
Эзен Сюйлешев
Ержанат Бегенов
Самат Кагарманов
Александр Коршук
Михаил Коновалов
Алена Казанцева
Ольга Волосовцева
Рашид Атажанов
Рустам Байдалаков
Аткыр Амыев
Владислав Рябченко
Сергей Ложкин
Асет Заргумаров
Айдар Тазрашев
Григорий Пильтин
Ай-Сулу Ябыева
Владимир Тюлентин
Мария Кабудыкова
Юрий Суртаев
Михаил Терехов
Сергей Мазалов
Наталья Екеева

Талдаштар ӧдӧр кӱн «Алтайдыҥ Чолмоны» республикан газеттиҥ ишчилери Горно-Алтайскта талдаштар ӧткӱрер участковый кӱреелердиҥ бир кезигинде болуп, ӱнбереечилердиҥ санаа-шӱӱлтезин база уккан.

Таукен Яйтынов: «Мен сананзам, бу талдаштарда, азыйгызына кӧрӧ, тыҥ тартыжу болуп јат. Бастыра ла аймактарда башка-башка санаалар, улустыҥ санаа-кӱӱнин кайдаҥ билетен. Талдаштарда текши албаты туружып јат. Је уч-турултазы кандый болотонын ӱнбериштиҥ кийнинеҥ кӧрӧтӧн турубыс».

Айана Укачина: «Бӱгӱнги талдаштар бийик, јакшы кеминде ӧдӱп јат деп сананадым, бӱдӱп јадым. Келер ӧйдӧ Алтай Республиканыҥ башчызы аайлу-башту кижи болор, јаҥыс ла бойы керегинде эмес, албаты керегинде сананар, республикабыстыҥ ӧзӱмин бийиктедер деп, акту кӱӱнимнеҥ иженип турум. Ол јурт ээлемди кӧдӱрер, кажы ла кижи иштӱ болорын јеткилдеер, јердиҥ сурагын ајаруда тудар учурлу. Республиканыҥ јери садылбас, мында јаткан албатыныҥ јери болзын деп сананадым. Анайда ок јаҥы башчы алтай тилдиҥ сурагына јаан ајару эдип, оныҥ учурын бийиктедер деп иженедим».

Евгений Туденев: «Талдаштардыҥ кампаниязы јакшы ӧткӧн деп сананадым. Мен бойым элбеде јетирӱлер эдер эп-аргаларда иштеп турган кижи байа телекӧрӱлтеде теледебаттарды ӧткӱрерин технический јанынаҥ јеткилдегем. Бу талдаштардаҥ, бастыра ла улус чылап, јадын-јӱрӱмниҥ јаранарын сакыйдым».

Талдаштар ӧткӱрер 12-чи таҥмалу участковый кӱреениҥ председатели Нина Зяблицкаяныҥ айтканыла болзо, олордыҥ участогына эҥирдиҥ 18:00 саадына јетире бастыра 1052 ӱнбереечи келип, ӱндерин берген. Бу участокто темдектеткен ӱнбереечилердиҥ текши тоозы 2467 кижи болуп јат. Эки сааттыҥ туркунына база да улус келер. Јаан јашту улус кӧп келет пе эмезе јииттер бе деген сурагыма «теҥ-тай» деген каруу алдым. Јаан јаштулар эртен тура кӧп келген болзо, јииттер тал-тӱштиҥ кийнинеҥ келип баштаган эмтир.

13-чи участокто темдектелген ӱнбереечилердиҥ 53 проценти келгени керегинде талдаштар ӧткӱрер 13-чи таҥмалу участковый кӱреениҥ председатели Наталья Русских айткан. Оныҥ темдектегениле болзо, бу учуралда јаан јашту улус кӧп болгон.

8-чи участокто ӱнбериштиҥ учына јетире беш минут артарда киргем. Бу участокто темдектелген ӱнбереечилердиҥ текши тоозыныҥ 52 проценти келген деп айттылар.

«Единая Россия» политический партияныҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ качызы Владимир Тюлентинниҥ айтканыла, бу талдаштарда «Единая Россия» јакшы турулта кӧргӱскен. Озолондыра кӧргӱзӱлерле, партия бастыра округтарда озолойт ло турумкай бийик турулта кӧргӱскен. Округтарда «Единая Россия» јӧмӧгӧн 21 кандидат јеҥӱ алган. Партия учун ӱндерин ӱнбереечилердиҥ 34,18 проценти берген. Текшилей алар болзо, «Единая Россияныҥ» фракциязына республикан парламенттиҥ кӧп саба депутаттары кирер.

«Улус ӱнбериште эрчимдӱ турушкан ла ӧткӧн талдаштарга јаан јилбӱзин кӧргӱскен. Эл-јонго јетирген јӧмӧлтӧзи учун, анайда ок «Единая Россияныҥ» талдаштар ӧткӱрер кампаниязында турушкан бастыра улуска, анчада ла партияныҥ турчыларына ла оны јӧмӧӧчилерге, агитаторлорго ло активисттериске быйаным айдадым. Бистиҥ алдыста ӧзӱмниҥ программазын ла јакылталарды бӱдӱрериле колбулу сӱрекей каруулу ӧй» – деп, В. Тюлентин темдектеген.

Партияныҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ качызы Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ јамызына «Единая Россиядаҥ» кандидат Олег Хорохордин талдаштарда једимдӱ турушканын база темдектеген.

«Тергеениҥ эҥ јаан јамызына бистиҥ кандидат 58,82 процент турулта кӧргӱзип, јеҥӱ алган. Мен ого Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ јамызында једимдӱ иш кӱӱнзейдим» – деп, Владимир Тюлентин айткан.

КПРФ-тыҥ республикан бӧлӱгиниҥ јааны Виктор Ромашкинниҥ айтканыла болзо, талдаштар кандый бир јаан бузуштар јогынаҥ ӧткӧн.

«Кажы ла участокто бистеҥ чыгартулу улус болгон. Талдаштар ӧткӧн кӱн бастыра айалга кем јок болгон. Је талдаштардыҥ кампаниязы ӧйинде агитациялар керегинде айдар болзо, кем де дебаттарда турушпаган, кем де талдаштар алдындагы туштажуларды ӧткӱрбеген. Бастыра ла туштажулар тергеениҥ башкараачызыла ӧткӧн туштажулардый болгон. Чындаптаҥ да теҥ-тай эмес айалгалар болгон» – деп, Виктор Ромашкин темдектеген.

Тергеениҥ эҥ јаан јамызына ӧткӧн талдаштарда турушкан база бир кандидат, ЛДПР-дыҥ координаторы Дмитрий Софронов ӧткӧн талдаштарда јаан бузуштар темдектелбегенин айткан. «Талдаштардыҥ турулталарын чындык деп айдарга јараар» — деп, ол угускан.

«Олег Хорохордин јеҥӱни алган ла мен оны акту кӱӱнимнеҥ уткыйдым ла ижинде једимдер кӱӱнзейдим. Талдаштардыҥ кампаниязы ӧйинде улустаҥ келген јакылталарды ол ајаруга алар деп иженедим» — деп, Дмитрий Софронов темдектеген.

Сыгын айдыҥ 8-чи кӱнинде јаҥыс ла Алтай Республикада эмес, је анайда ок орооныстыҥ ӧскӧ дӧ тергеелеринде талдаштар ӧткӧн. Россияныҥ талдаштар ӧткӱрер тӧс камызыныҥ председатели Элла Памфилованыҥ айтканыла болзо, бу талдаштар кандый бир јаан бузуштар јогынаҥ ӧткӧн. Россияныҥ талдаштар ӧткӱрер участокторыныҥ бирӱзинде де талдаштар чын эмес деп темдектелбеген.

«Мынызы, ӱнбереечилердиҥ угускан кӱӱнин серемји алдына тургускадый кандый бир бузушты эм тургуза темдектебегенисти кӧргӱзет. Бис андый учуралдар керегинде эм тургуза нени де билбезис» – деп, Э. Памфилова айткан.

ЦИК-тиҥ јааны тергеелердеги коллегаларына ӱндерди чоттоор ишти шиҥжӱге алзын деп баштанган.

«Ӱндерди чоттоор тушта бастыра ширтеечилер туружар, видеокамералар иштеер учурлу деп айдып салайын. Бастыра неме кӧрӱнер, јарт, ачык болор учурлу. Јажырар неме јок. Бу бӧлӱкте кандый да бузуштар болбозына иженедим» – деп, Элла Памфилова айткан. Ол анайда ок јербойындагы комиссиялардыҥ председательдерине бу иш учун олор таҥынаҥ каруулу болгонын темдектеген.

Талдаштардыҥ окылу турулталары келер номерлерде јарлалар.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина