Нацӱлекерлерди бӱдӱрери ајаруда тудулат

24.12.2019

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ Тӧргизиниҥ ээчиде јууны спикер Владимир Тюлентинниҥ башкарганыла ӧтти.

Јуунда баштапкы суракла «Су-кадыкты корыыры» деген национальный ӱлекерди Алтай Республикада јӱрӱмде бӱдӱрериниҥ тӧс эп-аргалары керегинде» сурак кӧрӱлген. Бу сурак аайынча јетирӱни су-кадыкты корыыры аайынча министрдиҥ молјуларын бӱдӱреечи Сергей Коваленко эткен. Оныҥ айтканыла, РФ-тыҥ Президентиниҥ 2018 јылдыҥ кӱӱк айыныҥ 7-чи кӱнинде кол салган «Россия Федерацияныҥ 2024 јылга јетире ӧзӱми аайынча национальный амадулар ла стратегический иш-керектер керегинде» 204-чи таҥмалу Јарлыкты бӱдӱрерге, Россияныҥ Минсу-кадыгы «Су-кадыкты корыыры» деген бӧлӱк аайынча белетеген 8 федерал национальный ӱлекерлердиҥ јетӱзин бӱдӱрери јанынаҥ иш Алтай Республикада ӧдӱп турган.

Анайда ок Сергей Михайлович кажы ла тергеелик ӱлекер аайынча элбеде куучындаган. «Балдардыҥ су-кадыгын корыырын ӧскӱрери, ол тоодо медициналык болуш јетирери јанынаҥ эмдиги ӧйдиҥ инфраструктуразын тӧзӧӧри» деп ӱлекер керегинде айдып тура, јаҥы чыккан 1000 бала ортодо короштыҥ кемин 2024 јыл кирезинде 7,8 тоого јетире астадары темдектелген деген. Бу иш-амадуны бӱдӱрерге, аҥылу, ол тоодо бийик технологиялык медболушты, профилактикалык ишти бастыра кеминде ӧткӱрери темдектелген. Тергеелик ӱлекерде балдардыҥ поликлиникаларыныҥ ла поликлиникалык бӧлӱктериниҥ материально-технический тӧзӧлгӧзин тыҥыдары аайынча иш-керектер темдектелип калган. Анайда ок докладчик медицинаныҥ кандый организациялары медјазалдарла јепселгени керегинде јетирӱ эткен. «Баштамы медико-санитарный болуш эдериниҥ системазыныҥ ӧзӱми» деп тергеелик ӱлекер керегинде айдып тура, министрдиҥ молјуларын бӱдӱреечи оны бӱдӱрери эл-јон эмчиликтердиҥ јеткилдежин толо кеминде ле ӧйинде аларын, бастыра улус профилактикалык медкӧрӱшти јыл туркунына бир катаптаҥ ас эмес ӧдӧрин, улус эмчиликтерде очередь сакыырын астадарын, врачка бичидерин јеҥилтерин, пациенттердиҥ тап-эриктерин корыыр система тӧзӧӧрин јеткилдеер кеминде ӧдӱп турган деп айткан.

Сергей Коваленконыҥ јетиргениле, 2019 јылда Кан-Оозы аймакта Кайсын јуртта ФАП тудары, Чамал аймакта Аскат јуртта модульный фельдшерско-акушерский пункт тургузары јанынаҥ иштер ӧткӱрилген. Алтай Республиканыҥ «Медицинаныҥ јетирӱ-шиҥжӱ тӧс јери» деген БУЗ-ында «Баштамы медико-санитарный болуш јетирип турган медорганизацияныҥ јаҥы моделин» тӧзӧӧри ле иштедери аайынча тергеелик ӱлекер офис тӧзӧлгӧн. Ол офис медицинаныҥ организацияларына методболуш јетирери ле олордыҥ ижин аайлаштыра башкарары, ӧскӧ дӧ ууламјылар јанынаҥ иштеер.

Канныҥ тебӱ-айланыжы аайынча оорулардаҥ улам улус ортодо корош болбозын јеткилдеерине ууландырылган «Јӱрек-тамырдыҥ ооруларыла тартыжары» деген тергеелик ӱлекер 100 муҥ кижи ортодо короштыҥ кемин 2024 јылга јетире ӧйдиҥ туркунына 450 учуралга јетире астадарын јеткилдеерине ууландырылган деп, Сергей Коваленко айткан. Бу ӱлекер аайынча болзо, јӱрек-тамырдыҥ тергеелик тӧс јерин јаҥы јепселдерле толо кемине јетире јеткилдеери аайынча иштер ӧдӧр, ол тоодо эрте медициналык реабилитацияныҥ јазалдарыла јеткилдеери јанынаҥ.

«Онкологияныҥ ооруларыла тартыжары» деп тергеелик ӱлекер аайынча онкология оорулар болдыртпазына ууландырылган јетирӱ-коммуникационный кампания ӧткӱрери, кату оорула оорып турган улуска медболуш јетирери, кыйалта јогынаҥ медициналык страхованиениҥ ле республикан бюджеттиҥ акча-манадыныҥ чодыла амбулаторный онкологический болуш јетирериниҥ бир канча тӧс јерлерин тӧзӧӧри темдектелген.

«Медјеткилдештиҥ экспортын ӧскӱрери» деп тергеелик ӱлекер аайынча Алтай Республиканыҥ эмчиликтеринде медболуш јетирери јанынаҥ Монголияла јӧптӧжӱ тургузылган. «Су-кадыкты корыырыныҥ бирлик государственный јетирӱлик системазына (ЕГИСЗ) тӧзӧлгӧлӧнип, су-кадыкты корыырында бирлик цифровой контур тӧзӧӧр» деген тергеелик ӱлекерди бӱдӱрерге, 2019 јылда 56949,5 муҥ салковой акча чыгарары темдектелген, ол тоодо федерал бюджеттеҥ 56380,0 муҥ салковой, республикан бюджеттеҥ 569,5 муҥ салковой.

Медицинаныҥ баштамы медико-санитарный болуш јетирип турган организацияларында кадрлар једишпей турганын јоголторго, «Су-кадыкты корыырыныҥ системазыныҥ медициналык организацияларын билгирлери бийик кадрларла јеткилдеери» деп тергеелик ӱлекер иштейт. 2019 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 1-кы кӱнинде болгоныла, «Земский доктор» ло «Земский фельдшер» деп программалар аайынча 24 врач ла 6 фельдшер келген. 18 врачка ла 3 фельдшерге кеми 1 миллион салковой бир катап берилип турган компенсационный тӧлӧмир тӧлӧлгӧн. Медицинаныҥ ишчилерине јадар туралар аларына 2019 јылда республикан бюджеттеҥ 32992500,0 салковой чыгарылган. 2019 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 1-кы кӱнинде болгоныла, медицинаныҥ 7 ишчизи јадар тураларла јеткилделген.

Министерствоныҥ башкараачызыныҥ айтканыла, ол ок ӧйдӧ «Демография» деп национальный ӱлекердиҥ «Улусты су-кадык јӱрӱм јӱрерине јилбиркедери, ол тоодо су-кадыкка јарамыкту аш-курсакла ашкарынары ла каршулу керектердеҥ мойножоры», «Јаан јашту улус» деген тергеелик ӱлекерлер иштейт. Анайда ок «Јеткер јок ло чыҥдый автомобильный јолдор» деп нацӱлекердиҥ «Јолдордо јеткер болбозын јеткилдеери» деген тергеелик ӱлекери аайынча иштер ӧдӧт.

Тӧргиниҥ јуунында кӧрӱлген сурак аайынча шӱӱжӱ ӧдӧр тушта депутаттар министерствоныҥ башкараачызына бир канча сурактар берген. Темдектезе, депутат Аскар Тулебаев јербойында тӱрген-тӱкей медболуш јетирип турган вертолеттордыҥ ээзи кем, јаҥы перинатальный тӧс јерди тудары аайынча ӱлекер-сметный документтерди белетеерине чыгымдалган акча учун кем каруузына турар деп сурактар берген. Депутат Дмитрий Сафронов узкий деген специальностьтордыҥ врачтарына талондор аларын јеҥилтери јанынаҥ министерство кандый иш ӧткӱрер деп сурак берген. Депутат Александр Груздев «Су-кадыктыҥ поезди» деген јайгы акция оноҥ ары улалар ба эмезе ол јӱк ле талдаштар алдында кампания болгон бо деп сурак берген. Депутат Артур Кохоев сӱрекей јаан очередьтер болуп турганынаҥ улам, кату оорула оорып турган улус врач-онкологко кирер тушта уур-кӱчтерге туштайт деп, министрдиҥ молјуларын бӱдӱреечиге баштанган. Спикер Владимир Тюлентин ведомствоныҥ башкараачызынаҥ медицинаныҥ ишчилери јадар тураларды «Земский доктор» ло «Земский фельдшер» деген программалар аайынча кандый ээжи-айалгаларла алып јат деп сураган.

Сергей Коваленко ӧрӧ адалган ла ӧскӧ дӧ сурактарга карууларды элбеде берген.

Оноҥ јуунныҥ туружаачылары АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ Тӧргизиниҥ 2017 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 19-чы кӱнинде јараткан «Алтай Республиканыҥ јурт ээлеминиҥ айалгазы ла интенсификациязы аайынча иш-керектер» деген јӧби аайынча јурт ээлемниҥ министриниҥ молјуларын бӱдӱреечи Андрей Цыгулевтиҥ јетирӱзин уккан. Депутаттар бу сурак аайынча база сурактар берген.

Анайда ок јуунда АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ «Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ 2019 јылдыҥ экинчи јарымызында јасакчы, шиҥжӱ ле тӧзӧмӧл ижиниҥ планы керегинде», «Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ «АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ 2020 јылдыҥ баштапкы јарымызында јасакчы ижи аайынча план керегинде» јӧбиниҥ ӱлекери керегинде» ле ӧскӧ дӧ сурактар шӱӱжилип кӧрӱлген. Кӧрӱлген бастыра сурактар аайынча јӧптӧр јарадылган.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ

пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина