Алтайдын Чолмоны

Кожоҥын ла сӱӱжин сыйлаган эҥирде…

27.12.2019

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда јаҥар айдыҥ 21-чи кӱнинде Владимир Попошевтиҥ «Сюжет» деп адалган таҥынаҥ баштапкы ойын-концерти ӧтти.

Ады-јолы танылу, јарлу Владимир Попошевтиҥ таҥынаҥ ойын-концертин кӧрӧӧчилер энчикпей сакыган. Је Јаҥы јылдыҥ алдында јайаан јайалтазы јаан артист бир ле кӱнде эки је ле деген ойын-концертин оныҥ јайалтазын, кожоҥдорын баалап ла сӱӱп тургандарга акту кӱӱнинеҥ сыйлады. Кӧрӧӧчилер јаан залга толо болгоны база оморкодулу. Мынызы Владимирди албаты тоогонын, баалаганын лапту кереледи деп айдарга јараар.

Алтай јииттиҥ концерти белетелгениле, ӧткӧниле солун ла јилбилӱ болгонын кӧрӧӧчилер аҥылап темдектедилер. Сценадаҥ Владимир кажы ла кӧрӧӧчиле таҥынаҥ куучындажып, кожоҥдорын бир ле кижиге кожоҥдоп тургандый, јылу, јайым, јакшынак байрамдык айалга болды. Бир кӧрӧӧчиниҥ кийнинде јӱстер тоолу кӧрӧӧчилер ине.

Владимир Попошевтиҥ «Эл Алтай» ВГТРК-дагы тӧс ижин ле сценадаҥ кожоҥдоор јайалтазын эки ууламјы деп айдарга јараар. Је бу эки ууламјыда бирлик тӧзӧгӧ, ӧзӧк — телекӧрӧӧчилер ле кӧрӧӧчилер.

Ойын-концерттиҥ база бир аҥылузын кӧрӧӧчилер ајарузынаҥ ычкынбады. Кандый ла ойын-концертти алар болзо, оны баштап ӧткӱрип турган кижи болуп јат. Мында ондый болбоды. Јӱрӱминиҥ јилбилӱ ле байлык элестериле кӧрӧӧчилерди кожоҥдорыныҥ ортозынаҥ табылу, јымжак, тӧп лӧ керсӱ куучыныла ол бойы таныштырат. Бу мынайда эки сааттыҥ туркунына залды тудары каруулу ла кӱч керек. Је Владимир оны ойын кептӱ јеҥил алып чыкты. Чын, биске онойдо айдарга јеҥил ине. Артист кижиге эки-ӱч јылдыҥ туркунына таҥынаҥ концертине белетенери сӱреен каруулу иш болгонын концерттиҥ кийнинеҥ такып ойто јаҥы кӧрӱмле кӧрӱп, баалап турбай.

Владимирдиҥ айтканыла, олордыҥ билези озо Барнаулда јаткан, ол ондо школдо ӱренген. Оноҥ олор Горно-Алтайск калага кӧчкӧн, ӱредӱзин каланыҥ 7-чи таҥмалу школында божоткон. Школдо ӱренип тура, ол балдардыҥ «Сургал» деген кӧрӱ-маргаандарында јилбиркеп туружатан.

Школды божодоло, ол Барнаулда госуниверситеттиҥ журналистика факультедине кирип, ӱредӱзин једимдӱ тӱгескен. Студент те тужында алтай јиитле кожоҥы, кӱӱзи јаантайын кожо болгон. Бийик ӱредӱни алып, Алтайына јанар ла «Эл Алтай» ВГТРК-да иштеер деген јаан амадузы јӱрӱмде бӱткен.

Јаан сценадаҥ Владимир: «Мен бу јаан ла нак ӧмӧликке келгенимнеҥ ала кӧпкӧ ӱренгем, таскагам. Тележурналисттиҥ, јайаандык ишчиниҥ ичкери јолы бу ла ӧмӧликтеҥ кӧнӱ тебӱ алган» — деп айтты. «Ижим аайынча меге кӧп јорыктаарга келижет. Јаҥы јерлер, јаҥы улус, јаҥы берилтелер. Бир сӧслӧ, кажы ла јол-јорык — ол ачылта. Сӱӱген ижим — мениҥ экинчи айлым. Чаҥкыр экраннаҥ кӧрӧӧчилердиҥ кӱӱн-санаазын кӧдӱрери, ижемјини сыйлаары база јаан ырыс ине» — деп, ол куучындады..

Владимир бу ойын-концертте кӧрӧӧчилерге Айдынбек Тазрашевтиҥ «Јараттар» деген кожоҥын кыйалтазы јогынаҥ кожоҥдоды. «Эл Алтайдаҥ» јолын алынган бу кожоҥ бӱгӱнги кӱнде таланыҥ эл-јоны ортодо элбеде јарлу.

Алтай уулдыҥ јӱрӱминде јакшы улус кӧп учураган ла учурап јат. Ондый ундылбас туштажулардыҥ бирӱзи Алтайдыҥ јарлу эпшизи Јергелей Унуковала болгон. Оныҥ чӱмдеген «Ол тушта» деген сӱреен јакшы ӱлгерине чӱмделген кожоҥды ондый ок јараш кӱӱле Азулай Тадинов кееркеткен. Бу кожоҥ јайаандык эҥирде баштапкы катап угулды. Кӧрӧӧчилер изӱ колчабыжула уткыганы — кожоҥ кӧрӧӧчилердиҥ јӱрегине конгоны, јолын тапканы деп айдарга јараар.

Шашыкман јуртта Владимирдиҥ калыҥ уйазы, јаан ла нак билези бар. Эрке-торко уулчакты оогоштоҥ ло ала кару энези, сӱӱген јааназы, эжези ле энезиниҥ кожо чыккан-ӧскӧн 11 ага-карындаштары, эје-сыйындары, таайлары кол бажына алып јӱрген деп, Владимир јӱрегине кару ла јуук улузы керегинде база айтты: «Калыҥ јурттаҥ-уйадаҥ тарап-таркап барган эл-тӧрӧӧнимле мен бойымды јер ӱстинде эҥ ле бай, ырысту кижи деп сананадым, оморкойдым».

«Энем. Мениҥ энем сӱреен турумкай, ачка-јутка алдыртпас, омок, ачык-јарык кижи болгон. Меге јӱрӱм берген кайран энеме мен учы-куйузы јок быйанду јӱредим. Энем мени јӱрӱмде недеҥ де јана баспас, турумкай, чындык эдип таскаткан. Јӱрӱмге удура базарга, јӱрӱмди баалаарга энем ӱреткен. Энемниҥ айткан сӧзи, кандый да ӧйдӧ јылу кӱлӱмјизи, омок-јимек каткызы мениҥ кӧксимде, јӱрегимде» — деп, кӧрӧӧчилерге јӱрегиниҥ тӱбиндеги эҥ ле јаан ла агару сӱӱжиле ӱлешти.

Черӱчил молјузын да бӱдӱрерде, Чечен јериндеги болгон экинчи кампанияны да ӧдӧрдӧ, кару энези јаантайын јӧмӧгӧн. Је былтыр кару энези ада-ӧбӧкӧлӧрине јана берген. Айса болзо, бу эҥирде энези уулыныҥ коручылы болуп јанында болгон… Владимир Елена Тахтаевала кожо кожоҥдогон кожоҥын кару энезине учурлады.

Алтай јиит эш-нӧкӧри Эмилияга бойыныҥ ижиниҥ шылтузында туштаган болуптыр. Оноҥ бери он ӱч јыл чӱрче ле элес эдип ӧдӧ конгон. Кеберкек, керсӱ эш-нӧкӧри, балдарыныҥ кару энези билелик от-очоктыҥ коручылы. Угын улалтар, адын ададар уулы Дамир, эки кеберкек кызычактары Алишия ла Алас — нак билениҥ ырызы, ижемјизи.

Ак санаалу, ару кӱӱндӱ кижиниҥ јолы ачык, најы-нӧкӧрлӧри сӱреен кӧп болор. Олор кандый да ӧйдӧ болушка тӱргендеп келер, јӧмӧӧр-болужар деп, байла, кажы ла кижи билер. Је бот, мынызы Владимирге сӱреен јакшы келижет. Бу ла таҥынаҥ баштапкы ойын-концертине оныҥ чындык најылары Елена Тахтаева, Эмиль Толкочеков, Батыр Тодошев, Арутай Адаров келип турушканы сӱреен оморкодулу. Јайаан јайалталар бой-бойын јӧмӧп јатканы јаш ӱйеге јозок деп айдарга јараар.

База бир јаан солун Алтай Республиканыҥ нерелӱ артизи Раиса Модорова бу эҥирде туружып, Владимирле экӱ «Орой» деген кожоҥды кожоҥдоордо, колчабыжулар тыҥ ла болды.

Алтайдыҥ јарлу эпшизи, јаркынду јылдызы Раиса Модорова: «Мени Владимир концертине кычырарда, кӱӱнзеп, амадап келдим. Јол келижерде, слерге, кӧрӧӧчилер, јолыгып, кожоҥ сыйлаар арга келишти» — деп айтты. Оныҥ темдектегениле, сӱреен јакшы јайаан эҥирде Владимирдиҥ јайалтазын, ижин баалаган кӧрӧӧчилер залга тык толо болгоны јарамыкту. Ол Владимирге кем де укпаган јаҥы кожоҥдорын, јӱрӱмниҥ јаражын кӧрӧӧчилерге сыйлазын деп кӱӱнзеди. «Јайаан јайалтаны, јайаандык јолды кижиге Кудайы берет. Сӱӱшке, чындыкка јолыҥ јаан ла ачык болзын» — деп, калыктыҥ кайкамчылу кожоҥчызы акту кӱӱнинеҥ айтты.

Владимирдиҥ айтканыла, оныҥ билези кожоҥчы, кӱӱге јайалталу. Онойдо ок эбире курчаган најылары кожоҥчылар, бойыныҥ ижиниҥ устары. «Бир катап, сакыбаган јанынаҥ, бойымныҥ башкараачым Татьяна Кончеваныҥ, ӱредӱчим Владимир Кончевтиҥ јӧмӧлтӧ-болужыла јаан сценага чыктым. Јаан сцена, кӧрӧӧчилер, ӧкпӧӧриш, сценадагы элестер…

Эҥ ле бажында ВГТРК-ныҥ сӱреен јаан ӱлекер-проекттеринде, «Амаду», «Алтай-mix» ле оноҥ до ӧскӧ кӧп тоолу ӱлекерлерде, кӧрӱ-маргаандарда туруштым ла туружадым» — деп, Владимир куучынын улалтып, «Бӱгӱн мен — артист, кожоҥчы. Таҥынаҥ баштапкы ойын-концертиме келген кӧрӧӧчилерге алкыш-быйан» — деп айтты.

Ченемелдӱ тележурналист, јайалталу артист текши республиканыҥ оморкодузы. Шашыкман јурттаҥ бир автобус улус амадап келген. Бу јурт јайалталарыла, билимчилериле, бичиичилериле азыйдаҥ бери јарлу — јаш јайалталар Арслан Абудов, Андрей Чадин, Расул Кучинов. Сӧс айткандар ончозын тӧрӧл јуртына келип, ойын-концертин кӧргӱзип, јерлештерин сӱӱндирзин деп баштандылар.

Јайаандык јараш эҥирдиҥ учкаары Владимир республиканыҥ культура министерствозына, «Эл Алтай» ВГТРК-га, башкараачызы Татьяна Кончевага, Владимир Кончевке, кӧрӧӧчилерге сӱреен јаан алкыш-быйанын айдып, келип јаткан Чычкан јылла ончо улусты уткыды.

Ол онойдо ок сценада јӧмӧгӧн Раиса Модоровага, Елена Тахтаевага, Эмиль Толкочековко, Батыр Тодошевке, Арутай Адаровко, «Алас», јайаан ӧмӧликке ле башкараачызы Солунай Торбогошевага, бијениҥ «Импульс» деп студиязына, башкараачызы Севинч Чугулчинага база јаан быйанын айтты.

Кӧрӧӧчилердиҥ јӱреги кожоҥду алтай јииттиҥ ичкери јолы јаан ла једимдӱ болзын деген кӱӱнземели јӱрӱмде бӱтсин..

К. ПИЯНТИНОВА