Алтайдын Чолмоны

Ајаруда — јонјӱрӱм-ишмекчи колбулар

15.10.2019

Јонјӱрӱм-ишмекчи колбуларды аайлаштырары аайынча республикан ӱчјандай кӱреениҥ јууны тергеениҥ башкарузында ӱлӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде ӧткӧн.

Профсоюзтардыҥ «За достойный труд!» деген телекейлик кӱниниҥ кеминде болгон бу јуунды Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Игорь Коршунов башкарып ӧткӱрген. Анда ӱч сурак кӧрӱлген. Баштапкы суракла Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ ишчилердиҥ ишјалыныҥ кемин бийиктедери ле улустыҥ јокту јадын-јӱрӱминиҥ кемин астадары аайынча Јарлыгын Алтай Республиканыҥ јеринде канай бӱдӱрип турганы керегинде јетирӱ эдилген.

АР-дыҥ экономиканыҥ ӧзӱми ле ар-јӧӧжӧлик колбулар аайынча министриниҥ ордынчызы Алтынсай Белекова РФ-тыҥ Президентиниҥ «Национальный амадулар ла Россия Федерацияныҥ ӧзӱминиҥ 2024 јылга јетире стратегический амадулары керегинде» Јарлыгыныҥ ишчилердиҥ ишјалыныҥ кемин бийиктедери ле улустыҥ јокту јадын-јӱрӱминиҥ кемин астадары аайынча бӧлӱгин бистиҥ тергееде канайда бӱдӱрип турганы керегинде јетирӱ этти.

Оныҥ айтканыла, 2019 јылдыҥ чаган-кичӱ изӱ айларында ишчилердиҥ кезик бӧлӱктериниҥ тоозы ла ишјалы аайынча кажы ла ай сайын ӧткӱрген мониторингтиҥ уч-турулталарына тӧзӧлгӧлӧнип, олордыҥ ишјалыныҥ кеми адылу категориялардыҥ ишчилериниҥ Алтай Республика аайынча орто ишјалыныҥ кемине келиштиртерин чеберлеп алары јеткилделген.

2019 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинде болгоныла, организациялардыҥ ишчилерине текши чоттолгон ортоайлык ишјалдыҥ кеми 34534,6 салковой болгон, онызы, 2018 јылдыҥ бу ок ӧйинде болгонына кӧрӧ, 107,2 процент.

Алтайкрайстаттыҥ јетирӱзиле, 2018 јылда бистиҥ тергеениҥ эл-јоныныҥ текши тоозынаҥ (218 муҥ кижи) 52,8 муҥ кижиниҥ кирелтезиниҥ кеми прожиточный минимумнаҥ (9752 салковой) ас болгон, олордоҥ: 27507 кижи (51,9 %) — иштеер аргалу улус,  ол тоодо: 14771 кижи (53,7%) — экономикада иштейт, 10500 кижи (38,2 %) — ишјоктор. Анчада ла балдарлу билелердиҥ кирелтелер јанынаҥ айалгазы кызалаҥду. Балдарлу ла кирелтезиниҥ кеми кирелӱ 23898 биленеҥ: 8030 биле (33,6 %) кӧп балдарлу, 1500 билениҥ (6,3 %) балдарыныҥ јажы 1,5 јаштаҥ ала 3 јашка јетире, јаҥыскандыра билелердиҥ тоозы 5870 (24,6 %).

Улустыҥ колго алып турган кирелтезиниҥ кемин бийиктедерге ле јокту-јойу јадын-јӱрӱмниҥ кемин 2024 јыл кирезине јетире ӧйдиҥ туркунына эки катапка астадарга, Алтай Республика ороонныҥ пилотный ӱлекерлер иштеп турган субъекттериниҥ тоозына кийдирилген.

АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министриниҥ баштапкы ордынчызы Алексей Санаровтыҥ јартаганыла, пилотный ӱлекер аайынча керек-јарактарды тӧрт бӧлӱктей ӧткӱрери темдектелген.  Јартап айтса, ишле јеткилдеериниҥ ле јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧниҥ бӧлӱгиниҥ јеткилдештерин аларга баштанган улус ортодо анкетирование ӧткӱрери пландалган,  муниципал тӧзӧлмӧлӧргӧ 2020 јылга пландалып турган инвестиционный ӱлекерлер ле улус иштеери јанынаҥ тӧзӧлип јаткан јерлер керегинде запростор аткарылган. Тергеелердиҥ экономикалык ӧзӱми кандый камаанын јетирип турганы, эл-јонныҥ кирелтелериниҥ кемин нацӱлекерлер аайынча иш-керектердиҥ шылтузында бийиктедери јанынаҥ шиҥжӱ ӧткӱрери планга кийдирилген. Анайда ок јокту јадын-јӱрӱмниҥ кемин јонјӱрӱмдик болуштыҥ системазын ӧскӱргени ажыра астадары аайынча шӱӱлтелер белетелер, мындый јонјӱрӱмдик болуш оны керексиген улуска адылу эдилер.

Анайда ок граждандардыҥ кирелтелериниҥ кемин бийиктедерине ле јокту јадын-јӱрӱмниҥ кемин астадарына ууландырылган керек-јарактардыҥ тергеелик пландарыныҥ ӱлекерлери белетелер. Ол тоодо финансовый јеткилдешке, тургузылган иш-јакылталарды бӱдӱрери аайынча иш-керектердеҥ кандый туза-јандыру аларга турганына база ајару эдилер.

Алексей Санаровтыҥ айтканыла, государственный јонјӱрӱмдик болушты социальный контракт ажыра бӱдӱрериниҥ чыгымдарын јеткилдеерине 2020 јылда 316 миллион салковойдоҥ кӧп акча чыгарары темдектелген. Бу болушты јонјӱрӱмдик јӧптӧжӱ ажыра 2501 кижи алар, ол тоодо 625 кижиге — иш табарына ла ишке кирерине болужарына, 401 кижиге — профӱредӱ ӧдӧрине, 225 кижиге — таҥынаҥ аргачылык ижин  ӧткӱрерин јӧмӧӧрине, 1250 кижиге — јадын-јӱрӱмниҥ уур-кӱчтерин ӧдӧрине болуш эдип.

Профсоюзтардыҥ чыгартулу улузыныҥ темдектегениле, Алтай Республиканыҥ эл-јоныныҥ 25 процентиниҥ кирелтезиниҥ кеми прожиточный минимумнаҥ ас, онызы текшироссиялык кӧргӱзӱнеҥ (13 %) эки катап кирезине кӧп.

АР-дыҥ «Катастрофалардыҥ медициназыныҥ тӧс јери» деп БУЗ-та болгон бузуштарды јоголторы јанынаҥ кандый иштер ӧткӱрилгени керегинде сурак јуунда кӧрӱлерде, бу јанынаҥ јетирӱни оныҥ директоры Сергей Земцов эткен. Кӱреениҥ јуунында темдектелгениле, калганчы айлардыҥ туркунына бу учреждениеде прокуратураныҥ, иш аайынча инспекцияныҥ, профсоюзтардыҥ шиҥжӱлери ӧткӧн. Илезине чыгарылган бузуштар јоголтылып јат. Тургуза ӧйдӧ ишчилердиҥ таҥынаҥ керектери, јакарулар, ишчилердиҥ угузу бичиктери јасакберимниҥ некелтелери аайынча келиштирте јазалат. Баштамы профсоюзный организацияныҥ председатели Ольга Горхованыҥ айтканыла, ӧмӧликтеги айалга оҥдолып башталган. Суракты аайлаштырарына јӧмӧлтӧ эткени учун ол су-кадыкты корыырыныҥ ишчилериниҥ республикан профсоюзный организациязына (председатели Елена Николаевна Григоренко) быйан айткан. Ӧрӧ адалган тӧс јерде болгон бузуштарды јоголторы јанынаҥ кандый иш ӧткӱрилгени керегинде јетирӱни ӱчјандай кӱреениҥ ээчиде јуунында угар деп јӧп јарадылган.

Анайда ок јуун ӧйинде Алтай Республиканыҥ 2020 јылда ла 2021-2021 јылдарда јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱми кандый болоры керегинде белге-јетирӱ эдилген.

Кӱреениҥ ижиниҥ учында оныҥ туружаачылары эл-јонныҥ ишле колбулу курч сурактарын мынаҥ да ары ӧмӧ-јӧмӧ шӱӱжер деп јӧптӧшкӧн.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы