Алтайдын Чолмоны

Бастырароссиялык кӧрӱниҥ јеҥӱчилдери

22.11.2019

Москвада Кремльде «Јылдыҥ билези-2019» деп кӧрӱ-маргаанныҥ јеҥӱчилдерин кайралдаар чӱм-јаҥ бу јуукта байрамдык айалгада ӧтти.

Кӧрӱниҥ тӧс учуры – биледеги јаҥжыккан јаҥжыгуларды корып ла чеберлеп, эл-јон ортодо учурын бийиктедип, келер ӱйелерле колбуны тыҥыдып, ада-энелер балдары учун каруулу болоры.

Бу байрам РФ-тыҥ иш ле јонјӱрӱмдик корулаш аайынча министерствозыныҥ ла Јӱрӱмниҥ кӱч айалгазында балдарга болужатан фондтыҥ баштаҥкайыла ӧтти. Россияныҥ иш ле јонјӱрӱмдик корулаш аайынча министри Максим Топилин конкурстыҥ туружаачыларына уткуулын ийген. Министрдиҥ баштапкы ордынчызы Алексей Вовченко јеҥӱчилдерди јаан сценадаҥ уткуды. Мында кӧп уткуулдар, јараш сӧстӧр айдылды.

Федеральный кӧрӱниҥ «Россияныҥ алтын билези» деген номинациязыныҥ заочный финалында Алтай Республиканыҥ адынаҥ Саблаковтордыҥ билези туружып, јеҥӱчилдер болуп чыкты.

Бу биле Москвадӧӧн кайралдадатан чӱм-јаҥга кычырту алып, барып келди. Саблаковтордыҥ нак ла бек билезинде бастыра 105 кижи, је јол-јорыкка тӧрт лӧ кижи барган.

Олор: Антонина Манхыновна, уулы Менкуш Исакович ле келди Ырысту Николаевна Демид деп уулыла. 84 јашту Антонина Манхыновна самолетко отурып, Москвага јетире јеҥил учуп барган. Јол-јорык сӱреен јараган: музейлерге, экскурсияларга барган, кӧп сыйларла кайралдаткан. Келди Ырысту Николаевна јол-јорык керегинде мынайда куучындады: «Элдеҥ ле озо, Кош-Агаш аймакта собестиҥ ишчизи Алтынай Васильевна Таханова Саблаковтордыҥ билезин «Јылдыҥ билези» деп кӧрӱде, «Алтын биле» деп номинацияда турушсын деп кычырган. Бистиҥ билениҥ јаандары Исак Демидович ле Эне-Герой Салбан-Антонина Манхыновна 60 јыл кожо јуртаган. Олор 2018 јылда бриллиантовый той ӧткӱрген. Онойдо ок 10 бала азырап-чыдаткан ада-эне «За любовь и верность» деп медальла кайралдаткан.

Алдында јылдарда бу кӧрӱ заочно ӧткӧн болзо, бу јылда кӧрӱ очно ӧткӱрилген. Бистиҥ биле презентацияны Алтынай Васильевнала кожо белетеген. Талалык бӧлӱкке туружала, баштапкы јер алганыс. Алтай Республиканыҥ иш ле јонјӱрӱмдик корулаш аайынча министерствозы кӧрӱниҥ јеҥӱчилдерин конкурстыҥ финалында заочно туружарга ийген (документ-немелерин аткарган). Ӧткӧн јылда Белтир јурттаҥ Улаковтордыҥ билези база «Алтын биле» деп кӧрӱде турушкан эди.

Бу кӧрӱде туружарга аҥылу некелтелер болгон–мында слайдовый презентация эткенис, бастыра биле керегинде толо јетирӱ белетегенис. Ада-энебис јажына јурт ээлемде, мал-ашта иштеген улус. Бойыстыҥ ижисте балдары јаанайла, олордыҥ ижин улалтып барган деп кӧргӱскенис.

Бис презентацияны ортон уул Ажуныҥ адыла ийгенис. Ол «Г. И. Чорос-Гуркин в жизни моих прародителей» деп адалган. Ого «Г. И. Чорос-Гуркин в жизни семьи» деген солун јетирӱни кийдиргенис. Кайын адабыстыҥ јанезин ле тайдазын ады-јолы јарлу јурукчы Г. И. Чорос-Гуркин јураган. Бу јурук Анохинниҥ адыла адалган эл музейде, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ альбомдорында бар.

Јурукчы «В юрте дочери Кама» деп јуругында Уулчак деп атту кижи јанези болгон, колында бастыра балдарыныҥ киндери. Ол киндердиҥ алдында 3 уулдыҥ ады-јолын бичип койгон. Олор: Толуш, Демид, Јон.

Онойдо ок Григорий Иванович кайын адабыстыҥ тайнезин јураган јурук «В юрте Кама Јамыла» деп адалат. Тайнезиниҥ адазы Јамыл деп кам болгон. Ол јурукта камныҥ айыл-јурты кӧргӱзилген.

Бу билеге эмдиги де ӧйдиҥ јурукчылары келип, кӧп јуруктар јураган. Ол тоодо јарлу јурукчы Игнат Ортонулов Исак Демидовичтиҥ ле Антонина Манхыновнаныҥ портреттерин јураган. Јурукчы Амыр Укачин кыштузын, турлузын јураган. Онойдо ок «Планета» деп телеканалда «Семья кочевников» деп берилте чыккан. Оныҥ видеозын база презентацияга кийдирип салганыс.

Бис, Саблаковтордыҥ билези, «Россияныҥ алтын билези» деп номинацияда јеҥӱчилдер болуп, Кӱндӱлӱ дипломло кайралдаттыс. Онойдо ок бастырароссиялык кӧрӱниҥ уч-турултазы аайынча аҥылу «Семья года-2019» деп национальная книга-летопись кепке базылган. Ого эки издание кирет: баштапкызында кӧрӱниҥ јеҥӱчил билелериниҥ тӱӱкизи керегинде фотојуруктарлу бичимел, кажы ла билеге бир бӱк берилген, экинчизинде кӧрӱниҥ бастыра туружаачылары керегинде јетирӱлер јарлалган.

Талалык кӧрӱде Антонина Манхыновнаныҥ бойыныҥ колыла кӧктӧгӧн ончо тондоры тургузылган болгон. Ол бастыра балдарын, кыстарын кеп-кийимдер кӧктӧӧрине ӱредип салган. Кӧрӱде кийген кӧп саба кийимдерди кыстары бойлоры кееркедип кӧктӧгӧн. Москвадӧӧн апарган кеп-кийимдерди Алевтина Исаковна кӧктӧгӧн. Москвичтерге анчада ла кееркеткен кийимдер сӱреен јараган, фотого тӱжерге кӧп улус кӱӱнзеген».

Кижиниҥ јӱрӱми, салымы, ижи ончозы биленеҥ башталат. Биледе јакшы болзо, јӱрӱм де јакшы, кижи амыр, токыналу кӱӱндӱ, ижине де тузалу болор. Мындый билелер ас эмес, олордоҥ јозок алар керек. Алтай ичинде тоомјылу билелердиҥ бирӱзи бу Саблаковтордыҥ билези деп айтсам, јастыра болбос.

Мындый јаан кӧрӱде једимдӱ туружып јӱрген алтай билениҥ ады-јолы Алтай ичинде јарлу болуп, тӱӱкизинде артар учурлу.

Л. КЛЕШЕВА

Фотојурукта: Антонина Манхыновна уулыла, барказыла кожо