Кан табыштыр, јӱрӱм аргада!

25.10.2019

Мындый кыймыгуныҥ башкараачызы Рухолла Кобдабаев деген јиит. Ол бойы ГАГУ-да тӱӱки-филологиялык факультеттиҥ ӱчинчи курсында ӱренет. Рухолла Кош-Агашта чыккан, Горно-Алтайскта 3-чи таҥмалу гимназияда ӱренген. Школды дезе Маймада ӱренип божоткон.

Уулдыҥ айтканыла болзо, ол јаштаҥ ала эрчимдӱ, кандый ла керектерде туружар болгон. Университеттиҥ баштапкы курсында ӱренип тура, јондык иштерде туружып баштаган. Ол тушта «Јашӧскӱримниҥ дисконтный картазы» деп адалган ӱлекер-проектти тапкан ла оны јӱрӱмге кийдирген улустыҥ бирӱзи. Студенттерге бу карта сӱрекей јарамыкту болуп јат: кайда ла, кандый ла јеткилдештерде јеҥилтелер алар арга берет. Чындап, Рухолла быјыл бу ӱлекер-проекттиҥ башкараачызы боло берген.

2018 јылда студенттердиҥ профкомыныҥ јааны «Проф.Донор» деген акция ӧткӱрер керек деген баштаҥкай эткен. Рухолла оныҥ ӱлекер-проегин белетеген эмтир. 2018 јылдыҥ кӱчӱрген айында бу ӱлекер белетелген, семинар ӧткӱрилген ле бу ок јылдыҥ јаҥар айында баштапкы 26 студент кан табыштырган.

Ӱлӱрген айдыҥ 29-чы кӱнинде ӧткӱрер деп темдектелген акция тӧртинчи катап болор. Быјыл мындый ок керек-јарактар кочкор айда, оноҥ кандык айда ӧткӧн. Кочкор айда акцияда 60-наҥ кӧп студент турушкан болзо, кандык айда кан табыштырган студенттердиҥ тоозы 84-кӧ јеткен. Бу учуралда 60-наҥ кӧп кижи туружары темдектелет.

Рухолланыҥ темдектегениле, бу ӱлекер-проект аҥылу. Не дезе, оны студенттер бойлоры сананып тапкан, бойлоры белетеген. Кемнеҥ де кӧрӱжип белетебеген.

Учурал келижерде, студенттерди ӱлӱрген айдыҥ 29-чы кӱнинде ӧдӧтӧн акцияга кычырадыс.

Горно-Алтайскта кан табыштырар станцияныҥ баш врачы Елена Николаевна ДАМЕРЛЕ эрмек-куучын база ӧткӱрдис.

Оныҥ айтканыла, Туулу Алтайда кан табыштырар пункт 1950 јылда тӧзӧлгӧн. 1965 јылда ол пункттаҥ бӧлӱкке јетире јаанадылган, 1984 јылда кан табыштырарыныҥ областной станциязы боло берген. 1995 јылда бу станция эмдиги туразына кӧчкӧн.

Кан табыштырар станцияныҥ ижиниҥ тӧс учуры –республиканыҥ медицинский организацияларын канла, оныҥ компоненттериле јеткилдеери болуп јат.

–Калганчы јылдарда онкологияла оорып турган улустыҥ тоозы кӧптӧгӧн. Ӧткӧн кварталда бис медорганизацияларга, онкоцентрге эритрацитарный массаны кӧп табыштырып баштаганыс, анайда ок тромбомассаны. Былтыргы јылга кӧрӧ, дозалардыҥ тоозы ӱч катапка кӧптӧгӧн. Тургуза ӧйдӧ Алтай Республикада јыл туркунына 2 тоннага јуук кан ла оныҥ компоненттери белетелет. Мынызы эмдеер учреждениелерге керектӱ канныҥ кемин јеткилдейт. Олорды кӧп саба учуралдарда травмотологический, хирургический бӧлӱктерге, перинатальный тӧс јерге ле балдардыҥ реанимациязына апарадыс. Анайда ок аймактарда эмчиликтерди јеткилдейдис — олор база бистиҥ јеткилдештерди тузаланат. Бис аймактар сайын јорыктап, донорский канды база јууйдыс. Бастыра јуулган канныҥ 21 проценти аймактарда јуулган болуп јат – деп, баш врач айткан.

Елена Николаевнаныҥ темдектегениле, эмди корпоративный донорство элбеде јарлу. Станция организациялардыҥ улузы кан табыштырзын деп кычырат. Тоолу кӱннеҥ, чокымдап айтса, ӱлӱрген айдыҥ 29-чы кӱнинде, «Проф.Донор» деп адалган акция ӧткӱрилер. Мындый акция ӧткӱрер деген баштаҥкайды ГАГУ-ныҥ студенттери эткен. Анайып, темдектелген кӱнде мындагы медишчилер ГАГУ-ныҥ студенттерин сакыыр. Студенттер кан табыштырарга, бир јылда эки-ӱч катап келгилейт. Кан табыштырар станцияныҥ кычырузына јаантайын ајаруны Росгвардия, полицияныҥ, ГИБДД-ныҥ, јаргы приставтардыҥ службазыныҥ ишчилери, Роспотребшиҥжӱниҥ тергеелик башкартузы, МФЦ эдет ле акцияларда эрчимдӱ туружат.

Мениҥ билеримле, Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республика аайынча башкартузы мындый акцияда туружып баштаганынаҥ ала он јыл болгон. Бу ӧйдиҥ туркунына башкартуныҥ ишчилери бу акцияда 25 катап турушкан. Анда 50 кире донор, ол тоодо тӧртӱзи РФ-тыҥ кӱндӱлӱ доноры болуп јат. Чындап, башкартуныҥ јааны Леонид Щучинов бойы да РФ-тыҥ кӱндӱлӱ доноры.

Кан табыштырар станцияныҥ баш врачы Елена Дамердиҥ темдектегениле, Алтай Республикада РФ-тыҥ 692 кӱндӱлӱ доноры јуртайт. Олордоҥ 310 кижи Горно-Алтайскта болзо, арткандары аймактарда.

Јасак аайынча болзо, он сегис јажы толгон кийнинде кан табыштырарга јараар. Быјыл сыгын айда медколледжтиҥ студенттери станцияга келип, кан табыштырган. Кӱчӱрген айдыҥ 6-чы кӱнинде «Кан табыштырып, јӱрӱм аргада» деген акция ӧдӧр. Анда Россияныҥ почтазыныҥ ишчилери туружар.

Канды јаҥыс ла су-кадыгы шиҥделген кижи табыштырар аргалу болгонын темдектеер керек. Анайда ок кан табыштыратан кижиниҥ бескези бежен килограммнаҥ ас болбос учурлу. Не дезе, бу бескедеҥ јабыс бескелӱ улустаҥ 450 милилитр кан аларга јарабас. Јаантайын кан табыштырып турган улус бар — олорды доноры-резервы деп адайдылар. Андый ӱй улус канды јылында тӧрт катап, эр улус дезе беш катап табыштырат.

–Канныҥ кандый бир группазы керек болгондо, бис байа донор-резервтерди алдырадыс. Бисте олордыҥ картотеказы, телефондоры бар. Куран айда 1-кы группаныҥ каны кӧп керек болгон. Ол тушта болуш керек болгон оору улустыҥ кӧп лӧ сабазы 1-кы группалу канду болуп калган. Донор-резервтерге баштанганда, бир де мойношпой турганы учун олорго быйан айдар керек – деп, баш врач айткан.

Бӱгӱнги кӱнде кан табыштырар станция бастыра керектӱ јазалдарла, ол тоодо улустаҥ алган канды чеберлейтен камерала јеткилделген. Станцияда 31 кижи иштейт. Кан табыштырарга келген улуска јарамыкту айалгалар тӧзӧлгӧн.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина