Алтайдын Чолмоны

Россия кеминде ченемелдӱ башкараачы

19.11.2019

Алтай Республиканыҥ ады-јолы јарлу государстволык, политикалык ла јондык ишчизи, калыгыныҥ чындык уулы Юрий Васильевич Антарадоновтыҥ чыкканынаҥ ала 70 јылдыгына учурлалган эземниҥ эҥири ле «Юрий Антарадонов: годы созидания» деген кӧрӱ эл музейде кӱчӱрген айдыҥ 15-чи кӱнинде ӧтти.

Эл музейдиҥ конференцзалында ӧткӧн эземниҥ эҥиринде сӱреен кӧп албаты јуулды. Мынаҥ кӧргӧндӧ, Юрий Васильевичтиҥ јӱрген јӱрӱми де, иштеген ижи де јон ортодо тоомјылу, јозокту болгон деп айдар керек. Оныҥ ады-јолын кереестеген эҥирде нӧкӧрлӧри, најылары, эл-тӧрӧӧни, эш-барааны Валентина Антарадонова, балдары, јондыктыҥ, јайаандыктыҥ, спортчыларыҥ биригӱзиниҥ чыгартулу улузы, РФ-тыҥ Государственный Думазыныҥ депутады Родион Букачаков, Алтай Республиканыҥ депутаттары Герман Чепкин, Артур Кохоев, Петр Попошев, Айдар Мызин, Григорий Пильтин, Аскар Тулебаев, министрлердиҥ кабинеттери аайынча кожо иштеген Игорь Яимов, Юрий Сорокин, Виктор Безрученков, Олег Агеев, јондык ишчилер Борис Алушкин, Светлана Полетаева,  бир канча муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ башкараачылары, ветерандар эрчимдӱ туруштылар.

Алтай элдиҥ ичкери, озочыл, чындык кӧрӱмдӱ, су-алтай ӧзӧктӱ, байлык ченемелдӱ, билгири бийик, керсӱ, јарык ла јалакай кӱӱндӱ уулы Юрий Антарадонов керегинде бу эҥирде сӱрекей јылу, учурлу сӧстӧр айдылды. Албатызына баш болуп, кандый ла ӧйдӧ ол бойыныҥ сӧзине, ижине, амадузына чындык арткан.

Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Игорь Коршунов бу залда јуулган улусты калыгыныҥ чындык уулы Юрий Антарадоновтыҥ ады-јолын эзеткен кереес эҥир бириктирет деп айтты. Оныҥ айтканыла, Юрий Васильевич албатызыныҥ алдына сӱреен каруулу болгоныла аҥыланган.

Игорь Коршунов бойыныҥ куучынында: «Мен Юрий Васильевичти јакшы билерим. Ол јаан ла кичӱ Тӧрӧлин, Алтайын, албатызын  тыҥ сӱӱп, баалап, тоогон. Алкы бойы сӱреен турумкай, иштеҥкей болгон. Байлык ченемелдӱ башкараачы кандый да керекти, ишти ажындыра кӧрӧтӧн. Ол Россия кеминде  тыҥ башкараачы болгон. Иштеген јолы инженердеҥ ала Алтай Республиканыҥ баштапкы вице-премьерине, эҥ бийик јамыга јеткени јиит ӱйеге јозок болорында алаҥзу јок» — деп чокымдады. Оныҥ айтканыла, эҥ ле кӱч јылдарда, шак ла Юрий Васильевичтиҥ јана баспай иштеген јылдарда, јонјӱрӱмдик ууламјыныҥ бек тӧзӧгӧзи салынган ла ичкери јолын алынган. Ол бойыныҥ ак-чек иштеген јылдарында таланыҥ башка-башка ууламјыларында тузалу, турулталу кӧп керектерди эткениле бӱгӱн бис оморкоп, оныҥ ады-јолын јылу сӧстӧрлӧ эзедедис.

Эл Курултайдыҥ адынаҥ эл-јондык политика, ӱредӱ, культура, јондык биригӱлер, СМИ-лер аайынча комитеттиҥ председатели Наталья Екеева Юрий Васильевич керегинде айдарга кӱч те, јеҥил де деп куучынында темдектеди. «Ууры-кӱчи — оны бойыныҥ ӧйинде корып-чеберлеп албаганында, онойдо ок кезик аразында чындык, ак-чек баалабаганы, јеҥили — ол теп ле тегин, чӱм-чам јок, јӱрӱмге ачык кӧргӧн лӧ јӱрӱмди сӱӱген кижи болгон. Бойыныҥ иштеп јаткан ижин, апарып јаткан керектерин сӱӱген, баалаган. Алкы бойы јӱрӱмди, улусты сӱӱген. Албаты ортодо оныҥ ады-јолы јаан тоомјыда, кандый ла ӧйдӧ Юрий Васильевичти јылу сӧстӧрлӧ эзедет. Ыраак-јуук талаларда, кайда ла оныҥ ады-јолын јылу кӱлӱмјиле адап турганы оморкодулу».

Ю. В. Антарадонов ӱч катап Алтай Республиканыҥ депутады болгон — баштапкы, ӱчинчи ле алтынчы созывтардыҥ. Ол баштапкы созывтыҥ 27 депутадыныҥ ортозынаҥ Алтай Республиканыҥ Конституциязын јарадары учун ӱнин берген 20 депутаттыҥ тоозында болгон. Шак ол Конституцияныҥ шылтузында 1997 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 7-чи кӱнинде бистиҥ республиканы Россия Федерацияныҥ теҥ-тай тап-эриктӱ субъекти деп, јасак аайынча јарадар арга берилгенин парламентарий чокымдады.

Наталья Екееваныҥ айтканыла, Ю. В. Антарадонов чындык государственник болгон, јаан ла кичӱ Тӧрӧлиниҥ јилбӱлерин ак-чек корыган. Ол бойыныҥ туура салбас, кемиле, учурыла јаан ла каруулу ижиле коштой база јаан јондык ишти билгир ле кӧнӱ апарган. Юрий Васильевич качан да, кандый да ӧйдӧ алтай калыктыҥ бирлиги ле Алтай Республиканыҥ статус-чыдузы учун турумкай турган.

Н. Екеева: «Бис билелерисле нак јӱргенис, ол айлында, билезинде, балдарыла база ачык-јарык, јалакай болгон. Јӱрӱминде ол ак-чек, тӧзӧмӧлдӱ ле бойы арткан. Мениҥ адамла ол учына јетире болгон, бис Юрий Васильевичке јаантайын быйанду јӱредис. Бӱгӱнги кӱнде оныҥ јайалтазы, элбеде, тереҥжиде ле ыраада кӧрӧтӧни, сурактардыҥ аайы-бажына чыгары, кыска ӧйдиҥ туркунына чечери биске јетпей турганы карамду. Ол балдарын керсӱ, јалакай кӱӱндӱ эдип таскаткан, олор адазыныҥ ады-јолын чек ле чебер апарып јат» — деп айдып, Юрий Васильевичтиҥ эш-барааны Валентина Михайловнага чечектер сыйлады.

Бу учурлу эҥирде Юрий Васильевичле кожо иштеген улузы, нӧкӧрлӧри, школдо кожо ӱренген најылары јуулгандарла бойыныҥ эске алынгандарыла ӱлешти.

Валентина Михайловна Антарадонова кӧдӱриҥини белетеп ӧткӱргендерге, онойдо ок бу эземниҥ эҥирине амадап келген ле јылу сӧстӧрин айткан улуска алкыш-быйанын айтты. Оныҥ эске алынганыла, олор экӱ Москвада ӱренип турала танышкан ла 42 јылга шыдар ӧйдиҥ туркунына эптӱ-јӧптӱ јуртаган: «Ол качан да, кандый да ӧйдӧ билезин чеберлеп корулаган, бойы санаага алдыртып, санааркап та турза, качан да кӧргӱспейтен. Ол јӱрӱмди сӱӱген, ачык-јарык болгон, јаантайын ла кӱлӱмзиренип јӱретен. Јылу кӱлӱмјизи учун мен оны сӱӱгем. Ол јаантайын менле кожо. Мениҥ јанымда. Мен, акыр, бу айалгада эмезе учуралда ол нени эдер эмезе айдар эди деп улай ла сананып отурадым».

Эл музейде ӧткӧн эземниҥ эҥиринеҥ озо јуулган улус «Эл Алтай» ГТРК-ныҥ Юрий Антарадонов керегинде белетеп тургускан кинозын јилбиркеп кӧргӧндӧр.

Экинчи јаан кӧдӱриҥи «Юрий Антарадонов: годы созидания» деп кӧрӱле ачылды. Солун ла јилбилӱ кӧрӱде Ю. В. Антарадоновтыҥ алкы бойыныҥ эдин-ген-тудунган эдимдери, ас учурап турган фотојуруктары, кайралдары, кереес болуп арткан сыйлары тургузылды. Кӧрӱ јарлу политиктиҥ иштеген јери орныктырылып тургузылганыла солун. Шак бу мынаҥ оныҥ јӱрӱмдик јолыныҥ база бир бӱгиле элбеде, тереҥжиде таныжар арга бар. Солун кӧрӱ јаҥар айдыҥ 15-чи кӱнине јетире иштеер.

К. ПИЯНТИНОВА