Алтайдын Чолмоны

Шашыкманда јаҥы ФАП ачылган

06.12.2019

Бу јуукта Оҥдой аймакта Шашыкман јуртта  кӧдӱриҥилӱ керек-јарак ӧтти. Ондо фельдшерско-акушерский пункттыҥ јаҥы туразы ачылды. Јербойындагы јурт јеезениҥ башкартузына ла тегин албаты-јонго бу чындап та јаан байрам ла сӱӱнчи болгон.

Бир эмеш кажылгактар болгон до болзо, кӧдӱриҥилӱ ачылтаны Оҥдой аймактыҥ 95 јылдыгына келиштире ӧткӱрер деп шӱӱлтеле башкарынып, кӱчӱрген айдыҥ 20-чи кӱнинде карлу салкыннаҥ коркыбай, улус  јуулды.

ФАП-тыҥ эски туразы 1970 јылда тузаланылып башталган, мында чыныкташту калганчы иштер 2004 јылда эдилген болгон. Јуртка јаҥы ФАП тударга Алтай Республиканыҥ бюджединеҥ 7 млн салковой акча чыгымдалган.

Ачылтада Оҥдой аймактыҥ јааныныҥ баштапкы ордынчызы Михаил Тебеков тудум иштер керегинде куучындап тура, јаҥы тураны баштап тарый ӧскӧ јерде тудар деген санаа болгон, је оноҥ јурт јеезениҥ башкартузыныҥ ишчилериле јӧптӧжип, јурттыҥ сыраҥай ла ортозында тудар деп шӱӱлте эдилгени керегинде айтты. Эмди јолдыҥ јанында ФАП-тыҥ сары-кызыл јап-јаҥы туразы јурттыҥ чырайын да јарандырган деп айдарга јараар. Је элдеҥ озо ол Шашыкманда јаткандарга, анчада ла јаан јаштуларга тузазын экелер, олордыҥ су-кадыгын бектедип, јӱрӱмин узадар деп, Михаил Макарович темдектеди. Оныҥ айтканыла, бу ФАП Оҥдой аймакта «Су-кадыкты корыырыныҥ ӧзӱми» деген республикан программа аайынча тудулган баштапкы объект болуп јат. Бу программала келер јылдарда аймакта база тогус ФАП тудулар.

Уткуулду сӧстӧрди онойдо ок аймактыҥ депутаттары Мирон Бабаев ле Сергей Кергилов айттылар. Сергей Владимирович школдыҥ ӧмӧлигине бойыныҥ кӱӱниле эски туразынаҥ чыгып, јерин ФАП-ка берип, эки сменала ӱренерге јӧпсингени учун быйан айдып, келер ӧйдӧ школдыҥ туразын јаҥыртар иштер кыйалтазы јогынаҥ бӱдер, јӧптӧжӱлер бӱдӱп јаткан деп айтты. Онойдо ок ол ФАП-ты туткан подрядчиктерге чыдамкайы учун быйанын айтты. Јурттыҥ ӧзӧгинде тудулып јаткан эмчилик јараш, эптӱ болзын деп, кезик иштерди эки катаптаҥ эдерге келишкени керегинде ол куучындады.

Оҥдой аймактыҥ эмчилигиниҥ баш эмчизи А. Шабыкова јурттыҥ эл-јонын уткуп тура, элдеҥ озо кажы ла кижи су-кадыгы керегинде сананып, профилактикалык иштерге јӧмӧжип, прививкалар да тургустырып турзын деп кӱӱнзеди.

Шашыкманныҥ јурт јеезезиниҥ јааны К. Тенгерекова эл-јонды уткуп, депутаттарга ла ӧскӧ дӧ јӧмӧшкӧн улуска быйанын айтты.

Кӧдӱриҥи ӧйинде «Оҥдой аймак алдында једимдери учун» деген медальла Шашыкман јурттыҥ иштиҥ ветераны Ф. Тебекова, Јаан-Јаламан јурттыҥ фельдшери М. Алмашева, Ийиндеги участковый эмчиликтиҥ баш эмчилик ишчизи
Э. Кунанакова кайралдаттылар.

Шашыкманныҥ эмчилик пунктында иштеп турган эпшилерге изӱ курсак белетеер шкаф ла чечектер сыйлалды. ФАП-та эки кижи иштейт. Олор —  фельдшер Айжана Анчинова ла акушер Маргарита Ачимова. Мынаҥ озо ФАП улус јадар тӧрт кып турада болгон, айалгаларыла эмчиликтиҥ ээжи-некелтелерине келишпес болгон. Кышкы сооктордо оныҥ ичи тал-тӱшке јетире ӧйдиҥ туркунына јылып туратан.

Јурттыҥ фельдшериниҥ айтканыла, ФАП-тыҥ эки туразы кемиле тӱҥей. Је јаҥызы канча кире јылу ла артык эмей. Ого ӱзеери программа аайынча ол эмдиги ээжилерле ончо керектӱ јазалдарла јеткилделген. Темдектезе, Шашыкманныҥ јаҥы ФАП-ында канды шиҥдеер, холестеринниҥ, глюкозаныҥ кемин, канныҥ тебӱзи-пульсын кӧрӧр јазалдар, ЭКГ эдер электрокардиограф, дефибриллятор, спирограф ла оноҥ до ӧскӧ јазалдар бар. Ого ӱзеери тураныҥ ичинде јылу суу, туалет, јарык кыптар — ончозы ишке јарамыкту.

Јуртта јаткан јаан улус, текши тоозы 473 кижи, эҥ кӧп учуралдарда јӱрек-тамырлардыҥ оорулары аайынча баштанып турат деп, Айжана Петровна айдат. Кӱнине ас ла дезе беш кижидеҥ келип турат. Улус јаскыда, кӱскиде анализтерге канын табыштырып, су-кадыгын шиҥдедип, оорузыныҥ айалгаларын илелеп, оноҥ арыгы эмдешти чокымдап алат.  Олор эмчилик-пунктка келип, јаҥыс ла эмдешле колбулу эмес, је онойдо ок су-кадыгына јарамыкту профилактикалык керектер бӱдӱрет. ФАП-ка бойы једер аргазы јок улуска јурттыҥ медишчилери бойлоры једет. Неделеде бир катап Оҥдой аймактыҥ эмчилигинеҥ участковый эмчи келип иштейт. Арткан ӧйдӧ Айжана Петровна ла Маргарита Семеновна иштерди экӱ апарат.

Јуртта јаткандардыҥ текши тоозынаҥ су-кадыгыныҥ айалгаларынаҥ улам 200 кире кижи диспансерный учетто турып, јаантайын аҥылу ајаруда јӱрет. Онызы јакшы кӧргӱзӱ деп айдар керек.

ФАП-та јети јӱс кире кижи су-кадыгыныҥ айалгаларын шиҥдедер, болуш алар. График аайынча олорго онойдо ок Оҥдой аймактыҥ эмчилигинеҥ эмчилер келип турар, олордыҥ тоозында «узкий» деген специалисттер.

Јӱрек-тамырлардыҥ ооруларыныҥ кийнинде, эл-јон эҥ ле кӧп учуралдарда сӧӧк-тайактыҥ, оноҥ јылдыҥ ӧйинеҥ камаанду ОРВИ, ОРЗ ооруларла баштанып турат деп, јурттыҥ эмчилик ишчизи Маргарита Семеновна темдектейт. Эмчилик ишчиниҥ бӱдӱрип турган ижиниҥ тӧс ууламјызы — балдарла иштеери, ай сайын патронаж ӧткӱрери, прививкалар тургузары. Шашыкманда јажы 18 јашка јетире балдардыҥ тоозы — 172. Олордыҥ ортозында су-кадыгыныҥ айалгазы кирелӱ ле билези кӱч айалгада болгон балдар јаантайын эмчилердиҥ ајарузында. Эм тургуза ӧйдӧ М. Ачимованыҥ аҥылу ајарузында су-кадыгы кирелӱ беш бала.

Маргарита Семеновна — иштиҥ ветераны, су-кадыкты корыырыныҥ бӧлӱгинде 27 јыл иштеп салган, ченемели јаан ишчи. Ол јуртыныҥ ӧҥзӱре сурактарын чике айдып, јаҥы ФАП-тыҥ ачылтазында болгон кажылгактар керегинде текши јурттыҥ эл-јоныныҥ да кӱӱнин айтты…

Шашыкман јурттыҥ ФАП-ында тӱрген медболуш јетирери јанынаҥ бойыныҥ таҥынаҥ кӧлӱги јок болгоны, Шашыкман аймактыҥ тӧс јурты Оҥдойго јуук та болзо, бойыныҥ салтарын јетирип јат. Кезикте Оҥдойдоҥ тӱрген медболуштыҥ кӧлӱгин сакыыр арга болбойт, экстренный дейтен учуралдарда кӧлӱктерлӱ улусты эмезе такси айбылаарга келижет. Онойдо ок тӱндер сайын, анчада ла кышкыда, улуска болуш керектӱ болзо, јойу базарга јеҥил ле эмес.

Јурт јерде медишчилердиҥ ижи чындап та јеҥил эмес. Байла, оныҥ да учун јииттер јурттардагы эмчилик бӧлӱкте иштеерге тыҥ ла кӱӱнзебейт, јурт јерде токтобой турат. Мындый айалгала колбой, тергееде эмди де кӧп јаҥы, јылу ФАП-тар ачылары бу айалганы да, јурт јерлердиҥ чырайын да, медјеткилдештиҥ чыҥдыйын да јарандырар болор.

Эл-јон медболуш аларына јарамыкту айалгалар тӧзӧӧри Россияныҥ президенти Владимир Путинниҥ јакааныла ӧткӱрилет. Келер јылда Алтай Республикада 16 јаҥы ФАП тудулып башталары темдектелген. 2024 јылга јетире текши тергее ичинде одустаҥ ажыра јаҥы ФАП-тар ла јурт амбулаториялар тудулар, тӧрт поликлиникада чыныкташту јаан иштер ӧткӱрилер. Онойдо ок Горно-Алтайск калада балдардыҥ эмчилигиниҥ хирургиялык бӧлӱгиниҥ экинчи корпузы тудулып калар.

Э. КУДАЧИНА