Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Тастаракай: «Јаҥы јылды кокыр-каткыла уткыйлы, кару улус!»

30.12.2019

«Кару јерлештер! Кара башту, кайыш курлу, кобы-јикте јуртаган, бала-барка, мал-аш азыраган, кайран калыгым! Кирип јаткан Јаҥы јылла, Чычкан јылла слерди уткып турум! Калыктыҥ јолын ӱспей, угы-тӧзӧӧрди улалтып, тазылдараарды тереҥжидип, санаа-кӱӱнигер аруталып, улу керектерге јӱткӱп јӱрӱгер! Бой-бойыгарга болужып, јакшыга јакшы кожуп, јаманды јоголтып, јӱрӱмниҥ уур-кӱчине алдыртпай, эҥке-тоҥко јуртагар! Јаҥы јылды амыр санаала уткып, јакшы ла кокырлажып, каткырыжып алалы!»

Тош јоголбозын деп…

Јаҥы јылдыҥ алдында ла кийнинде јол-јорыкка чыккан улус кӧптӧй берет. Јолдордо не ле болуп турбай… Кӧк-Кайаныҥ боочызын ӧрӧ чыгып болбогон эр ыраак јоктогы јурттыҥ кырында турада тракторлу кижиге келип, болуш сураган. Боочыныҥ тайкак јеринеҥ автомобилин чыгара тарткан трактористке ол кижи 500 салковой туда берген: сӱӱнбей база!

—Јок, мениҥ болужым оноҥ баалу, 1 муҥ — деп, тракторлу кижи айткан.

—Не ондый баалу? Слер мениҥ машинамды ӧрӧ 15 ле метрге тарттыгар не — деп, бирӱзи кайкаган.

—Онызы ондый ла. Је мен бу јерде јаантайын тайкак болзын деп, канча кире кӱчим јылыйтып турганымды чотко салзаар…

 

Ороондо канча кижи јуртайт?

Бир канча јылдардаҥ ороондо эл-јонныҥ тоозын алар иш ӧдӧт. Је ыраак ла јолы коомой јурттарда тооалыш озолондыра ӧдӱп јат. Ондый бир јуртка планшеттӱ уул келген. Болчок тураныҥ јанында карганакка јууктап эзендешкен. Карган сӱӱнчилӱ сурайт:

—Пенсия экелдиҥ бе?

—Јок, мен тооалыш ӧткӱрерге келгем.

—Нени-нени?

—Эл-јонныҥ тоозын аларга јӱрӱм, карганак. Бис Россияда канча кижи јуртап турганын билерге турус.

—Је менеҥ туза јок, уулым… Тегин ле ӧйиҥ јылыйтарыҥ. Мен оны кайдаҥ база билейин!

 

Чӧрчӧги кӧптӧгӧн

Бир јурттыҥ улузы канча јылга сотовый колбу керек деп, канча депутатка, канча башчыларга комыдаган ла комыдаган… Учында, Јаҥы јылдыҥ чике ле алдында, сотовый колбуныҥ бийик темири тургузылган.

Улус комыдалдар бичип, кайдаар ла аткарып баштаган: сотовый колбудаҥ улам баш оорып јат, санаа-кӱӱн булгалып, ажаныш уйадаган ла мал-аштыҥ аайы-бажы да ӧскӧргӧн…

Каруузы удабаган: «Онызы кемјоок! Бис сотовый колбуны иштедип ийзеес, не болорын сананыгар!»

 

Интернеттиҥ ӧйинде

Интернеттиҥ ӧйинде соцсетьтер ажыра таныжары јаҥжыга берген. Је Людмила ондый јаҥжыгуларды јаратпайтан. Ол уулыла айрылган кийнинде, узак ӧйгӧ санааркап јӱрген. Ӱӱрелери оны Интернет ажыра таныжып, тегин де болзо ӧй ӧткӱрип, санааркаштаҥ айрылзын деп сӱмелеген. Людмила онойдо ло эткен, је чын адын адабаган. Уул да ӱредӱлӱ, јеткил јӱрӱмдӱ болуп калган. Олор сеть ажыра узак ла бичишкен, бой-бойын јакшы билип алган.

Јаҥы јылдыҥ алдында олор туштажар болуп јӧптӧжип алган. Людмила ӧкпӧӧрип, туштажуга тыҥ ла јаранган. Уул «Типография» ресторанда стол јакыдып койгом» деп бичиген. Кыс узак сакыган туштажуга белетенип, чын јӱрӱмде уул та кандый кижи болбогой, та текши куучын табып, јаражарыс па деп чочып та турган. Ол бу туштажуда чын адын адаарга сананган. Ресторанныҥ эжигин тыҥ ла ӧкпӧӧрип ачкан, кирген. Уул, јӧптӧшкӧниле, ак пиджакту болгон. Кыс кеберкек уулга јууктап, сакыбаган јанынаҥ айда салган: «Бу мен — Алтынсай». «Хм-м… А мен … Арчынбай» — деп, уул кӱлӱмзиренген. Олор Јаҥы јылды сӱреен јакшы ӧткӱргендер.

Эртезинде угар болзо, уул качан да соцсетьтерде кыстарла танышпаган, бичишпеген. Оныҥ чын ады Руслан болуп калган. Руслан ла Людмила онойып тушташкан…

 

Мен кандый ороондо?

Милицияны полиция деп јаҥы ла адап турарда, мындый учурал болгон. Бир јуртта Јаҥы јылды уткыган кийнинде Билбес Билинбесович билинип келзе, калада јӱрген. Ол вокзалга једип, формалу кижиге баштанган:

—Нӧкӧр милиционер, јакшылар…

—Нӧкӧр эмес, господин!

—Ой, господин милиционер, мен јанарга…

—Милиционер эмес, полицейский!

—Оой! Господин полицейский, билбедим, калак! А бу мен кандый ороондо!?

 

Тоноор болзо, тоножор!

Карман бир јылдаҥ ажыра Тӱндӱкте иштеп, Јаҥы јыл алдында јаҥы машина садып алган. Јуртында улусты «крутой» иномаркала кайкадарга, јакшы кӱӱндӱ маҥтадып клееткен. Је јерине јетпей, кӧлӧсӧзи јарыла берген. Канайдар, чыгып, домкратла иштей берген.

Јанына «Жигулилӱ» кижи токтойло сураган:

—Слер нени кылынып турганаар?

—Нени деп! Кӧлӧсӧ уштып јадым, кӧрбӧйдиҥ бе?! — деп, Карман ачузын ого тӱжӱрген.

Байа кижи «Жигулидеҥ» чыгып, ары-бери ајыктанып ийеле, кандый да темирле иномарканыҥ кӧзнӧгин оодо соккон:

—Мен магнитолазын алып јадым…

 

Телефонныҥ ордына пульт

Јаҥы јылды јакшы ӧткӱрген кийнинде Айдар «јыгылып» калган. Удабай ла ойгонып, Калап најызына телефон соккон. Телефонныҥ ол учында таныш эмес ӱй кижи «сен јокто, турам соок» деп кожоҥдоп турган. Бир эмеш бололо, ойто ло соккон, ондо полицейский кату ӱниле айдып турган: «Оны бис арестовать эделе, отургызып койгоныс. Эмди најыларын тударыс!»

Айдар чочыйла, телефонды туура чачып, ӱйин ойгоскон: «Ой! Турзаҥ! Калапты полиция тудуп алтыр, эмди биске келер!» Ӱйи Айдардыҥ колынаҥ телевизордыҥ пультын айрып, телевизорды ӧчӱрип арбанган: «Пультла нени куучындажып турган бу! Телефоныҥ бу јадыры!»

 

Совет ӧйиниҥ почтазы

Мениҥ эјем Ирина совет ӧйинеҥ ле бери тӧрӧӧндӧрин, кожо чыккандарын Јаҥы јылла открытка ийип уткыйт. Озодо оныла мындый учурал болгон. Ирина уткуулду открытказын биске бир-эки неделе озо аткарган. Јаҥы јылдаҥ бир ле кӱн озо оныҥ открытказы кайра келген, «Слер 50 акча јетире тӧлӧбӧгӧнӧӧр» деп јартамалду. Ирина эјем открыткага 1 салковойдыҥ марказын јапшырала, ойто аткарган.

Иринадаҥ открытка келбесте, биске јаан кайкал болгон эди. Оноҥ уткуул чаган айдыҥ 9-чы кӱнинде келерде, база катап кайкал болгон эди.

Н. БЕЛЬЧЕКОВА белетеген

В. ПОПОВТЫҤ јуруктары

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина