Чындык ла ачык јаргы

19.11.2019

Быјыл анайда ок бойыныҥ толо јажын Кош-Агаш аймактыҥ јаргы участогыныҥ јӧптӧштиреечи јаргычызы Игорь СУХОВЕРХОВ темдектейт.

Кош-Агаш јуртта јаргыныҥ участогы 2012 јылда тӧзӧлгӧн. Игорь Владимирович бу участокто баштапкы ла кӱннеҥ ала иштеп јат. Бӱгӱн оныла ӧткӱрген куучын-эрмекти јарлап јадырыс.

—Игорь Владимирович, юбилей — ол бӱдӱрген ишке кайра кӧрӱп, ӧткӧн ӧйди эске алынатан арга берип јат. Ижи-тожыгар керегинде куучындап берзегер? Слер кайда ӱренгенигер? Нениҥ учун юриспруденцияны талдап алганыгар?

—Мен черӱниҥ кийнинеҥ Алтайдагы госуниверситеттиҥ юридический факультедине ӱредӱге киргем. Оны божодоло, Горно-Алтайскка келип, прокуратурада иштегем. Ӱч јылдаҥ адвокаттыҥ ижине кӧчӱп, бу иште 2011 јылга јетире иштегем. Бу ла јылдыҥ јаҥар айында Алтай Республиканыҥ Эл Курултайы мени Кош-Агаш аймактыҥ јаргы участогыныҥ јӧптӧштиреечи јаргычызына кӧстӧгӧн. Прокуратурада ла адвокатурада иштеген ченемелим јаргычыныҥ ижинде меге јаан болужын јетирет.

—Јӧптӧштиреечи јаргычыныҥ ижи кӱч пе? Улус Слерге кандый сурактарла баштанат? Ижигер канайып башталып јат?

—Тӧс ижим улустыҥ тӧлӱлериле, каландарла, коммунал тӧлӧмирлерле, айрылып јаткан билелердиҥ угузу-бичиктерин кӧрӧтӧн сурактарла колбулу. Иштеер кӱним административный јаҥбузуштарла колбулу документтерди, гражданский керектерди, јаргыныҥ документтерин кӧрӧринеҥ башталат. Статистикага баштанып кӧрзӧбис, бистиҥ ижис уур-кӱчиле каладагы јаргы участоктордыҥ кийнинде туруп јат. Кош-Агаштыҥ улузын эрчимдӱ деп айдарга јараар. Олор бойлорыныҥ тап- эриктерин корулаарга биске јаантайын баштанат. Јӧптӧштиреечи јаргычы айрылып јаткан билениҥ сурактарын, олордыҥ баазы бежен муҥ салковойго јетире јӧӧжӧзиниҥ сурактарын, алимент јанынаҥ керектерди кӧрӱп јат.

—Баштапкы кӧргӧн керегеер санаагарга кирет пе?

—Ол ӧйдӧҥ менде кӱнлик дневник арткан. Слерге интервью берер алдында кӱнликти айылымдагы архивимнеҥ алып, оны ойто катап ачып кӧрдим. Баштапкы кӧргӧн керегим айрылып јаткан билениҥ сурагы болгон эмтир. Бу керекти мен јасакка тайанып кӧргӧм.

—Јаргыныҥ участогында Слерле кожо база кемдер иштеп јат? Кожо иштеп турган улус болужын јетирип ле турган болбой…

—Ӧмӧликтиҥ улузынаҥ кӧп неме камаанду эмей. Јаргычылардыҥ участогында кӱӱн-санаазыла ачык-јарык улус иштеп јат. Олор кажы ла ӧйдӧ болушка келер кӱӱндӱ улус. Бис элдеҥ ле озо јасактарла башкарынып иштеп јадыс. Ирина Александровна Санина јаргычыныҥ болушчызы болуп јаргы участоктыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ле ала иштеп јат. Тургуза ӧйдӧ јаргыныҥ јуундарыныҥ качызы болуп Асель Аманконовна Мукашева иштейт. Јаргыныҥ качызыныҥ ижин Надежда Климентьевна Петпенекова бӱдӱрет. Документтерле Марина Николаевна Чернышова иштейт.

Кадрлар јанынаҥ бисте кандый да уур-кӱчтер јок. Ӧмӧликте бойыныҥ јаҥжыгулары бар. Специалисттер дезе бойлорыныҥ иштеги молјуларын ак-чек бӱдӱрип јат. Арга болордо, олордыҥ јакшы ижин темдектеп, кажызына ла быйан айдып јадырым. Иштиҥ эҥ ле јаан јӱги элдеҥ ле озо јаргы участоктыҥ аппарадына келижип јат деп айдар керек.

—Слер ченемелдӱ ишчи болуп јадыгар. Јӧптӧштиреечи јаргычыга иште кандый некелтелер эдилип јат?

—Јӧптӧштиреечи јаргычы бойыныҥ керегиниҥ узы болор учурлу. Оны ӧскӧ сӧстӧрлӧ профессионализм деп айдар керек. Андый јаргычыда анайда ок кемнеҥ де камаанду јогынаҥ бойыныҥ кӧрӱм-турумы ла ак-чек кылык-јаҥ болор учурлу. Бистиҥ иште профессионал этикала башкарынганы баштапкы јерде туруп јат.

—Игорь Владимирович, Слер бойыгарды ӧскӧ иште кӧрӱп јадыгар ба? Јаргычы болбогон болзогор, Слер кем болор эдигер?

—Бӱгӱнги кӱнде бойымды ӧскӧ кандый да иште кӧрбӧй турум деп агы-чегин айдып јадырым.

—Быјыл Россия Федерацияныҥ јӧптӧштиреечи юстициязына туй ла јирме јыл толуп јат. Мынча кире ӧйгӧ оныҥ тӱӱкизинде кандый кубулталар болгон? Слер акту бойор нени темдектеер кӱӱнигер бар?

—Россияда јӧптӧштиреечи юстицияны орныктырганы ол јаргыныҥ ижин эл-јонго јууктатканы болуп јат. Оныҥ тӧзӧлгӧзинде текши демократияныҥ тап-эриктери салылган. Бу ӧйдиҥ туркунына бистиҥ республикада јӧптӧштиреечи јаргычылардыҥ чындык институды тӧзӧлгӧн. Јаргычылардыҥ участокторында бойыныҥ керегин јакшы билер јаргычылар иштеп јат. Мен кожо иштеген коллегаларымды бу јаан юбилейле уткып, бек су-кадык ла једимдӱ иш кӱӱнзеп турум.

—Иштеҥ ӧскӧ Слерде база кандый јилбӱлер бар? Спортло тазыктырынып јадыгар ба? Јакшы иштеерге ийде-кӱчти кайдаҥ алып јадыгар?

—Иштеҥ чӧлӧӧ ӧйдӧ билемле кожо ар-бӱткенге барып амыраарга јакшызынадым. Туулу Алтайда дезе кеен ле јараш јерлер кӧп. Балыктаарын сӱӱйдим. Бильярдла, волейболло јилбиркейдим. Кышкыда туу чанала јыҥылаарга јакшызынып јадырым. Бу јилбӱлер меге ийде-кӱч ле омок кӱӱн-санаа сыйлап јат.

—Игорь Владимирович, јилбилӱ куучын-эрмек учун Слерге јаан быйан айдып турум. Слерди юбилейлик керек-јарактарла уткып, иште јаҥы једимдер, алкы бойоорго бек су-кадык кӱӱнзеп турум.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина