Культура: јаркындалган элестери оморкодулу

30.12.2019

Россияныҥ президенти Владимир Путин 2019 јылды Театрдыҥ јылы деп јарлаган болгоны ла бу јыл текши ороонго, онойдо ок республикага тӱӱкилик учурлу керек болуп артарында алаҥзу јок.

Театрдыҥ јылыныҥ эҥ ле јаан ӱлекери бастырароссиялык Театральный марафон 2018 јылдыҥ чаган айыныҥ 18-чи кӱнинде кӧдӱриҥилӱ айалгада Владивостоктоҥ башталган.

Владивостоктоҥ ала Калининградка јетире ӧткӧн Театральный марафондо ороонныҥ 85 калазы ла ол тоодо бистиҥ Алтай Республика эрчимдӱ турушкан.

Алтай Республикага марафонныҥ сӱр-темдегин тулаан айдыҥ 9-чы кӱнинде Хакас Республиканыҥ культуразыныҥ министри Леонид Еремин экелген ле байрамдык айалгада эл театрда культураныҥ министри Ольга Антарадоновага табыштырган.

Туулу Алтай бу эстафетаны Тыва Республиканыҥ Кок-Оолдыҥ адыла адалган эл кӱӱлик-драмалык театрына кӧдӱриҥилӱ айалгада табыштырган. Эстафетаныҥ база бир аҥылузы – хакас артисттер биске бойлорыныҥ ойын-кӧргӱзӱлерин экелип кӧргӱскен, бистиҥ эл театрдыҥ артисттери јайаан иштерин тыва кӧрӧӧчилерге сыйлаган.

Тӱӱкиде мындый Театральный марафон качан да болбогон. Бу мындый кӧдӱриҥини ороон кеминде белетеп ӧткӱрери РФ-тыҥ башкарузыныҥ ла культура аайынча министерствозыныҥ амадузы болгон. Олордыҥ шӱӱлтезин федерал тӧс јер јӧмӧгӧн, бастыра јанынаҥ болушкан.

Алтай Республикада Театрдыҥ јылына учурлай кӧп кӧдӱриҥилер, кӧрӱ-маргаандар, фестивальдар, јайаан туштажулар ээчий-деечий ӧткӧн.

Алтай Республика экинчи катап «событийный туризм» деген бӧлӱгиндеги Национальный сыйда эрчимдӱ турушкан. Кайчылардыҥ калыктар ортодогы Курултайы бу кӧрӱ-маргаанныҥ «Лучшее туристическое событие в области культуры» деген ууламјыда 3-чи јерге чыккан. База «Родники Алтая» деп ӱлекер финалист болуп чыкты.

«Единая Россия» партияныҥ «Кичӱ Тӧрӧлиниҥ культуразы» деген ӱлекери аайынча «Театрлар – балдарга», «Культураныҥ јербойындагы туразы» деген ууламјыларла экинчи јыл јурт јердиҥ Культура байзыҥдарына ла јайаандык ижине јӧмӧлтӧ-болуш эдилет.

Быјылгы јылда 6 аймак тӧзӧлмӧниҥ театрлары: Шабалин аймактаҥ балдардыҥ ла јииттердиҥ «Оптима», Кан-Оозы аймактыҥ наадайлардыҥ «Башпарак» ла «Солоҥы» театрлары, Кош-Агаш аймактаҥ балдардыҥ ла јииттердиҥ «Сурлан» ла «Чуя» театрлары, Оҥдой аймактаҥ балдардыҥ ла јииттердиҥ «Маска», «Ойын» театрлары, Чой аймактаҥ «Ком», «Маска» театрлары, каладаҥ «Лукоморье» театр-студия федерал акча-манатла јеткилделген.

Россия Федерацияныҥ культура аайынча министерствозыныҥ гастрольный ишти јӧмӧӧр федерал тӧс јериниҥ «Јаан гастрольдор» деп программазы аайынча бистиҥ талага наадайлардыҥ С. В. Образцовтыҥ адыла адалган государственный академический театры келип јӱрген. Удмуртияныҥ эл театры наадайлардыҥ ойын-кӧргӱзӱлерин экелип, бистиҥ кӧрӧӧчилерге кӧргӱскен.

Москвадаҥ Нациялар театры эл театрга келип, эмдиги драматургия аайынча јайаандык лабораторияны ӧткӱрген. Оныҥ ижинде јарлу режиссерлор, педагогтор, критиктер турушкан.

Алтай Республикада телекей кеминде баштапкы катап «Евразияныҥ калыктарыныҥ кай чӧрчӧктӧри сценада» деген театроведческий форум ӧткӧн. Театрдыҥ јылында бистиҥ талада бу јаан кӧдӱриҥилердиҥ бирӱзи болуп јат.

«Культураныҥ волонтерлоры» деген программа аайынча культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжиниҥ 19 волонтер-ӱренеечилери Псковский областьтыҥ Печоры калазына јӱргендер, «Волонтеры наследия-2019» деген практикалык сессиязыныҥ 7-чи сменазында турушкан.

Алтай Республиканыҥ кожоҥныҥ ла бијениҥ «Алтам» деген государственный театры (художественный башкараачызы Россия Федерацияныҥ нерелӱ артизи Айана Шинжина) «Кан-Кереде» деген кай чӧрчӧк аайынча баштапкы балетти тургускан ла премьеразы бийик кеминде ӧткӧн. Бу балетте Москваныҥ, Барнаулдыҥ ла таланыҥ јарлу артисттери турушкан. Барнаулдыҥ кӧрӧӧчилери «Кан-Кереде» балетти бийик баалаганы оморкодулу.

Алтай Республиканыҥ ӱч јурукчы-санатчызы — РФ-тыҥ нерелӱ јурукчызы Амыр Укачин, Аржан Ютеев, Игорь Катонов Кипрде Тӱрк Республиканыҥ тӧс калазы Лефкошиде санатчылардыҥ јаан арт-конференциязында турушканы јарамыкту керек.

Эл театр республиканыҥ адын Крымда ӧткӧн фестивальда, балдардыҥ ла јаш корболордыҥ ойын-кӧргӱзӱлериниҥ калыктар ортодогы «Сибирский кот» деген фестивальда, тӱрк тилдӱ калыктардыҥ театрларыныҥ Уфада ӧткӧн калыктар ортодогы «Туганлык» деген фестивалинде, бастырароссиялык Театральный марафон ӧйинде Удмуртияда ла Тывада ӧткӧн гастрольдордо бийик кеминде кӧргӱсти.

Россия Федерацияда ӧткӧн Театрдыҥ јылыныҥ кӧдӱриҥилӱ јабылтазында Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин турушты. «Текши Россияда бу јыл учурлу, јаркынду керектерди сыйлады. Шак бу јыл ороондо, онойдо ок Алтай Республикада театральный санаттыҥ јаан ла јараш байрамы болды» – деп, таланыҥ башчызы темдектеди.

Театрдыҥ јылы тӱгенгениле культура бӧлӱгинде иш токтобос, ол улалар. Талада келер јылда тӱӱкилик учурлу тизӱ керектер, кӧдӱриҥилер кӧп.

Олег Хорохординниҥ темдектегениле, Туулу Алтай јаҥыс та ар-бӱткениле байлык эмес, је ол онойдо ок јайаан јайалталарыла база байлык тала. Олор бойлорыныҥ јайаандык ижиле эл-јонныҥ јӱрӱмин кееркедип, кӱӱн-санаазын кӧдӱрип јатканына баалап, ол быйанын айтты.

Кычыраачыларды Театрдыҥ јылында болгон кӧп тоолу кӧдӱриҥилердиҥ эҥ ле јаркындузыла кыскарта таныштырдыс.

Культура кижиликтиҥ ичкери ӧзӱминиҥ тӧзӧгӧзи болгонын ороондо, талада ӧткӧн Театрдыҥ јылы јарт кереледи.

К. ПИЯНТИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина