Алтайдын Чолмоны

«Алтайды чындаптаҥ да сӱӱй бергем…»

14.01.2020

Алтай Республиканыҥ ар-бӱткенниҥ байлыктары, экология ла туризм аайынча министрине Екатерина ПОВАРОВА тудулганынаҥ ала кӧп ӧй ӧтпӧгӧн. Бӱгӱнги эрмек-куучын јаҥы башкараачыла ӧдӧр.

—Екатерина Олеговна, кайда чыкканар, чыдаганар, кандый ӱредӱ алганар керегинде айдып ийзер?

—Мен Москва калада чыккам. Тулаан айдыҥ 8-чи кӱнинде, байрамдык кӱнде чыккан болорым. Бала тужым орооныстыҥ тӧс калазында ӧткӧн. Москваныҥ энергетический институдын (Национальный шиҥжӱ ӧткӱрер университет) ӱренип божотком. Оогош туштаҥ ала јаантайын ла эрчимдӱ бала болгом. Мынаҥ улам энемге мениле тегин эмес болгон. Спортло кӧп тазыктырынгам — художественный гимнастикала, теннисле. Школдо ӧдӱп турган керек-јарактарда јаантайын туружатам. Английский тилди тереҥжиде ӱренер школдо ӱренгем — онызы јарайтан. Тилдер ӱренери јеҥил болгон. Јаан класстарда ӱзеери немецкий тил база ӱренгем.

Алдыма амадулар тургузып, олорго једерге кичеенедим. Кижиге баргалагым.  Адам Поваров Олег Алексеевич —ол профессор, билимдердиҥ докторы, ӱч государственный сыйдыҥ лауреады, олордыҥ экӱзи СССР-дыҥ, бирӱзи Россия Федерацияныҥ.  Калганчызы геотермальный энергетика учун берилген. Ол ӱлекер Россияныҥ оморкодузы болуп јат — Камчаткада Мутновский геотермальный станция. Оныҥ учун айландыра турган ар-бӱткен, экология не дегенин, оныҥ јаан учурын, энергияныҥ альтернативный арга-источниктери кандый учурлу болгонын јаштаҥ ала билерим. Алтайда кӱнниҥ чогыныҥ ийдезиле иштеер станциялар, гидростанциялар керегинде јакшы билерим. Ӱредӱм аайынча инженер-теплоэнергетик болорым.

Меге 21 јаш болордо, адам јада калган. Энем ле акам бар. Акам база технический ӱредӱлӱ, ол технический билимдердиҥ кандидады. Билебисте баштапкы ӱредӱ технический болор учурлу деп чотолгон. Оныҥ учун мен бу университетте ӱренгем. Технический ӱредӱ јӱрӱмде јакшы тӧзӧлгӧ берет. Билебисте билгирлерге јӱткимел јаантайын болгон. Болбозо, болдыратандар (каткырат — авт.). Оогошто ада-энем бистеҥ кӧп сурайтан, некейтен. Оныҥ учун уур-кӱчтердеҥ, кандый да јаҥыртулардаҥ јалтанатанын, ӱркӱйтенин билбезим. Јаантайын амадуларга једерге јӱткийдим.

—Мынаҥ озо Алтай Республика керегинде уккан болгонор бо айса Слерди бери салымар экелген бе?

—Мениҥ акам Алтайды коркышту сӱӱйт. Јаантайын Алтай керегинде куучындайтан: тымыктыҥ јери Ӱкек, ЮНЕСКО-ныҥ объекттери, Јердиҥ киндиги керегинде. Мен Камчаткада иш аайынча болгом, је Алтай керегинде акамнаҥ ла угатам. Ол тушта менеҥ Алтай керегинде сураган болзо, мен ол агару јер, Россияныҥ байлыгы деп айдар эдим. Ол тушта ичимде мен Алтайды эмди кӧрӱп турганымнаҥ башка деп бодойтом. Јууктада танышкан соҥында, муҥдар катапка артык болгонын оҥдодым. Мында јакшы, јалакай, кӱндӱзек, кижи кӱӱндӱ улус јуртап турганы кайкаткан. Москвада кайнап јаткан јӱрӱмниҥ, кату конкуренцияныҥ кийнинеҥ мында улус ак-чек, јалакай болгоныла кайкаткан. Мен сибиряк дегенин оҥдоп баштагам. Сибирь чын ла ийде, Алтай дезе Сибирьдиҥ агару јери. Улус та бери тегиндӱ келбей јат.

—Бери канай келгенер, салымар канай бери экелген?

—Мен Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Леонидович Хорохординле кожо Москвада Сколково деген инновационный тӧс јер јанынаҥ ӱлекер аайынча иштегем. Ороонныҥ президенти Олег Леонидовичке Алтай Республиканыҥ башчызы болотон бӱдӱмји эдерде, талдаштардыҥ кампаниязын ӧткӱрер сурак тура берген. Олег Леонидович меге бӱдӱмји эдип, талдаштарыныҥ штабында иштезин деп кычырган. Анайып 2019 јылдыҥ кӱӱк айында бери келгем. Озо баштап меге бу ээчий ӱлекер деп билдирген. Мен Олег Леонидовичти тооп јадым, ол чын ла бийик кеминде башкараачы, сагышту, ак-чек кижи, оныла иштеерге профессионал да, кижилик те кеминде јакшы. Оныҥ учун кычыру болордо, келер бе, келбес пе деген сурак алдымда турбаган. Бери келип иштеп баштайла, Алтай Республиканы чындаптаҥ да сӱӱй бергем. Эмди Москвага барзам, бойымды айлымда деп сеспей бардым. Бойымды мегаполистиҥ ритминиҥ кижизи эмес, чала токыналу кижи деп оҥдоп баштагам.

Талдаштар једимдӱ тӱгенген соҥында, бу министерствоны башкарары јанынаҥ шӱӱлте эдилерде, јӧпсингем.

—Билегер не деген?

—Мен јаантайын кӧп иштегем учун энем ле акам мени ас кӧрӧтӧн. Олор темигип калган. Бис телефонло јаантайын куучындажадыс. Олор Алтайга келип, мындагы јарашты кӧрзин деп кӱӱнзейдим. Энем ле акам бойлоры да бери келер кӱӱндӱ. Анайда ок нӧкӧрлӧримди бери кычырадым.

—Республиканыҥ кандый толыктарында болдор?

—Талдаштар ӧйинде бастыра аймактарда болгоныс. Јурттардыҥ јарымызынаҥ кӧбинде болгом. Мындагы эл-јонныҥ јадын-јӱрӱминиҥ айалгаларын бойыстыҥ кӧзисле кӧргӧнис. Чынын айдар болзо, кезик учурал-дарда мен тыҥ кайкагам. Не дезе, федерал кеминде уур-кӱч сурактар бар, анайда ок уйан менеджменттеҥ улам улустыҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйы јабыс кеминде артканча. Башкарарында сурактар бар деп бодойдым. Бу сурактар бир јанынаҥ санааркаткан, је экинчи јанынаҥ сӱӱндирген. Не дезе, олордыҥ аайына тӱрген чыгарга јараар. Улус јакшы јанындӧӧн кубулталарды эҥ кыска ӧйдиҥ туркунына сезип баштаар.

—Слер муниципал кеминде башкарары керегинде айдадар ба?

—Башка-башка, кезик учуралдарда јурт јеезелер кеминде. Мен кандый бир чокым темдек айтпайын. Је кандый ла учуралдарда кажы ла кижи бойыныҥ ижин чыҥдый эдер учурлу.  Доктор-эмчи болгон кийнинде, сууныҥ чыҥдыйы керегинде сананбай, доктордыҥ ижин бӱдӱрер керек. Сууныҥ чыҥдыйы аайынча бу ууламјыда иштеп тургандар сананар учурлу. Сурак  кезик улус молјуларын ак-чек, каруулу бӱдӱрбей турганында.

—Слердиҥ министерство башкарып турган ууламјылардыҥ ӧзӱми аайынча кӧрӱмер керегинде айдып ийзеер?

—Бастыра ууламјыларга јарагадый текши инструменттер керегинде айдар болзо, озо ло баштап бастыра бӧлӱктерде толо аудит ӧткӱрерис. Не дезе, корректный аналитика јок. Биске канча турист келип, кайдӧӧн барып турганын оҥдобойдыс. Агаш фондло колбулу документ-материалдар чындык айалгага келишпейт.  Аудитти ӧткӱрип, кайда јаан сурактар бар болгонын илелеп алар керек. Аналитиканы алган соҥында, кажы ла бӧлӱк аайынча ол бӧлӱктиҥ ӧзӱмине керектӱ эп-сӱмелерди тузаланып иштеерис.

Мени, агаш ээлемде иштебеген кижини, бу министерствоны башкарзын деп не отургыскан деген сурактар кӧп улуста болгон. Бу бӧлӱк республикага јаан учурлу ла кезик улус мен бу бӧлӱкти башкарзам, министерствоныҥ ижиниҥ турулталары коомой болор деп сананат. Мен мыныла јӧп эмезим. Министр лесник эмезе эколог болор учурлу эмес. Министр—ол озо ло баштап менеджер. Ол башкарып турган министерство-зында ишчилерине иштейтен јарамыкту айалга тӧзӧӧр учурлу, ишчилериниҥ кажызы бойыныҥ јеринде, кажызы ижин бӱдӱрип болбой турган эмезе јакшы бӱдӱрип турган ла оныҥ јамызын јаандадарын ӧйинде билип турар учурлу. Структура тузалу, јарамыкту иштеер учурлу. Мениҥ ордынчыларым Олег Владимирович, Евгений Александрович, Елена Валерьевна бу республикада чыккан, кажызы ла бойыныҥ ууламјызында јаан профессионал јол ӧткӧн улус. Олордыҥ ченемелине тайанып, мениҥ аргаларымла бис сезимдӱ једимдерге једерис деп бодойдым.

—Агаш бӧлӱгинде тереҥ переработканы тӧзӧӧри керегинде нени айдарар?

—Бу кече ле Чой аймактаҥ келдим. Бис анда лесниктерле, автоном  учреждениелерле 2019 јылдыҥ турулталары аайынча јуун ӧткӱргенис. Јуунда аймактыҥ јааны Михаил Маргачев ло РФ-тыҥ Федерация Совединде Алтай Республикадаҥ сенатор Татьяна Гигель база турушкан. Сенаторыс тӧрӧл аймагыныҥ салымы учун чындаптаҥ да санааркайт. Бис бойыска бу бӧлӱктиҥ сурактарын темдектеп, олордыҥ  аайына канайда чыгатанын чокымдап алганыс. Татьяна Гигель профессионал ла ченемели јаан башкараачы. Ол бу бӧлӱкте узак јылдарга иштеген ле агаш ээлемниҥ сурактарын јакшы билер. Оныҥ айтканыла болзо, мынаҥ озо темдектеп алган иштерди једимдӱ бӱдӱрерге, федерал министерстволо јарамыкту иш јетпеген. Мен федерал министерстволо јуук колбуда иштеерге албаданарым. Бистиҥ министерствого чыгарылып турган акча-манаттыҥ кеми беш процентке астадылып калган. Мени бу јамыга тургузып турарда, бюджет јӧптӧлип калган болгон. Документ-чаазындарды кӧрӱп, нениҥ учун министерствоныҥ бюджеди беш процентке астадылганын оҥдогом.

—Мынызы кандый да ишчилер ижин јакшы бӱдӱрбегенинеҥ улам болгон бо?

—Бу кӱч сурак. Кӧп шылтактардаҥ улам андый турулта болот. Айса болзо, кайда да некебегендер. Темдектезе, лесниктерле јуундар болгондо, олор меге «бисле ол керегинде качан да куучындашпагандар» деп айдадылар. Олорго бистиҥ бӧлӱктиҥ турултазы кажы ла ишчиниҥ молјузы деп јарталбаган. Мен министрдиҥ ижин, лесник бойыныҥ ижин, автоном учреждениениҥ башкараачызы бойыныҥ ижин ак-чек бӱдӱрер ле јуук колбуда иштеер керек. Бис јаҥыс ла андый бек колбуда ла ачык диалогто тузалу иштеп, эҥ ӧҥзӱре сурактардыҥ аайына чыгарына керектӱ акча-манатты федерациядаҥ алар аргабыс бар. Оныҥ учун агаш ээлем бӧлӱгинде озо ло баштап федералдардыҥ делегацияларын экелип, мындагы лесничестволордыҥ ижиле таныштырып, Агаш кодекс бистиҥ республикага келишпей турганын ла биске аҥылу ајару керек болгонын јартаарыс. Айса болзо, ол кодекске кубулталар кийдирилер.

—Агаштыҥ фонды, капитальный ла капитальный эмес тудулган турбазалар керегинде сурактар база кӧдӱрилер бе?

—Эйе, бу сурактарды база кӧдӱрерис. РФ-тыҥ Агаш кодекси аайынча кажы ла гражданинге аркаларда јайым јӱрер тап-эрик берилет. Турбазалар турган јерлерин чедендеп, улуска суулардыҥ јараттарына барар арга бербейт ле оноҥ до ӧскӧ сурактар ӧҥзӱре болуп артканча. Мында бирлик методология белетелер учурлу деп сананадым. Тургуза ӧйдӧ ол јок. Республика кеминде де болзо, андый методология болор учурлу. Анда бис турбазалардыҥ да јилбӱлерин ајаруга алар учурлу. Турбаза јеринде легитимно турат па деп шиҥжӱ иштер ӧткӱрерис. Бу сурак «аксап»  турганын бис билерис.

—Турбазаларла колбой сӱрее-чӧптиҥ де сурагы чыгып келет. Ол ло јажыл тураларды алзас, бир кижи бичиткен турар, а токтоп турган улустыҥ тоозы кӧп лӧ олордыҥ таштап турган сӱрее-чӧби база кӧп. Таштанчыларла иштеп турган оператор байа јажыл турада бичиткен бир ле кижидеҥ акча алат…

—Бу база чын ла ӧҥзӱре сурак. Мениҥ санаамла, бу ууламјыда озо ло баштап структураны аайлу-башту тӧзӧӧр керек. Чокым аналитика јок учун тузалу болго-дый эп-аргалар тузаланылбайт. Мында сурак кату коммунальный таштанчыларда эмес, эҥ озо турган сурак —  туротрасльда калан тӧлӧӧчилердиҥ тоозы канча, кандый каландар тӧлӧп турган, биске кандый турист, кайдаҥ келет. Сӱрее-чӧп дезе мыныҥ салтары. Республиканыҥ туристический бӧлӱги јарт ла ачык болор учурлу. Канча туристти бис ӧткӱрип јадыс, бу бӧлӱкте акча-манаттыҥ ӧдӱштирӱзи канча, бастыра бу иштеҥ республикага канча кире каландар келет… Мыныҥ бастыразы јарт болор учурлу.

Бистиҥ тергееге туризм ол јаан арга,  республиканыҥ  бюджедине кирелтелер экелер.  Је бастыразын структурировать эдер керек.

Улустыҥ культуразын бийиктедер керек. Бис чыҥдый, је эҥ учурлу байа бир осознанный турист келзин деп кӱӱнзейдис: ар-бӱткенде амырап тура, экологияны, мындагы улустыҥ амырын буспайтан, тындуларга каршу јетирбейтен. Бу јамыда иштеп тура, ижимниҥ турултазында бастыра бӧлӱктерде культураныҥ ла оҥдомолдыҥ бийиктеген кемин кӧрӧр кӱӱним бар. Ол тушта бисте кӧп саба сурактар бойлоры ла чечиле берер, улус та токтогон ло јеринде сӱрее-чӧп таштабас эди. Ол ло јажыл тураларла санкциялар эмезе оноҥ башка эп-аргалар тузаланып тартыжатанын јастыра деп бодойдым. Бис слерге участковыйды аткарарыс, штраф саларыс дегени јастыра. Улусла башка эп-сӱмеле иштеер керек. Кӧлӧткӧдӧҥ чыкканы олорго кирелтелӱ болзын деп айалгалар тӧзӧӧр керек. Кижиге «ак-ару» аргачы болорго јеҥил болзын деп. Сен мында бюджетке калан тӧлӧгӧҥ, мында дезе федерациядаҥ субсидия аларыҥ деп, кижи јакшы билип турзын. Кижи кайда јакшы — ары барып јат. Оныҥ да учун государствоныҥ бӱдӱретен сурагы — ол андый айалгалар тӧзӧӧри деп сананадым.

Бис бу ууламјыда Чамал аймакты пилотный аймак эттире аларга турус. Аймактыҥ башчызыла бу ууламјыда эдетен иштердиҥ «јолдыҥ картазын» чокымдап алганыс.

—Бисте туризмниҥ тӧс сурагы — ол оныҥ ижи јыл туркунына эмес болгоны. Туризмниҥ кышкы секторын ӧскӱрер ишти канайда кӧрӧдигер?

—Бис бу ууламјыда эрчимдӱ иштейдис. Ростуризм де биске јакшы јӧмӧжӧт. Баштапкы алтамла бис јаан федерал туроператорлор ло бистиҥ туроператорлор ортодо јӧптӧжӱлер тургузары аайынча иш ӧткӱргенис. Мынызы јаан тебӱ берген. Је инфраструктура коомой болгонынаҥ улам эм тургуза кӧп туристтер алар арга јок болгоны јарталган.

«Манжерок» комплексте канатный подъемник ачылган, Алтын Кӧлдӧ туучананыҥ «Телецкий» деп комплекси ачылган. Эм тургуза анда улус јадар јерлердиҥ тоозы ас. Бу ууламјыда инвестор иштеп јат. Јаан ижемјини «Караколдыҥ кӧлдӧри» деген ӱлекерге эдедис. Не дезе, бу сӱрекей аҥылу ӱлекер болор. Инвесторло кожо андагы јердиҥ мастер-планын белетейдис. Ары баратан јолдыҥ алты бӧлӱгиниҥ экӱзи эдилген. Јербойыныҥ улузы ортодо ол ӱлекерди јаратпай турган улус бар. Мен олорды база оҥдоп јадым. Канча јылдарга јаткан јеринде кандый да јаҥыртулар болуп јат. Мында государствоныҥ ла инвестордыҥ амадузы—улустыҥ ижемјилерин бӱдӱрери. Ол ӱлекер бӱткен соҥында, улус бис јакшы јадып баштадыс деп айдар учурлу. Бисте иштеер јерлер тӧзӧлгӧн, инфраструктуралар келген деп. Бюджетке де келетен каландар билдирлӱ болор.

Иштеер јерлер кӧп, је иштегедий специалисттер јокко јуук деп айдарга јараар. Бу ууламјыда база иштейдис. «Манжерок» ГЛК-ла айылчыларды уткыырыныҥ  школын тударын акча-манатла јӧмӧшсин деп эрмек-куучындар ӧткӱредис. Бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрер керек. Гостеприимствоныҥ швейцарский школы ачылганы  јеткилдешти телекейлик кемине јетире бийиктедер арга берер эди. Анайып, ӧскӧ ороондордыҥ туристине јилбилӱ болор эдис. Ростуризмниҥ јааны Зарина Догузованыҥ айтканыла, биске бойыныҥ бутербродыла келип, сӱреезин артыргызатан турист эмес, биске баалу турист керек. Баалу турист дееристе, ол кӧп јерлерде болгон, ар-бӱткенде бойын канайда тудунарын билер турист. Европаныҥ, Тӱштӱк Кореяныҥ туристтерин јилбиркедер керек. Ол ло Тӱштӱк Кореяныҥ туристтери алтай культурала тыҥ сонуркап, кайкап, тооп турганын кӧрӧргӧ келишкен. Биске шак ла андый туристтер керек.

– «Жемчужина Алтая» керегинде нени айдарар,  оныла колбой кандый санаалар бар?

—«Жемчужина Алтая» эм тургуза экономикалык ӧзӱм аайынча министерствоныҥ ӧҥзӱре сурагы деп айдардаҥ башка. Оныҥ ӧзӱми керегинде айдар болзо, ол кандый бир инвестплощадка болордоҥ айабас. Чынын айтса, мен бу площадкада туризмниҥ ӧзӱмиле колбулу јилбӱ кӧрбӧйдим. Ол ӱлекер баштап тарый јараш башталган, је ол сананганы аайынча учына јетирилбеген. Эмдиги айалгазыла мен анда кандый бир технопарк, аттракциондордыҥ паркы эмезе балдар амыраар лагерь болорын кӧрӧдим. Алтай Республикада туристтерге амырагадый оноҥ до ӧскӧ кӧп јерлер бар.

—«Манжерок» ГЛК-да инвестор база да ӱзеери ӱлекерлер эдерге турганы чын ба?

—Чын, анда ӱзеери ӱлекерлер эдилер. Республикага «Сбербанктый», «АФК Системадый» инвесторлор келгени јаан ырыс деп айдар керек. Мында республиканыҥ башчызы Олег Леонидовичке быйан айдар эдим. Ол тергееге эҥ артык инвесторлорды јилбиркедери аайынча јаан иш ӧткӱрет. «Сбербанк» эмди база да јаан ӱлекер эдерге јазанат. Манјӱректиҥ кӧли аайынча инвестор солынган. Оныҥ јарады јазалар,  велосипедле маҥтадар јолдор болор.

Ары база бир инвестор келерге јазанат. Ол ары санаторно-курортный амыраныштыҥ ӱлекериле кирерге јат. Андый ок ӱлекерди олор Барнаулда једимдӱ бӱдӱргендер, эмди бисте эдерге јазангылайт. Айса бол-зо, «Манжерокто» јаҥыс ла туучананыҥ комплекси эмес, је анайда ок санаторно-курортный ууламјы база болор.

—Слер аналитика јок деп айтканыгар, андый болордо, јылдыҥ ла 1,5 миллион, 1,8 миллион, эки миллионноҥ кӧп турист келип турган деген тоолор кайдаҥ алынган?

—Элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларда бичилген бу тоолор учун мен каруу алынбайын. Мен ижимде окылу кӧргӱзӱлерге тайанадым. Ол ло аэропорттыҥ пассажиропотогыныҥ, республиканыҥ кириштеринде турган посттордыҥ ла оноҥ до ӧскӧ јерлердиҥ кӧргӱзӱлеринде андый тоолор јок. Министерствоныҥ окылу статистиказында јыл туркунына эки јӱс муҥнаҥ ажыра турист деп айдылат.

—Биске андый тоолорды министерство берген ине…

—Чынын айдар болзо, эм тургуза мен оны јартап болбозым. Је мендеги справкада эки јӱс муҥ деген тоо бичилген. Бу ас тоо, је ол окылу отчеттордоҥ алынган тоо. Бу тоо кайдаҥ алынат? Бу тоо турбазалардыҥ окылу отчедынаҥ, аэропорттыҥ, ГИБДД-ныҥ камераларынаҥ алынат. Республикада канча кире туристский бизнес кӧлӧткӧдӧ болуп јат. Мынаҥ улам андый тоолор чыгып турган болор. Эмди бис «МТС-ла» кожо тепловой карта тӧзӧӧрис. Оныҥ болужыла республикада јаҥыс та канча кижи эмес, је анайда ок олор кайда јорыктап, кайда кӧп јуулып, олорды не јилбиркедип, олор канча кӱнге келип турганын кӧрӧрис. Республикада турист канча кире акча чыгымдап турганын билерге,  «Сбербанкла»  кредитный карталардыҥ аналитиказын ӧткӱрери керегинде эрмек-куучындар ӧткӱредис.

Бу бого тӱҥейлеш технологияны Агаш фондто база тузаланарыс. Оныҥ болужыла аркаларда техниканыҥ ары-бери јӱрӱжин ле ӧскӧ дӧ иштерди кӧрӱп турарыс. Лесниктерле неделе сайын јуундарды онлайн режимде ӧткӱрерис. Биске ол ло сӱрее-чӧптиҥ тереҥ переработказын эдер технологиялар керек. Тереҥ переработка эҥ јаан маржинальностьты берип јат. Агаш керегинде айдар болзо, оныҥ тереҥ переработказын эдер керек. Ол ло котельныйларды биоодыруга кӧчӱрзес, бир уунда эки койонды адып аларыс. Аркалар да аруталар.

—Салкыннаҥ улам аҥтарылган агаштарды чыгара тартарга јарабас эмес пе, је олордоҥ улам ӧрт чыгарына јарамыкту айалгалар тӧзӧлӧт?..

—Биске Агаш кодекстиҥ кезик ээжилери келишпей турганы ол тӧс шылтак. Лесниктерде бу бӧлӱкти канай-да ӧзӱм алындырары аайынча кӧп шӱӱлтелер бар. Фе-дерал тӧс јердеҥ ишмекчи группа экелип, мындагы айалгаларла таныштырарыс деп байа айттым.

—Нацӱлекер аайынча Алтын Кӧлди чеберлеери, ӧскӱрери темдектелген кандый бир иштер бар ба?

—Ӱлекер бар, бис «Россетьтерле» кожо электрический заправкалардыҥ ӱлекерин белетеерге турус. Оныҥ шылтузында кӧлдӧ электрокатерлер јӱзер. Је мында кӧлдӧ эмди јӱзӱп турган кемелердиҥ ээлериле бир шӱӱлтеге келер керек болор. Айса болзо, электро-кемелер аларга субсидиялар берилер. Эмезе јаҥы некелтелерле иштеерге белен болгондоры аккредитация ӧдӧр лӧ олорго электрокемелер берилер.  Је бу јанынаҥ јазап шӱӱп кӧрӧрис. Бу ууламјыда иштейдис деп айдар кӱӱним бар. Кандый бир маршрут аайынча кӧп тилдер билер гидтерлӱ электрический автобустар јӱргӱзер кӱӱн бар. Бу база бастырајандай јарамыкту, экологияга кандый бир каршузы јок ӱлекер болор эди.

Эм тургуза бис ӧйдӧҥ соҥдоп јадыс, бис ӧйди озолоор учурлу. Оныҥ да учун эдетен иштер кӧп. База такып айдайын — республиканыҥ улузыла иштеерге јеҥил. Олордыҥ јӧмӧлтӧзин, профессионализмин сезерге јакшы. Республиканыҥ башчызыныҥ тӧс јерде иштеп алынган ченемели, мениҥ ченемелим ле јербойыныҥ улузыныҥ иштеҥкейи ле ак-чеги республиканыҥ ӧзӱмине керектӱ тебӱни берер деп иженедим ле бӱдедим.

К. ЯШЕВ

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы