Алтайдын Чолмоны

Кӧксуу-Оозы аймак албатызыныҥ јаҥжыгуларыла байлык

22.10.2019

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохординниҥ ээчиде ишмекчи јол-јорыгы Кӧксуу-Оозы аймакла болды. Ол аймактыҥ 95 јылдыгына учурлалган кӧдӱриҥиде, Мульта јуртта ФАП-тыҥ ачылтазында турушкан. Анайда ок ол «Абайский» СПК-ныҥ сӱт-товарный фермазында ла Алтыгы-Оймондогы крестьян-фермер ээлемниҥ аш арутаар комплексинде болгон.

Јаҥы ФАП

Мультадагы ФАП-тыҥ эски туразы 1957 јылда тудулган, он јылдаҥ кӧп ӧйдиҥ туркунына ол јазалбаган болгон. Фельдшерско-акушерский пункттыҥ јаҥы туразын тударына республикан бюджеттеҥ 7 миллион салковой ло база 800 муҥ салковой — јазалдар садып аларына чыгарылган болгон. Объектти республиканыҥ адылу инвестиционный программазы аайынча туткан. Медучреждение смена ӧйинде 20 кижини алар аргалу.

«Бу ФАП Мультаныҥ, Замультаныҥ ла Маральниктиҥ эл-јонын јеткилдеер, ол јурттарда бир муҥнаҥ кӧп кижи јуртайт. Олор ыраак деген јурттарга келижет деп айдарга јараар, оныҥ да учун олорго аҥылу ајару керек болот» — деп, Олег Хорохордин айткан. Оныҥ угусканыла, улус јаан калада ба эмезе ыраак јуртта ба јатканынаҥ камаан јогынаҥ, олорго јадын-јӱрӱмниҥ јарамыкту айалгаларын тӧзӧӧр керек.

«Мында јаан учурлузы — улуска медболуш јанында болоры. Бис бу суракка јаан ајару эдедис, нениҥ учун дезе медицинаныҥ бӧлӱгиндеги айалга андый ла јакшы эмес, онызы бистиҥ эл-јонго амыр бербейт» — деп, Олег Хорохордин айткан. Ол ФАП-тыҥ туразыныҥ ичинде болуп, медишчилерле, јурттыҥ улузыла куучындашкан.

 Аймактыҥ јаан байрамы

Тергеениҥ башчызы Кӧксуу-Оозы аймактыҥ 95 јылдыгына учурлалган байрамда турушкан.

«Мында, Оймон ичинде, албатыныҥ јаҥжыгулары сӱрекей бек. Оныҥ да учун орус албатыныҥ јайаандыгыныҥ «Родники Алтая» деген тергеелер ортодо фестивалин шак мында ӧткӱрер деген јӧп тегиндӱ эмес јарадылган. Бу јаркынду байрам, ол кӧп тоолу туружаачыларды ла айылчыларды јууйт» — деп, ол уткуулду сӧзинде айткан.

Оныҥ темдектегениле, Кӧксуу-Оозы аймак туристтерди бойына тартып турган јер болуп јат. Мында болгон кижи бери такып ла такып келет деген. Ол аймактыҥ ӧзӱминиҥ келер ӧйи керегинде айдып, муниципал тӧзӧлмӧ анчада ла јурт ээлемде бийик једимдериле јарлу болгонын темдектеген. Аймакта аҥ ӧскӱрери эрчимдӱ ӧзӱм алынат, аҥ ӧскӱрериниҥ эҥ јаан ээлемдери бу аймактыҥ јеринде. Анайда ок аймак эттеҥ ле сӱттеҥ белетеген продукциязы экология јанынаҥ бийик чыҥдыйлу болгоныла јаҥыс ла республика ичинде эмес, је анайда ок ӧскӧ дӧ талаларда текшилей јарлу.

«Эттиҥ, сӱттиҥ ле аҥныҥ мӱӱзиниҥ переработказыныҥ, туризмди ле јолдыҥ инфраструктуразын ӧскӱргениниҥ шылтузында аймак мынаҥ да ары эрчимдӱ ӧзӱм алынарына бӱдедим. Алтай Республиканыҥ башкарузы бастыра бу ууламјылар аайынча слерди јӧмӧӧр» — деп, Олег Хорохордин айткан.

Оныҥ темдектегениле, аймакта эҥ курч сурактардыҥ бирӱзи — ол јолдор.  Јуук ӧйлӧрдӧ мында јолдор тудары ла јазаары аайынча элбек кемдӱ иштер башталар. Аймак «Јеткер јок ло чыҥдый автомобильный јолдор» деген национальный ӱлекер аайынча бир канча јылдардыҥ туркунына 2,3 миллиард салковойдоҥ кӧп акча алар, ӱзеери де акча-манат чыгарылар.

«Аймак јылдаҥ јылга ӧзӧт,  јаранат,  улустыҥ јадын-јӱрӱмине јарамыкту айалгалар тӧзӧлӧт. Бастыра албаты-јонго эҥке-тоҥко јадын-јӱрӱм ле Кӧксуу-Оозы аймакка учурлалган ижинде јаҥы једимдер кӱӱнзеп турум — культурада, спортто, јонјӱрӱмдик бӧлӱкте ле экономикада» — деп, адакыда башчы айтты.

Аймактыҥ албаты-јонын байрамла АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентин, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ администрациязыныҥ јааны Олег Кулигин ле ӧскӧ дӧ улус база уткыды.

«Мен бу аймактыҥ јеринде чыккам ла ӧскӧм. Аймактыҥ улузы меге јуук улустый — ачык-јарык санаалу, келер ӧйгӧ ару ижемјилӱ албаты. Мындагы улус ар-бӱткенине чала тӱҥдеш — јурт ээлемниҥ, культураныҥ ла ӱредӱликтиҥ, јонјӱрӱмдик бӧлӱктиҥ, албаты ээлемниҥ бастыра бӧлӱктериниҥ ишчилери. Олор кайда ла иштезе, бойын јакшы јанынаҥ кӧргӱзерге чырмайат. Аймактыҥ албаты-јоны јууныҥ ла иштиҥ геройлорыла, јарлу аҥ ӧскӱреечилериле, спортчыларыла, јайалталу кожоҥчыларыла, јурукчыларыла оморкойт» — деп, Владимир Тюлентин айткан.

«Баштапкы орус кӧчкӱндер бу јерди чӧрчӧк јериниҥ Беловодье талазы деп адап туратан. Олор Сугаштыҥ боочызын ажып келеле, чакпынду суулардыҥ, чечектердиҥ ле мӧҥкӱлердиҥ јаражын кайкаган. Алтай кырлардыҥ ӱстинде агару Ӱч-Сӱмер—Белуха турган» — деп, ол куучындаган. Оныҥ айтканыла, 1924 јыл Кӧксуу-Оозы аймакка јаан учурлу: ол тушта тӧс јурты Катандуда болгон Уймонский аймак тӧзӧлгӧн, оноҥ тӧс јурты Кӧксуу-Оозы боло берген — ол јурттыҥ адыла бӱткӱл аймак соҥында адалган.

Аймактыҥ јурттарында алтай ла орус албатылардыҥ культуразын чеберлеп алгандар. Бу керек јербойында бастыра јанынаҥ јӧмӧлӧт. Бери келип турган улус Алтайдӧӧн эки јӱс јылдаҥ ажыра ӧй кайра кӧчӱп келген «староверлердиҥ» јадын-јӱрӱмиле таныжат. Старообрядецтердиҥ угы-тӧзинеҥ тарап-таркап келгендердиҥ тудум-немелери Ӱстиги-Оймондогы музейде чеберлелет. Јаржактар ӧткӧн чактардагы Россияныҥ тӱӱкизиниҥ бӧлӱги болуп јат, бу улустыҥ јадын-јӱрӱминиҥ аайы, чӱм-јаҥдары, культуразы бӱгӱнги јаш ӱйени јилбиркедет.

 Мергендӱчилерге — кайралдар

Байрам ӧйинде мергендӱчилерге кайралдар кӧдӱриҥилӱ айалгада табыштырылган. Профессионал ла јондык иш-керектерде једимдери, республиканыҥ јонјӱрӱм-экономикалык ӧзӱмине камаанын јетиргени, амыр-энчӱни, албатылар ортодо најылыкты ле ӧмӧ-јӧмӧ иштеериниҥ тыҥыдарында једимдӱ ижи учун «Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи» деген ат отраслевой технологиялардыҥ Кӧксуу-Оозындагы техникумыныҥ библиотеказыныҥ јааны, АР-дыҥ јурт ээлеминиҥ ле ӱредӱлигиниҥ кӱндӱлӱ ишчизи Надежда Апенышевага адалган.

Профессионал ижинде једимдери, јаш ӱйени ӱредерине ле таскадарына јаан камаанын јетиргени, ӱредӱликтиҥ бӧлӱгинде кӧп јылдардыҥ туркунына ак-чек иштегени учун Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаткандардыҥ тоозында: Кӧксуу-Оозындагы орто ӱредӱлӱ школдыҥ «Тополек» детсадыныҥ филиалыныҥ таскадаачызы Евгений Бухтуев, отраслевой технологиялардыҥ Кӧксуу-Оозындагы техни-кумыныҥ производственный ӱредӱ аайынча мастери Павел Грошев, Абайдагы школдыҥ «Теремок» детсадыныҥ филиалыныҥ баш таскадаачызы Людмила Иркитова, Кӧксуу-Оозындагы школдыҥ тӱӱки ле обществознание аайынча ӱредӱчизи Наталья Кудрявцева, Огневкадагы школдыҥ биология ла химия аайынча ӱредӱчизи Татьяна Матина.

Профессионал ижинде једимдери, јербойында бойы башкарынарыныҥ органдарыныҥ чыдуларын бӱдӱрерин јеткилдеерине камаанын јетиргени, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ јерин арутаарын ла јарандырарын јеткилдегени учун АР-дыҥ башчызыныҥ Быйанду самаразы Кӧксуу-Оозы аймактыҥ администрциязыныҥ јааны Олег Кулигинге тбыштырылган.

Профессионал ижинде једимдери, культураныҥ бӧлӱгинде кӧп јылдардыҥ туркунына ак-чек иштегени учун Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла «Јайаандыктыҥ ла амыраштыҥ туразы» деген муниципал тӧзӧлмӧниҥ ишчилери кайралдаткан —  художественный самодеятельностьтыҥ бӧлӱгиниҥ аккомпаниаторы Аркадий Копчаков ло художественный башкараачы Сергей Шилов.

Анайда ок муниципал тӧзӧлмӧниҥ башкараачызыныҥ кайралдарыла, кереес сыйларыла культураныҥ, искусствоныҥ ла јайаандыктыҥ бӧлӱгинде бийик једимдерге јеткен улус кайралдаткан.

Кӧдӱриҥи тушта аймактыҥ артисттериниҥ ле јайаандык ӧмӧликтериниҥ ойын-концерти, јербойыныҥ устарыныҥ эдимдериниҥ ле јурт ээлемниҥ кӧрӱлери болгон.

                                       АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы