Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Черӱге алары башталган

15.10.2019

Ӱлӱрген айдыҥ 8-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссары Олег Денисенко пресс-конференция ӧткӱрип, элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине быјылгы кӱсте Россияныҥ черӱзине улус аларыныҥ ээжилеринде болгон кубулталар керегинде куучындаган.

Јуучыл комиссар О. Денисенко быјылгы кӱсте бистиҥ тергеедеҥ черӱге ӱч јӱс бежен кижи барар учурлу деп айткан. Олордыҥ баштапкы бӧлӱги молјулу керегин бӱдӱрерге ӱлӱрген айдыҥ 18-чи кӱнинде атанар. Јуучыл комиссариат јиит солдаттардыҥ калганчы бӧлӱгин дезе черӱге јаҥар айдыҥ 23-чи кӱнинде ӱйдежер. Мыныла Алтай Республикада быјыл улусты черӱге аларыныҥ ӧйи окылу тӱгенер. Туулу Алтайдыҥ јииттери Тӧрӧлин корулаары аайынча молјулу керегин јаҥжыкканы аайынча ороонныҥ јуучыл ийде-кӱчтериниҥ бастыра бӱдӱмдеринде бӱдӱрер — кейдеги десанттыҥ черӱзинеҥ ала јерде јӱрер частьтардыҥ бӧлӱктерине јетире.

Он сегис јажы јеткен јиит улусты черӱге алар иш «Јуучыл молју ла јуучыл служба» керегинде федерал јасак, «Россия Федерацияныҥ граждандарын ӱлӱрген-јаҥар айларда черӱге алары ла черӱдеги службазыныҥ ӧйи тӱгенип јаткан граждандарды черӱдеги службадаҥ јайымдаары керегинде» Россия Федерацияныҥ президенти В. Путинниҥ 2019 јылдыҥ сыгын айыныҥ 30-чы кӱнинде кол салган 472-чи таҥмалу јасак, Россия Федерацияныҥ коруланарыныҥ министри С. Шойгуныҥ 2019 јылдыҥ сыгын айыныҥ 30-чы кӱнинде чыгарган 565-чи таҥмалу јакарузы аайынча ӧдӱп јат. Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели О. Хорохордин 2019 јылдыҥ сыгын айыныҥ 6-чы кӱнинде бистиҥ республикада ӱлӱрген-јаҥар айларда улусты черӱге аларын ӧткӱрери керегинде јакаанга база кол салган.

Республиканыҥ јуучыл комиссарыныҥ темдектегениле, улусты черӱге алар каруулу кампанияны једимдӱ ле тӧзӧмӧлдӱ ӧткӱреринде Алтай Республиканыҥ башкараачылары, башкаруныҥ турчылары, каланыҥ, аймактардыҥ башкараачылары, јашӧскӱримниҥ ле ветерандардыҥ јондык организацияларыныҥ чыгартулу улузы эрчимдӱ туружып јат. Ветерандардыҥ ла јондык кыймыгулардыҥ болуш-јӧмӧлтӧзиле јииттерди черӱге кӧдӱриҥилӱ айалгада аткарары тӧзӧлӧт. Черӱге барып јаткан јиит улустыҥ ада-энелери призывной камыстыҥ ижинде эрчимдӱ туружат. Олег Михайлович пресс-конференцияда јииттерди черӱге ӱйдежип јаткан кӧдӱриҥилӱ керек-јарактарды республиканыҥ элбек јетирӱлер эдер эп-аргалары эфирде, электрон сайттарда ла газеттерде элбеде кӧргӱзип јат деп база темдектеген.

О. Денисенко бу кӱскиде черӱге барып јаткан јииттердиҥ бастыразы, алдындагы ла јылдарда чылап ок, јуучыл кеп-кийимле, таҥынаҥ электрон карталарла, «ВТБ-24» банктыҥ акча салатан аҥылу карталарыла толо јеткилделер деп айткан. Республиканыҥ јуучыл комиссариадында ӧткӧн пресс-конференцияда ол кӱн журналисттерге черӱге барып јаткан јиит солдатка берилип турган эдим-тудумдар база элбеде кӧргӱзилген. Јуучыл комиссардыҥ айтканыла, эмди јиит солдаттарды јолой поездте вагон-ресторанда изӱ курсакла база тойо азырагылап јат. Бу јаҥырту јуучыл ийде-кӱчтерде эки јыл мынаҥ кайра кийдирилген. Ол бӱгӱнги кӱнде једимдӱ иштеп јат.

Россия Федерацияныҥ президенти 2019 јылдыҥ кочкор айыныҥ 6-чы кӱнинде «Јуучыл молју ла јуучыл служба» керегинде федерал јасакка кубулталар кийдирген. Јасакка эдилген кубулталар аайынча эмди кажы ла гражданин јаткан јеринде регистрациядаҥ камааны јогынаҥ јуучыл учетко кыйалтазы јогынаҥ турар учурлу. Гражданинде келген ол эмезе јаткан јеринде регистрация јок то болзо, ол оны јуучыл комиссариатка барып, учетко турарынаҥ бир де јайымдабай јат. Гражданин ӧскӧ јерге ӱч айдаҥ кӧп ӧйгӧ барза, ол јуучыл учетко турарыныҥ ээжизин толо ло кыйалтазы јогынаҥ бӱдӱрер учурлу. Бу ээжи бузулза, ого административный кезедӱ эдилердеҥ айабас.

«Јуучыл молју ла јуучыл служба» керегинде федерал јасактыҥ 22-чи, 23-чи, 24-чи ле 51-чи статьяларына база кубулталар эдилген. 2019 јылдыҥ сыгын айыныҥ баштапкы кӱнинеҥ ала черӱге аларыныҥ ээжилеринде эмди мындый јаҥыртулар бар: јиит кижиде очный ӱредӱдеҥ улам черӱдеҥ отстрочка бар болзо, ол эмезе ол кандый бир степеньдӱ билимчи, службазыныҥ ӧйинде божогон кижиниҥ уулы, эмезе оныҥ кожо чыккан карындажы, аказы болзо, ол тузаланып турган отстрочказынаҥ бойыныҥ кӱӱниле мойножор аргалу. Отстрочкадаҥ бойыныҥ кӱӱниле мойножып турганы керегинде ол военкоматтыҥ комиссиязына акту бойыныҥ угузу бичигиле баштанар учурлу. Эмди срочный службада турган черӱчилдер оныҥ билезинде экинчи бала чыккан учуралда службазын јетире ӧтпӧй јанар аргалу.

Јуучыл комиссариатка повестка аайынча шылтагы јогынаҥ келбеген кижиге кезедӱ эдилери база темдектелет. Јасакка тайанып эдилген мындый јаҥыртуны башкаруныҥ комиссиязы јарадып јат. Кезедӱ эдетен штрафтыҥ кеми документ аайынча 500 салковойдоҥ ала ӱч муҥга јетире болор. Мынаҥ башка биледе болгон кубулталар, иштеген ле ӱренген јерлерин солуган, ӧскӧ јерге кӧчкӧн учуралдар керегинде јуучыл комиссариатка јетирӱ этпеген тушта, ого салынган штрафтыҥ кеми алты катапка кӧдӱрилер деп, пресс-конференцияда база айдылган.

П. КАБАР

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина