«Калабыс кичинек, је ырыс-кежиги јаан»

11.10.2019

Горно-Алтайсктыҥ балдарыныҥ В. Костинниҥ адыла адалган јуранарыныҥ школында ӱлӱрген айдыҥ 4-чи кӱнинде јурукчы-дизайнер, ӱредӱчи Марина Стародубцеваныҥ «Город, ДЕВОЧКА и кот»! деп адалган мобильный (LPHONE) фотојуруктарыныҥ таҥынаҥ баштапкы кӧрӱзи байрамдык айалгада ачылды.

Солун ла јилбилӱ кӧрӱниҥ ачылтазында бу школдыҥ ӱренчиктери, ӱредӱчилери, јурукчылар туруштылар. Чамал аймактыҥ Аскат јуртынаҥ јурукчы-дизайнер Марина Николаевнаныҥ најылары, кӧрӱш-таныштары келип, оны кӧрӱзиле акту кӱӱндеринеҥ уткыдылар.

Јаан да, јаш та улусты кайкаткан бу кӧрӱни јурукчыныҥ Ӱредӱчилердиҥ кӱнине эткен байлык ла јараш сыйы деп айдарга јараар. Бу школдо дизайн аайынча класс ачылган. Ӱредӱчизи – М. Стародубцева.

Балдардыҥ јуранарыныҥ школыныҥ јааны Наталья Романенко кӧрӱни ачып тура, бистиҥ школдо мындый кӧрӱ качан да болбогон, је мынаҥ ары ондый кӧрӱлер јолын алынар, ӧдӧр деп айтты. Ол онойдо ок Марина Николаевна бойыныҥ јалакайыла, омогыла, кӧӧрӧм кӱӱн-табыла балдардыҥ ич-телекейин, јилбӱлерин чебер ачат деп темдектеди. «Качан ӱредӱчи бойы кӱйӱп, балдарды кӱйбӱредип јилбиркетсе, јайаандык иш чечилер, јаранар. Ӱредӱчи бойы јӱрӱмге, ижине, јилбӱлерине чындык болгон кийнинде ӱренчиктер онызын чӱрче ле сезер, ӱредӱчизинеҥ јозок аларга чырмайар» – деп, Н. Романенко уткуулду сӧзинде айтты.

«Город. ДЕВОЧКА и кот» деген кӧрӱге 243 мобильный фотојуруктарды автор тизӱлерле 80 композиция-бӱдӱмге бириктирген. Ӱредӱчи, јурукчы чокым ууламјыла кӧнӱ иштеп јатканы јаан учурлу. Бу школдо иштеп јаткан ӱредӱчиге алкы бойына кыйалтазы јогынаҥ јурукчы болор керек. Марина Николаевна јурукчы-дизайнер болуп, бойыныҥ јолын тапканы јаан једим. Ол кеендиктиҥ кайкамчылу телекейин бойына ачканы оморкодулу. Дизайнныҥ ууламјылары башка-башка, је оныҥ бу бӧлӱги-ууламјызы кайкамчылу болгонын Н. Романенко база чокымдады.

Оныҥ кийнинде кӧрӱниҥ јалакай ээзи Марина Стародубцева кайкамчылу јайаан ижи јанынаҥ куучындады. «Мобильный фотојуруктар сӱреен тӱрген согулат. Мында тегин фотојурукка тӱшкеннеҥ чек башка. Ондо улус эртеде белетенип турган болзо, мында ондый эмес. Фотојуруктарда мениҥ најыларым, кӧрӱш-таныштарым, сӱӱген тындуларым, бир сӧслӧ, олор мениҥ база бир кандый да ӱлӱм эмезе бӧлӱгим деп айдарга јараар. Мында мениҥ кару ла сӱӱген, эрке-торко кызычагым Ева. Ол 3-чи гимназияда 4-чи класста ӱренет. Чӧлӧӧ ӧйдӧ кӧп кычырат. Евада бойыныҥ аҥылу кӧрӱми, философиязы. Кызычагымда сӱӱген кискези, чындык најызы бар. Ол кажы ла јайаан иште тӧп лӧ чек отурат. Јуруктарымныҥ амадузы – бойын, јуук улузын, амыр-энчӱ јуртап јаткан јараш ла тымык каланы корып, чеберлеп алары» – деп, Марина Николаевна айтты.

Јурукчы-дизайнер кӧрӧӧчилерге залда тургузылган тизӱ иштериле таныштырды. Темдектезе, баштапкызы «Каланыҥ јурамалдары» деп адалат. Мында ол ајаруны Горно-Алтайсктыҥ ар-бӱткендик ле архитектуралык јанына эдет. Ева кызычактыҥ ла кискениҥ каланыҥ ичинде, телекейинде амыр-энчӱ, токыналу јӱргени кӧргӱзилет.

Удур-тедир тизим (контраст) фактура, текстура керегинде.
Бийикте (Высота) – мында Горно-Алтайскты курчаган кайкамчылу ар-бӱткен, олордыҥ ӧзӧгинде турган кала.
Ууламјы – стиль. Бу тизӱде каланыҥ јиит кызычагыныҥ кайкамчылу, аҥылу јӱрӱминиҥ сӱр-кебери сӱреен јакшы кӧргӱзилет.
Најылар – мында суркураган, кӱйген јажыл кӧстӱ шотланд укту кискениҥ ле Ева кызычактыҥ ару ла чындык најылыгы керегинде фотојуруктар тургузылды. Бой-бойына ајарузы, килемјизи — олордыҥ ару ла јымжак чырайларында.
Кылык-јаҥ – мында тургузылган фотојуруктарда кискениҥ ле Еваныҥ кылык-јаҥдарына кала керегинде јурамалдардыҥ бӱдӱми тӱҥейин эмезе аҥылузын керелеген сӱреен сӱрлӱ фотобичимелдер.

Јайаан јайалталу Ева кӧрӧӧчилерге кӧрӱ јолын тапкан, кӧрӱге јилбӱ бар деп айтты. Тӧрӧл калабыс алкы бойы кичинек те болзо, је ырыс-кежиги јаан деп, јылу кӱлӱмзиренип айтканыла ончо кӧрӧӧчилер, байла, јӧпсинген болор.

Бис бойыстыҥ калабысты кӱннеҥ кӱнге јылдарла кӧрӧдис. Је мында бу фотојуруктарды кӧрӱп, бистиҥ каланыҥ јадын-јӱрӱми, ичи-тышты кандый да шиҥжӱлӱ иштиҥ бир бӧлӱги болгонын кӧрӧдис. Мында јаан сӱӱштиҥ ле чындык најылыктыҥ тӱӱкизи кажы ла алтамда.

Јурукчы-дизайнер Марина Стародуб-цеваныҥ «Город. ДЕВОЧКА и кот» деген фотокӧрӱзи каланыҥ юбилейлик кӧдӱриҥи ӧйинде тӧс тепсеҥде база тургузылган болгон.

Горно-Алтайсктыҥ балдарыныҥ В. Кос-тинниҥ адыла адалган јуранарыныҥ школында солун, јараш кӧрӱ кӱчӱрген айдыҥ 4-чи кӱнине јетире иштеер. Кӱчсинбей, кӧрӱге барган јаан-јаш база бир куулгазын телекейди бойына, айса болзо, ачар.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина