Туулу Алтай коронло тартыжуны тыҥыдат

20.12.2019

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин Роспотребшиҥжӱниҥ бистиҥ тергеедеги башкартузыныҥ башкараачызы Леонид Щучиновко балдарга ла јаш корболорго сӱреен каршулу никотини кӧп чайнаар таблеткаларды — «снюсты» садып турганын илезине чыгарар амадула садуныҥ предприятиелериле рейдтерди ӧткӱрери јанынаҥ баштанган.

Шак бу товарды садып турган магазиндердиҥ чокым тооломын тургузып, олордыҥ ээлериле јартамалду иш ӧткӱрер деген амаду тургузылган. Не дезе, тургуза ӧйдӧ снюсты садарын јаратпазы аайынча федерал јасак, кандый да чокым тап-эрик јок болгонынаҥ улам окылу јаҥ садучылардыҥ јӱк ле бойлорына баштанат. Је бу ок ӧйдӧ окылу јаҥ федерал јасакберимде снюс аайынча когыс јерлерди тӱзедери јанынаҥ иштеп јат.

Россияныҥ кӧп тоолу талаларында снюсла колбулу сурак курч турат. ТАСС-тыҥ јетирӱлериле, айдыҥ башталганында башка-башка талаларда бир канча ӱренчик никотиндӱ леденецтиҥ кийнинеҥ корондолгон. Темдектезе, тоолу кӱндер кайра Краснодарский крайдыҥ губернаторы Вениамин Кондратьев крайдыҥ парламентарийлерине чайнайтан никотиндӱ кошмокты садарын токтотсын деп баштанган. Мында снюсты чайнайла, одорок тыҥ корондолгон учурал темдектелген.

Социальный сетьтерде ӧткӱрилген шиҥжӱ-опростыҥ турултазыла, бистиҥ кычыраачыларыстыҥ јарымызынаҥ кӧбизи (52%) снюс дегенин билбес болгоны јарталган. Је 2,4% оныла тузаланып турганын ак-чек айдышты. Ондый да болзо, јайымжыырга болбос — кезик ӱренчиктер јӱк бир де катап болзо, «снюсты чайнаганын» бойлоры ортодо айдыжат. Каланыҥ ӱренчиктериниҥ кӧп сабазы снюсла јуук таныш, олор оны јакшы билер.

Снюс — ыш јок ло тартпайтан таҥкыныҥ бир бӱдӱми. Снюсты соорып јат. Россияда ол 2000 јылдардыҥ бажынаҥ садылып башталган ла одороктордыҥ ортозында таркаган. 2015 јылдыҥ учкары оны садуга чыгарбас, сатпас деп токтодылган. Мынаҥ эки јыл озо насвайды (соорор таҥкы, таҥкыдаҥ, череттеҥ ле о. ӧ. сырьедоҥ белетелет) садуга чыгарбас ла сатпас деп јӧп чыгарылган. Је эмди база ӧскӧзи табылды: никотинди кошкон, је таҥкы эмес кошмок. Ол бир де јасакка келишпей јат ла туду јогынаҥ садылат. Мындый кошмок баштыгашта да болор аргалу. Эмезе сооротон леденец конфет ле пастилка да бӱдӱмдӱ болор аргазы бар. Оныҥ тегин, окылу эмес ады — «нюнс». Куучын шак ла оныҥ бӱдӱми керегинде ӧдӧт.

Сӱреен бийик концентрациялу никотин чилекейле кожо канга ла мееге сӱреен тӱрген једет. Орто кемиле алза, снюстыҥ бир баштыгажында 40 мг никотин бар. Кеми мындый корон-никотинди (дозаны) эки пачка таҥкыны бир ле уунда тарткан тужында алып јат! Бу сӱреен јаан доза: кижи чӱрче ле корондолып, курулып, оноҥ ары тыныжы бузулар. Снюсты чайнаган-сооргон кийнинеҥ ого темиге берер аргалу.

Снюсты тузаланган одороктор-балдар ортодо божоп то турган учуралдар бар. Бу ла кӱчӱрген айда Новосибирсктиҥ областной прокуратуразы 13 јашту ӱренчиктиҥ божогоны аайынча шиҥжӱ ӧткӱрген. Јербойыныҥ СМИ-лериниҥ јетирӱлериле болзо, ол снюсты амзаган. Јаш корбоныҥ сӧӧги улус јадар тураныҥ подъездинеҥ табылган. Онойдо ок Смоленский областьтыҥ шылу органдары јаҥар айда 12 јашту ӱренчиктиҥ божогон шылтагын бедиреер иш ӧткӱрген. Бодоштыра јетирӱлерле болзо, ол снюсты ла зажигалканыҥ газын тузаланган.

Кӱчӱрген айда Госдумага никотиндӱ кандый ла бӱдӱмдӱ соорор ло чайнаар кошмокторды садуга чыгарбазы, сатпазы јанынаҥ јасактыҥ ӱлекери келген. Онойдо ок јасакты бускан учуралда административный кезедӱни тыҥыдары керегинде база айдалат.

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым