Алтайдын Чолмоны

Ајаруда — ӱредӱниҥ ӧзӱми

22.11.2019

Кӱчӱрген айдыҥ 20-чи кӱнинде республикан парламенттиҥ туразыныҥ кичӱ залында Башкаруныҥ чазы ӧткӧн. Бу учуралда ол Алтай Республиканыҥ «Ӱредӱниҥ ӧзӱми» деп адалган государственный программазыныҥ «Профессионал ӱредӱниҥ ӧзӱми» деген подпрограммазы јӱрӱмде канайда бӱдӱп турганына учурлалган.

Башкаруныҥ чазында Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ спикери Владимир Тюлентин, депутаттар, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ, АР-дыҥ башчызыныҥ ла башкарузыныҥ Бирлик аппарадыныҥ јааныныҥ молјуларын бӱдӱреечи Анатолий Донской, тергеениҥ  ӱредӱ ле билим аайынча министриниҥ ордынчызы Ольга Саврасова, бу подпрограмма аайынча иштеп турган министерстволордыҥ ла ведомстволордыҥ чыгартулу улузы, журналисттер турушкан.

Ольга Саврасованыҥ айтканыла, Алтай Республиканыҥ профессионал ӱредӱзиниҥ системазы 9 ӱредӱлик организациядаҥ турат. Олордыҥ сегизи  профессионал ӱредӱ берер организациялар, бирӱзи бийик ӱредӱ берер ӱредӱлик организация. Байа профессионал ӱредӱ берер сегис организацияныҥ бирӱзи государственный эмес.

Профессионал ӱредӱлӱ организацияларда ӱренип турган студенттердиҥ тоозы 2019 јылда 6032 болгон. 2019-2020 ӱредӱлӱ јылдыҥ бажында педагогический ишчилердиҥ текши тоозы 943 болгон.

Профессионал ӱредӱлӱ организациялардыҥ 88 проценти общежитиелерле јеткилделген. Общежитие керексип турган студенттердиҥ тоозы 2043 кижи, ол тоодо 1351 студент общежитиеде јадат.

Алтай Республикада  орто профессионал ӱредӱ берип турган организацияларды јаҥыртарыныҥ программалары белетелген. Олорды белетеер тушта  тергеебисте кандый ишчилер једишпей турганы ајаруга алынган деп айдар керек.

2019 јылдаҥ ала Алтай Республикада «Ӱредӱ» деп нацӱлекердиҥ «Јиит профессионалдар» деп тергеелик ӱлекери иштейт. Ол аайынча 2014 јылга јетире мындый иштер темдектелген:

государственный адакы ла промежуточный аттестациялар аайынча јылдыҥ ла кӧргӱзӱ экзамендер ӧткӱрери, озолодо профессионал белетеништиҥ тӧс јерин тӧзӧӧри, эмдиги ӧйдиҥ материально-технический тӧзӧлгӧзиле јеткилделген 50 мастерской тӧзӧӧри.

Јаҥы ФГОС СПО-лор аайынча профессионал ӱредӱлӱ организациялардыҥ материально-технический тӧзӧлгӧзи јылдыҥ ла јаҥыртылат. «Јиит профессионалдар» деп ӱлекер аайынча јылдыҥ учына јетире 5 мастерской ачылар. Јаҥы материально-технический тӧзӧлгӧлӱ болотон бу мастерскойлордыҥ ачылтазы 2019 јылдыҥ 4-чи кварталында ӧдӧр. Бу амадуларга федерал конкурстыҥ турулталары аайынча Горно-Алтайсктыҥ М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган государственный политехнический колледжи 17 миллион салковой акча алар.

М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган государственный политехнический колледж ле отраслевой технологиялардыҥ Кӧксуу-Оозында техникумы 2018 јылдаҥ ала ТОП-50 тооломныҥ беш ууламјызы аайынча специалисттер белетейт — «каҥдаачы», «аш-курсак азаачы, кондитер», «јетирӱлик ле системный программирование», «јетирӱлик јеткер болдыртпазы», «јуртээлемдик машиналарды тузаланары» .

Алтай Республиканыҥ экономикалык ла јонјӱрӱмдик бӧлӱктерин бийик ӱредӱлӱ кадрларла јеткилдеер амадула тергееде прикладной квалификациялардыҥ кӧп ууламјылу тӧс јерлери тӧзӧлгӧн. Горно-Алтайсктыҥ педколледжинде профессиональный квалификацияныҥ ӱредӱлик тӧс јери,
М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган государственный политехнический колледжте прикладной квалификациялардыҥ кӧп ууламјылу тӧс јери тӧзӧлгӧн.

2019-2020 ӱредӱлӱ јыл башталарда, профессионал ӱредӱлӱ организацияларда СПО-ныҥ программалары ла профессионал ӱредӱниҥ программалары аайынча 38 кенек ле су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ 48 кижи ӱренет. Тергееде андый категориялу граждандарга керектӱ инфраструктура тӧзӧӧр амадула Алтай Республикада тӧзӧлгӧлӱ профессионал ӱредӱлӱ организациялар тӧзӧлгӧн. Бу организациялар кенек ле су-кадыгыныҥ аргалары кирелӱ граждандарды ӱредерине керектӱ аҥылу ӱредӱлик, реабилитационный, компьютерный јазалдар алган.

2016 јылдаҥ ала Алтай Республикада јылдыҥ ла кенек улустыҥ профессионал узыныҥ «Абилимпикс» деп тергеелик чемпионады ӧткӱрилет. Оныҥ тӧс амадузы – бу улуска јарамыкту айалгалар тӧзӧӧри ле тузалу иш табарына болужары.

2019 јылдыҥ кочкор айында «Абилимпикс» 11 ууламјы аайынча ӧткӧн эмтир. Анда 72 туружаачы, 120 эксперт, 100 волонтер турушкан.

2019 јылдыҥ чаган айында «Јиит профессионалдар» деп тергеелик чемпионат ӧткӧн. Анда 117 туружаачы, 189 эксперт, 200 волонтер турушкан. Чемпионат 19 ууламјы аайынча ӧткӧн. Ол тоодо «Сварочный технологиялар», «Электромонтаж», «Аргачылык», «Агрономия», «Моданыҥ технологиязы» ла оноҥ до ӧскӧлӧри.

«Јиит профессионалдар» чемпионаттыҥ Казаньда ӧткӧн финалында Алтай Республикадаҥ «Моданыҥ технологиялары» деп ууламјы аайынча ӱренип тургандар једимдӱ турушкан.

Ӧдӱп јаткан јылдыҥ кичӱ изӱ айында государственный итоговый аттестация аайынча М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган государственный политехнический колледжтиҥ «Аш-курсак азаачы, кондитер» ӱредӱ алып јаткан 20 выпускнигине баштапкы демонстративный экзамен ӧткӱрилген.

2019 јылда Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министерствозы 18 тергеелик олимпиада ӧткӱрген.

Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министриниҥ ордынчызы Ольга Саврасованыҥ эткен толо докладыныҥ кийнинеҥ депутаттар сурактар берген, тӧзӧлгӧлӱ шӱӱлтелериле ӱлешкен. Темдектезе, тергеебиске кандый ӱредӱлӱ специалисттер керек болуп турганын јазап шиҥдейле, ол ӱредӱ аайынча специалисттер белетеерине јаан ајару эдери. Ӱредӱзин божоткон јииттердиҥ тоозы канча, олордыҥ канчазы иш тапкан, кандый шылтактардаҥ улам ишке кирип болбой јат ла оноҥ до ӧскӧ сурактарды јаантайын ајаруда тудары.

Чындап, Ольга Саврасова бойыныҥ докладында 2019 јылда СПО-лордыҥ выпускниктериниҥ 46 проценти иш тапканын темдектеген. Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ јетинчи созывыныҥ кезик депутаттары бу тооло јӧп эмес болгонын айткан.

Меге республикан парламенттиҥ јетинчи созывыныҥ депутаттары турушкан мындый јуунда баштапкы катап болорго келишкен. Бу созывта эрчимдӱ депутаттар кӧп болгонын кӧрӱп, олордыҥ айдып турган куучын-эрмегиниҥ тӧзӧлгӧлӱзин угуп, чала сӱӱнип отурдым. Олор ӱнбереечилердиҥ бӱдӱмјизине турар, ижемјилерин бӱдӱрер деп кӱӱнзеери артат.

К. КУРТОВ