Јолдордо јеткер болдыртпаска

19.11.2019

Кӱчӱрген айдыҥ 11-чи кӱнинде тергеебисте «Мен јолдордо јеткер болбозы учун» деп адалган республикан социальный кампания башталган. Оныҥ амадузы – бастыра эл-јонды јолдордо јеткер болдыртпазыныҥ сурактарына, анчада ла балдарла колбулу, ајару эттирери болуп јат. Мыныла колбой профилактический ууламјылу керек-јарактар ӧдӧр.

Бу ок кӱнде, кӱчӱрген айдыҥ 11-чи кӱнинде, МВД-ныҥ ГИБДД-зыныҥ Алтай Республика аайынча башкартузында пресс-конференция ӧткӧн. ГИБДД-ныҥ рес-публикан башкартузыныҥ јааны полицияныҥ полков-ниги Анатолий Косинов элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ журналисттерине республиканыҥ јолдорында болуп турган учуралдар керегинде јетирӱ эткен.

Оныҥ айтканыла, јылдыҥ ла јолдордо болуп турган ДТП-ларда улус сынык-бычыктар алат, кезик учуралдарда божойт. Калганчы беш јылдыҥ туркунына Алтай Республикада водительдердиҥ бурузыла 1452 ДТП болгон. Олордо 161 кижи божогон ло 1951 кижи сынык-бычыктар алган.

Госавтоинспекция бу ууламјыда бастыра аргаларын тузаланып иштеп те турган болзо, 2019 јылдыҥ баштапкы 10 айында јолдордо ДТП-лардыҥ тоозы 8,2 процентке, олордо коромјы алган улустыҥ тоозы 10,6 процентке кӧптӧгӧн. Божогон улустыҥ тоозы былтыргы јылдыҥ кӧргӱзӱзи кеминде арткан.

Анайып, чаган-ӱлӱрген айларда 269 ДТП болгон, олордо 381 кижи сынык-бычык аларда, 28 кижи божогон.

Аналитический кӧргӱзӱлерди ајаруга алар болзо, јолдордо болуп турган ДТП-лардыҥ тӧс шылтагы – кижиниҥ бурузы. Тискинчилер ээжилерди бузат: тӱрген маҥтаткылайт, тискинчилер удура келип јаткан транспорттыҥ полосазына чыгара маҥтадат, перекрестоктордо јеткерге экелгедий маневрлар эдет. Бастыра ДТП-лардыҥ 93 проценти јолдогы јорыкташтыҥ туружаачыларыныҥ бурузыла болгон.

Сынык-бычыкка эмезе ӧлӱмге экелген ДТП-лардыҥ кажы ла бежинчи учуралында тискинчи эзирик эмезе калаҥы болгон. Тӧс јеткер – ол эзирик тискинчилер. Оныҥ учун олорды јолдорго чыгарбаска албаданар керек. Анатолий Косинов газеттердиҥ кычыраачыларына мынайда баштанган: «Ачу аш амзап алган кижи кӧлӱкле маҥтадып турганын кӧргӧн болзогор, (38822) 28-777, 9-24-97 номерлӱ телефондорго тӱрген-тӱкей согуп, биске јетирӱ эдигер. Айса болзо, эзирик тискинчини тудуп алза, кемниҥ де јӱрӱми де аргадалар».

Госавтоинспекцияныҥ ишчилери јолдордо эзирик эмезе ачу аш амзап алган 1196 тискинчини тудуп алган. Кажы ла сегизинчи учуралда ол туттурткан тискинчилер мынаҥ да озо ӧйдӧ ачу аш ичип, маҥтадып тура туттурткан болгон. Эмди олор уголовный каруузына турар.

ДТП-лардыҥ тоозын кӧптӧткӧн шылтактардыҥ бирӱзи — ол удура кӧлӱк келер полосага чыкканы болуп јат. Оноҥ улам кажы ла алтынчы ДТП болгон. Чо-кымдап айдар болзо, 47 учурал — алты кижи божогон ло 93 кижи сынык-бычыктар алган.

База бир шылтак – ӧйинеҥ ӧткӱре тӱрген маҥтатканы. Бу шылтактаҥ улам 22 ДТП болгон. Олордо беш кижи божогон ло 33 кижи сынык-бычыктар алган.

Јай ӧйинде республикабыстыҥ јолдорында ӧскӧ тергеелердеҥ келип турган транспорттыҥ тоозы кезем кӧптӧй берет. Мынаҥ улам јолдордогы транспорттыҥ текши тоозы кӧптӧйт. Је келген туристтердиҥ бурузынаҥ улам болгон ДТП-лардыҥ тоозы республикада темдектелген ДТП-лардыҥ 13 ле проценти болуп јат.

Тергеениҥ Госавтоинспекциязыныҥ ижи Алтай Республиканыҥ јолдорында авариялардыҥ тоозын астадарына, олорды болдыртпазына ууламјылалат. 2019 јылдыҥ чаган-ӱлӱрген айларында јолдордогы јорыкташты шиҥжӱде тутканыныҥ, анайда ок «Эзирик тискинчи», «Тискинчи-пешеход», «Балдардыҥ креслозы» деп адалган профилактический керек-јарактар ӧткӱргениниҥ шылтузында 242210 административный бузуш илезине чыгарылган. Фотовидеофиксацияныҥ комплекстеринеҥ алынган кӧргӱзӱлер ого база кирген. Салынган штрафтардыҥ текши кеми 180 миллион салковойды ашкан. 150000 учуралда тискинчилер тӱрген маҥтаткан, 700 учуралда удура кӧлӱк келер полосага чыккан. Јолдо јӱрер ээжилерди бусканы учун 3040 пешеход административный каруузына тургузылган. Транспортло тискинчиниҥ кере-бичиги јок маҥтаткан 3635 кижи туттурткан.

Јолдордо болуп турган јеткерлӱ учуралдарла колбулу јетирӱлерде балдар керегинде айдылып турган учуралдар база кӧп болот. Ӧрӧ темдектелген ӧйдиҥ туркунына 16 јажы јетпеген балдарла болгон ДТП-лардыҥ тоозы 45. Олордо ӱч бала божогон ло 48 бала јӱзӱн-башка шыркалар ла сынык-бычыктар алган. Бу ДТП-лардыҥ кӧп сабазында балдар автомототранспорттыҥ пассажирлери болгон. Мындый учуралдардыҥ тоозы – 28. Олордо ӱч бала божогон ло 29 бала сынык-бычык алган. Ӧлӱм болгон учуралдардыҥ экӱзинде балдар курларла тартылбаган, база бир учуралда баланы кресло јогынаҥ апарып јаткан болгон. Бу эп-аргалар тузала-нылган болзо, балдардыҥ јӱрӱми аргадалар эди.

Сегис ДТП јажы эр кемине јеткелек балдарла колбулу. Бу учуралдарда сегис бала сынык-бычыктар алган. Ол учуралдардыҥ јарымызы јойу улус јолды кечер аҥылу јерлерде болгонын темдектеер керек. Тӧрт бала ајарынбазынаҥ ла јолды јарабас јерде кечкенинеҥ улам шыркалар ла сынык-бычыктар алган.

ГИБДД-ныҥ республикан башкартузыныҥ јааны тергеебиске јаҥы 14 патрульный кӧлӱк келгени керегинде айткан. Ол кӧлӱктердиҥ тоозында беш УАЗ «Патриот» лебедкаларла јепселген.

Анатолий Косинов журналисттердиҥ сурактарына каруулар база јандырган. Оныҥ айтканыла болзо, эмди тискинчи ДТП болгон јердеҥ качып барганы учун кезедӱ катуланган. Јолго, анчада ла Чуйдыҥ јолына, чыккан малдаҥ улам ДТП болзо, ол малдыҥ ээзине салынатан штрафтыҥ кеми канча катапка бийиктеген.

Јолдордо јеткерлӱ учуралдардыҥ, анчада ла балдарла колбулу, тоозын астадарыныҥ сурагы комплексно чечилер учурлу. Ол курч сурактыҥ аайына чыгарга, јаҥыс ла Госавтоинспекцияныҥ ишчилериниҥ ижин эрчимдедер керек эмес, је анайда ок јондыкты бу керекте база јилбиркедер керек. Оныҥ да учун кӱчӱрген айдыҥ 11-29 кӱндеринде республикабыста «Мен јолдордо јеткер болбозы учун» деп адалган республикан социальный кампания ӧдӧт.

Алтай Республиканыҥ Гос-автоинспекциязы јолдордогы јорыкташтыҥ туружаачыларын јолдордо бой-бойын тоозын, ээжилерди буспазын, ачу аш ичип маҥтатпазын, јолдордо јӱрер ээжилерди бузуп ла эзирикке маҥтадып турган тискинчилерди кӧргӧн соҥында, полицияга тӱрген-тӱкей баштанзын деп кы-чыру эдет.

Автоинспекторлор граждандардыҥ (38822) 28-777, 9-24-97 номерлӱ телефондорго эткен баштанулары аайынча керектӱ иштерди тӱрген ӧткӱрерге белен.

К. ЯШЕВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина