Ӧзӱмди – текши ийде-кӱчле

17.12.2019

Волгоградта эл отоктор ортодогы «Россияныҥ агажы-2019» деген албатылык форум ла «Россияныҥ агажы» деп кӧрӱ ӧткӧн.

Областьтыҥ губернаторы Олег Кувшинниковтыҥ таҥынаҥ айттырузыла оныҥ ижинде сенатор, Федерация Совединиҥ аграр-аш-курсак политика ла ар-бӱткенниҥ байлыктарын тузаланары аайынча комитединде агаш комплекстиҥ сурактары аайынча экспертно-консультативный советтиҥ башкараачызы Татьяна Гигель турушкан.

Россияныҥ агажыныҥ сурактары – агашты тузаланары, каруулдаары, корыыры ла орныктырары Федерация Совединиҥ аҥылу ајарузында ла анайда ок Федерал Јуунныҥ Ӱстиги палатазыныҥ председатели Валентина Ивановна Матвиенконыҥ таҥынаҥ шиҥжӱзинде турганын јуунда, ондо дезе 300 кире улус турушкан, «Агаш комплекстиҥ сурактары ла олордыҥ аайына чыгар аргалар» деген јетирӱ эдип, парламентарий темдектеген.

Татьяна Гигельдиҥ шӱӱлтезиле, «Агашты тузаланганын кату шиҥжӱге алары ла агашты јасакты бузуп белетеерине удурлажары керегинде» Федерация Соведи белетеген јӧп агашты јараду јогынаҥ белетеерине токтоду болор ло агаш ээлемди кызалаҥнаҥ чыгарарга јӧмӧӧр.

Агаш керегинде јасактарды быжулап јазаары аайынча ведомстволор ортодо тӧзӧлгӧн, Федерация Совединиҥ председателиниҥ ордынчызы Юрий Воробьев башкарган ишмекчи бӧлӱктиҥ ижи керегинде куучындап, мында белетелген тӱп-шӱӱлтелер РФ-тыҥ башкарузына, министерстволорго ло ведомстволорго, РФ-тыҥ тергеелерине ижинде башкарынатан документ болуп барганын сенатор айткан.

Федерация Совединиҥ аграр политика аайынча комитединдеги экспертно-консультативный советтиҥ ижи керегинде куучындап, тӧзӧлгӧнинеҥ бери тӧрт јылдаҥ ажыра ӧйгӧ ол ороонныҥ агаш байлыкту 60 тергеезиле јуук колбулу иштегенин, тӱп-шӱӱлтелер белетееринде специалисттердиҥ ле субъекттерде иштеген улустыҥ санаа-кӧрӱмине тайанганын парламентарий темдектеген. Улустыҥ айткан ончо ајаруларын ла шӱӱлтелерин ајаруга алганы агашпромышленный комплекстиҥ алдында турган сурактарды, тергеелердиҥ аҥылуларын оҥдоорына болушкан деп, ол айткан.

Бис тургуза ӧйдӧ агашты орныктырар иштерди пландаар, ӱрен агашты белетеер иштерди орныктырар некелте туруп јат деген шӱӱлтеге келгенис. Эмдиги бар агаштыҥ айалгазын чокум билерге оныҥ инвентаризациязын ӧткӱрер керек. Агашту јерлерге јолдор саларын биске сананар керек. Агаш ээлемде машиностроениениҥ ӧзӱми аайынча программаны кыска ӧйгӧ белетеп, государстволык кеминде јӧптӧӧр некелте туруп јат деп, Татьяна Гигель угускан.

Экспертный советтиҥ башкараачызыныҥ шӱӱлтезиле, чук бу иштерди бӱдӱрерге, олордыҥ тоозына дезе анайда ок агашты удурумга алып тузаланарын јасак кеминде толо јеткилдеери, агаш ээлемге чыгарган акчаныҥ сурактары, агашту јерлерде чыккан ӧрттӧрди тӱрген табып ӧчӱрер иштиҥ турултазын бийиктедери (2019 јылда агашту јерлерде ӧрттӧрдӧҥ болгон чыгым 7 миллиард салковой кире) кирип јат, јасакберим ишти јарандырар ла бюджеттеҥ ле бюджет эмес аргаларла ээлемниҥ ӧзӱмине керектӱ акчаны чыгарарын јеткилдеер керек.

Агаш комплекске ӱредӱлӱ кадрлар белетеер, ээлемди билим јанынаҥ јеткилдеер, Агаш кодекстиҥ јаҥы редакциязын белетеп јазаар сурактар сӱрекей курч турганыла јӧпсинип, јӱк текши арга-кӱчле агаш ээлемниҥ ӧзӱмин јеткилдеер арга барын сенатор айткан. Волгоградский областьта болуп, Татьяна Гигель агашла иштеген Сокольский комбинаттыҥ цехтеринде ишле танышкан. Бу предприятие Европада эҥ артыктарыныҥ тоозына кирип јат, мында тура тударында тузаланган јелимдеген агаш конструкцияларды, ол тоодо јелимдеген агаштаҥ туткан туралардыҥ комплекттерин эдип јадылар.

Россияда агашла иштеген эҥ артык јерди Вологодчина тӧзӧп алганын Сокол калада агашла иштеген предприятиелердиҥ ижи кӧргӱскен. Мында иштиҥ кӧргӱзӱлери јылдаҥ јылга ӧзӧт, ченемел аларга келген улус база кӧптӧйт. Бу ок ӧйдӧ јараду јогынаҥ белетеген агаштыҥ кеми сӱрекей ас.

«Россияныҥ агажы» деген кӧрӱ ороондо эҥ јаан кӧрӱлердиҥ бирӱзи. Оныҥ тӧзӧӧчилери агаш, целлюлозный-чаазын ла агашла иштеер промышленностьтыҥ, агаш ээлемниҥ предприятиелериниҥ ле машиностроениениҥ ончо эдип чыгарган продукциязын ла эдип турган јеткилдежин, анайда ок агаш ээлемде ишти јарандырар эмдиги ӧйдиҥ технологияларын кӧргӱскенин сенатор темдектеген.

Сенатордыҥ айтканыла, Вологодчина государстволык агаш байлыкты турулталу тузаланып ла гран ары јанынаҥ садып алган продукцияны јербойында эдилгенине солыыр программала иштеп, таҥынаҥ тергее бийик једимдӱ иштеериниҥ јозогын кӧргӱзет.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина