Кышкы эҥирде кокыр-каткыдаҥ изӱ болзо…

24.12.2019

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда јаҥар айдыҥ 15-чи кӱнинде Россияда ӧдӱп јаткан Театрдыҥ јылына ла Ӧс калыктардыҥ тилдериниҥ телекейлик кӱнине учурлай ойын-кокырдыҥ «Тастаракай» деген баштапкы талалык маргааны ӧтти.

Ойын-кокырдыҥ «Тастаракай» деген кӧрӱ-маргааныныҥ окылу ачылтазында туружаачыларды, кӧрӧӧчилерди культураныҥ министриниҥ ордынчызы Елена Шатина уткуды. Оныҥ айтканыла, солун кӧрӱ-маргаан тала кеминде баштапкы катап ӧткӱрилет. Мында республиканыҥ ончого јуук јайалталу, чечен тилдӱ, ойынсак, кокырчы ла каткычы улузы эрчимдӱ турушты. Кӧрӱ-маргаанда јаан улусла коштой јииттер, ӱренчиктер јилбиркеп турушкан.

Келген туружаачылар калыктыҥ оос чӱмделгезин билери јанынаҥ маргыштылар. Сценага чыгып, албатыныҥ алдына кокыр куучынды, каткырмаларды, шоодылганду куучын-эрмекти, кокырлу чӱмдемелдерди, сӧгӱш кожоҥды, кемиле оогош ойын-кӧргӱзӱлерди тӧрӧл тилиле айдары, кӧргӱзери, ойнооры каруулу јайаандык иш. Мынызын, кӧрӱ-маргаанныҥ учурын, кажы ла туружаачы јакшы билген.

Талалык кӧрӱ-маргаанныҥ амадузы – тургун калыктардыҥ оос чӱмделгезиниҥ база бир бӱдӱмин-жанрын чеберлеп, элбеде таркадары.

«Тастаракай» талалык кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларыныҥ јайаандык ижин окылу жюризиниҥ председатели РФ-тыҥ культуразыныҥ нерелӱ артизи Валерий Енчинов, турчылары – Алтаистиканыҥ С. С. Суразаковтыҥ адыла адалган билим-шиҥжӱлӱ институдыныҥ баш билим ишчизи Аркадий Конунов, культураныҥ «Ээлен-Туу» тӧс јериниҥ јааны, «Сыр каткыда» ӱлекердиҥ туружаачызы Суркура Сандыкова, таланыҥ калык чӱмделгезиниҥ тӧс јериниҥ јааныныҥ ордынчызы Василий Ойношев бааладылар.

«Тастаракай» ол элдиҥ сӱӱген байрамдарыныҥ бирӱзи деп айдарга јараар. Шак бу јакшынак, јайым ла тереҥ учурлу ойын ӧйинде албатыныҥ атту-чуулу, керсӱ ле санаа-укаалу Тастаракай деген баатырыныҥ сӱр-кебери кӧрӧӧчиниҥ кӧксине эбелет. Алтай кай чӧрчӧктӧрдӧ кӱчтӱ, керсӱ, бекем ӧзӧктӱ баатыр кӧскӧ илинбес шоодылганду Тастаракай болуп кубулып, кара ийделерди јеҥген кийнинеҥ озогы баатыр кебин алынып ийетенин, байла, кажы ла алтай кижи јакшы билер. Шак бу кӧрӱ-маргаанныҥ тӧзӧгӧзинде јӱрӱмде учурап турган келишпестерди кокыр ажыра кӧргӱзер деген амаду салылат. Кӧрӧӧчини каткыртары, кокыр ажыра таскадары каруулу иш ине.

Кӧрӱ-маргаанныҥ окылу жюризиниҥ председатели Валерий Енчиновтыҥ темдектегениле, «Тастаракай» эмеш серӱӱн болды. «Азый, мынаҥ озо болгон «Тастаракайларга» арай ла јетпей калды. Байа сценадаҥ кокыр-каткы «тӧгӱлип јатса», залда кӧрӧӧчилер бууры кӧӧжигенче, јерди тырмаарыныҥ бери јанында каткырар эди. Эмезе «јир» эткен каткы театрга торгуланып турар эди.

«Тастаракайга» ӧзӱм, јаҥы тыныш керек. Нениҥ учун дезе бу сӱреен јаан јайаандык иш ине. Сценада кокырлу сценкаларда эки-ӱч ле кижи турушса, јеткил болор эди. Байа туружаачылары кӧп болзо, эмеш чылаазынду. Кокырды куучындаарга, кӧргӱзерге јайалталу улус ас. Је мынаҥ ары олордыҥ тоозы кӧптӧӧр, бу бӱдӱм јаранар деп иженедим» — деп, В. Енчинов айтты.

Темдектезе, Кан-Оозы аймактыҥ Јалаҥай-Бажы јуртынаҥ Олеся Кандыкованы, Горно-Алтайсктаҥ Зинаида Суксекованы темдектеерге јараар. «Тастаракайыс» профессионал кемине јетсин, туружаачыларыныҥ узы јаранып ӧссин.

Ойын-кокырдыҥ «Тастаракай» кӧрӱ-маргаанында байгалу баштапкы јерге Оҥдой аймактаҥ «Толкын» ӧмӧлик чыкты. Экинчи јер Кан-Оозы аймактаҥ «Келиндер» деп јайаандык ӧмӧликке келишти. Ӱчинчи јерде – Горно-Алтайсктаҥ Зинаида Суксекова.

В. К. Плакастыҥ адыла адалган республикан гимназиядаҥ «Шоҥкор» ӧмӧлик (башкараачызы Аруна Адышева) кокыр-каткылу жанрла таныштырып, јалтанбазынаҥ јииттерле, јаан улусла коштой эрчимдӱ турушканы учун аҥылу сыйла кайралдатты.

Бу ла кокыр-каткыга учурлалган байрам ӧйинде «Калыктыҥ оос јайаандыгында кокырчы-каткычы, ачка-јутка алдыртпас баатырдыҥ сӱр-кебери» деген кӧрӱ-маргаан јилбилӱ болды. Бу кӧрӱ-маргаанда Чамал аймактыҥ санатчылар школынаҥ, Иогачтагы санат школынаҥ, каланыҥ 7-чи таҥмалу школынаҥ, Улаган аймактыҥ кӱӱлик школынаҥ, культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжинеҥ јайаан јайалталар туруштылар. Јурукчы-санатчы балдар кай чӧрчӧктӧрдиҥ баатырын, Тастаракайды, јуруктары ажыра толо кӧргӱстилер. Бойыныҥ јаштары, ууламјылары аайынча номинацияларда јеҥӱчилдер болуп Христина Чулунова, Денис Сергеев, Аделина Белеева, Аина Чендыева чыктылар. Аҥылу сыйла Татьяна Кожекина кайралдатты.

Кӧрӧӧчилер, темдектезе, самодеятельностьтыҥ Урлу-Аспактаҥ «Алтын Сай» деген (башкараачызы Тамара Кухтуекова) ӧмӧлигиниҥ, Кебезенниҥ культура байзыҥыныҥ «Серпантин» деген ӧмӧлигиниҥ (башкараачызы Светлана Кучукова) каткы-ойынын јилбиркеп кӧрдилер.

Кокырчы кижиниҥ санаазы јарык, сыны сергек, салымы узун деп айдылган јолду сӧстӧр «Тастаракайдыҥ» туружаачыларына келижет. Јымжак, је тереҥ учурлу кокырдыҥ ӧзӱми ойынсак, кокырчы, ачык-јарык кӱӱндӱ, ич-телекейи байлык јерлештеристеҥ камаанду. Бир ле маргаанды келип кӧргӧн лӧ каткырган кӧрӧӧчилер узак ӧйгӧ байлык кӱӱндӱ јӱретени текши јарлу ине.

Кӧрӱ-маргаан ӧйинде мастер-класстар да ӧткӱрилди. Эҥирде дезе јеҥӱчилдердиҥ гала-концерти болды.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина