Јебрен кереести чеберлеп алары улалат

10.12.2019

Алтай Республиканыҥ Эл музейинде бистиҥ эрадаҥ озо V-III чактардагы скиф ӧйдиҥ ук-сӧӧктӧриниҥ јаандарыныҥ Пазырыктагы сӧӧксалгыжыныҥ тудум-срубын орныктырар иштер ӧдӧт.

Бу иштерди бӱдӱрерге јаҥар айдыҥ 1-кы кӱнинде тергееге бир бӧлӱк билим ишчилер ле специалисттер келген. Ол тоодо Государстволык Эрмитажтыҥ реставратор-јурукчызы Наталия Васильева, РАН-ныҥ Сибирьдеги бӧлӱгиниҥ археология ла этнография аайынча институдыныҥ билимчилери ле специалисттери: баш билим ишчи, тӱӱкилик билимдердиҥ докторы Владимир Мыльников, дендрохронолог, тӱӱкилик билимдердиҥ кандидады Игорь Слюсаренко, баш технолог Людмила Кундо. Межиктиҥ срубыныҥ черткизин шиҥдеп кӧргӧн лӧ орныктырар иштердиҥ кийнинде специалисттер оны кургадарга јууган. Оны кургадар эп-арга — тегин ле айалгада эргизер, бу керек музейдиҥ ишчилериниҥ ле специалисттердиҥ јаантайынгы ајарузында болгон.

Бу табынты ороонныҥ музейлериндеги јебрен конструкциялар ортодо эҥ јааны ла јаандарыныҥ ортозында эҥ јебрени болуп јат. «Оны чеберлеп алары келер ӱйелерге учурлу. Олор Алтайдыҥ јебрен албатыларыныҥ узын кӧрӱп, кайкап јӱрер аргалу болор. Јебрентик кереес-ти чыҥдый чеберлеерге кейиниҥ аайы шиҥделип турган аҥылу јер, фондохранилище керек болор. Ол ок ӧйдӧ ачык фондохранилище бу межикти кӧрӧр зал болор. Онойдо ок орныктыру иштер ӧткӱрер мастерскойлор керек» — деп,
Н. Васильева айтты.

«Пазырыктыҥ элитазыныҥ бу тудумын шиҥдеп тура, ол јебрен ӧйдӧ улус агашла канайда иштегени, узанган мары керегинде баалу-чуулу јетирӱ-билгирлер алдыбыс. Чертки бӱдӱмиле томыра кескен пирамидадый, стенелери ичи јанындӧӧн ууланган јантыкту. Бу межикти туткан устар агашты јакшы билер болгон. Межик бойы канча билимдерге јаҥы билгирлер берер аргалу» — деп, В. Мыльников темдектеди.

Јебрен межиктиҥ агаш черткизи 1949 јылда Пазырыктыҥ бежинчи корумынаҥ казылган ла ондо артыргызылган. Јӱк 70 јыл ӧткӧн кийнинде, 2019 јылдыҥ јаан изӱ айында, Государстволык Эрмитажтыҥ ла ГАГУ-ныҥ ӧмӧ-јӧмӧ экспедициязы ла РАН-ныҥ Сибирьдеги бӧлӱгиниҥ археология ла этнография аайынча институдыныҥ билимчилери оны чыгарып, А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейге экелген. Экспедицияны ГАГУ-ныҥ тӱӱки ле археология аайынча кафедразыныҥ доценти Никита Константинов башкарган болгон.

Бу табынтыны чеберлеери, јууры, орныктырары ла музейде тургузылар эдип белетеери аайынча аҥылу программа белетелип тургузылган. Оны јӱрӱмде бӱдӱрерге музей текши ороон ичинеҥ специалисттер кычырат. Мынаҥ ары бу агаш тудумды чеберлеп тударга ла экспонировать эдерге аҥылу ээжилерлӱ айалгалар тӧзӧӧр керек.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина