Эл Ойын: кайда ӧдӧри талдалат

13.12.2019

Алтай калыктыҥ ээчий Эл Ойын байрамы 2020 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 2-4 кӱндеринде ӧдӧр, эмди ол кайда ӧдӧри талдалып јат.

Келер 2020 јылда алтай калыктыҥ тергеелер ортодогы Эл Ойын байрамы 17-чи катап ӧдӧр. Оны белетеери ле ӧткӱрери аайынча тӧзӧмӧл комитеттиҥ баштапкы јууны јаҥар айдыҥ 9-чы кӱнинде Алтай Республиканыҥ башкарузында АР-дыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Олег Хорохординниҥ башкарганыла ӧткӧн. Јуунда республиканыҥ аймактарыныҥ башкараачылары видеоколбу ажыра турушкан.

2018 јылда Эл Ойын ороонныҥ учурлу керектериниҥ Эл кӱнтизӱзиниҥ эҥ артык 200 ӱлекериниҥ тоозына киргенин, бу јылдыҥ турулталарыла дезе Россияныҥ эҥ артык этнокультурный туристический кереги болгонын Олег Хорохордин јуунныҥ башталарында темдектеген. «Эл Ойын чыннаҥ текши албаты турушкан, республикада эҥ јарлу ла сӱӱген байрам болуп јат – деп, ол айткан. – 2020 јылдыҥ байрамы база једимдӱ ӧдӧр учурлу. Бу кӧп улус турушкан, кӧп тӧзӧлмӧлӧрдиҥ ле ведомстволордыҥ јӧптӱ ижин некеген јаан байрам болгон учун, ого белетеништи эртеледе баштап јадыс».

Јуунда байрамныҥ ӧдӧр ӧйи темдектелген. Оны айдыҥ јаҥызында, јаан изӱ айдыҥ 2-4 кӱндеринде ӧткӱрери јӧптӧлгӧн. Јаҥжыкканы аайынча Эл Ойын Алтай Республиканыҥ кӱнин темдектеер ӧйгӧ келижип јат.

Эл Ойын кӧчӱп јӱрген байрам болгонын АР-дыҥ культуразыныҥ министри Ольга Антарадонова јуунда айткан. Ол баштап ла 1988 јылда Оҥдой аймактыҥ Јоло јуртында ӧткӧн лӧ 2004 јылга јетире бу байрамды республиканыҥ Чой ло Майма аймактаҥ ӧскӧ ончо аймактары бойыныҥ јеринде ӧткӱрген. 2006 јылдаҥ ала 2014 јылга јетире Эл Ойын бир јерде, Јоло јурттыҥ јуугында Кабайлу Межеликте ӧткӧн. 2016 јылдаҥ ала, јондыктыҥ сурагыла, байрам катап «кӧчӱп јӱрер» боло берген: бу јылда ол республиканыҥ тӧс калазында, Горно-Алтайскта ӧткӧн лӧ оноҥ 2018 јылда Эл Ойынды бойыныҥ јеринде Улаган аймак уткыган.

Келер јылда Эл Ойынды бойыныҥ јеринде ӧткӱрер кӱӱнин Кан-Оозы, Кош-Агаш ла Оҥдой аймактар угусканын Ольга Антарадонова јуунда айткан. Республиканыҥ 11 муниципал тӧзӧлмӧлӧринеҥ јӱк Чой ло Майма аймактар Эл Ойынды бойыныҥ јеринде ӧткӱрбегенин Эл Курултайдыҥ эл политика, ӱредӱлик, культура, јондык биригӱлер ле текши јетирӱлер эдер эп-аргалар аайынча комитединиҥ јааны Наталья Екеева эзедип, бу байрамды Майма аймакта ӧткӱрер кӱӱнземелин бу јердеги јондыктыҥ чыгартулу улузы јаҥыс катап эмес угусканын јетирген.

Эл Ойынды бойыныҥ јеринде ӧткӱрерге кӱӱнзеген аймактарга сӧс јуунда база берилген. Оҥдой аймактыҥ јааны Андрей Мунатовтыҥ айтканыла, Јоло јурттыҥ јанында, Кабайлу Межеликте, Эл Ойын јети катап ӧткӧн. Јаан байрамды ӧткӱрерге керектӱ инфраструктура: электроот, сууӧткӱш, байрамга келген улуска ла болушту службаларга турар јерлер, азыйда тудулган айылдар, сценалар ла о. ӧ. ӱзези бар. Ат маргаандар ӧткӱрер јер јазалган ла мында эмдиге республикан маргаандар ӧдӱп јат. Бу јер республиканыҥ ӧзӧгинде турган учун, улуска ого једерге јеҥил деп, ол куучындаган.

Кан-Оозы аймактыҥ јааны Эжер Ялбаковтыҥ јетиргениле, бу аймакта Эл Ойын ӧткӧн чакта, 1992 јылда ӧткӧн. Байрам ӧткӱрер јер деп, аймак Ойбок ӧзӧктӧ 53 га јерди кӧрӱп јат. Ол электроотло јеткилделген, Интернет јеткилдеш, суу алар скважина бар. Аймак байрамда туружар балдарды толо кеминде јеткилдеер аргалу. Мындагы ипподром 1300 кире кӧрӧӧчилер отурар јерлӱ.

Эл Ойын кӧчӱп јӱрер байрам болгонын ла улус байрамга шылтай јаҥы јерди кӧрӧргӧ кӱӱнзегенин Кош-Агаш аймактыҥ јааны Серикжан Кыдырбаев темдектеген. Кош-Агаш аймакта Эл Ойынды ӧткӱргедий тӧрт јер бар (Кӧкӧрӱ, Таркаты, Тожоҥты ла Курай јурт јеезелерде). «Инфраструктура јанынаҥ айалга кӱчсимек, је јӧмӧлтӧ болзо, байрамды бис кӧдӱрип чыгарыс» – деп, ол айткан.

Майма аймак керегинде айдар болзо, мында тӧс сурак байрамга келген улусты бадырар элбек јер јок болгоныла колбулу эмтир.

АР-дыҥ башкарузыныҥ председате-линиҥ баштапкы ордынчызы Алексей Тюхтенев Эл Ойындарда калганчы јылдарда 20-25 муҥга јуук улус јуулып турганын темдектеп, байрам ӧткӧн јер келген улуска арга јеткенче эптӱ ле јеткер јок болорына ајару эткен. Байрамда турушкан балдарды јаттыргызар јарамыкту айалгалар болорын ол аҥылап айткан.

Роспотребшиҥжӱниҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ јааны Леонид Щучинов байрам ӧткӧн јер чыҥдый суула, электроотло јеткилделерине ајару эдип, бу јанынаҥ алза, тургуза ӧйдӧ эҥ јарамыкту айалга Оҥдойдо болгонын угускан. Оны АР-дыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министри Олег Пьянков јӧмӧгӧн.

Келиштире камыс тӧзӧп, Кан-Оозы, Кош-Агаш, Майма ла Оҥдой аймактарда Эл Ойын ӧткӱргедий јерлерди, барып кӧрӧр лӧ кайда ӧткӱрерин талдаар јакылтаны Олег Хорохордин Алексей Тюхтеневке эткен.

Эл Ойынды ӧткӱрер тӧзӧмӧл комитеттиҥ ээчий јуунын келер јылдыҥ кочкор айында ӧткӱрери темдектелген. Ондо эзенде алтай калыктыҥ бу јаан байрамын ӧткӱретен аймак јарталар.

Светлана КЫДЫЕВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина