Алтайдын Чолмоны

«Алтай» геопаркты тӧзӧӧриниҥ сурактары

21.01.2020

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин «Алтай» геопаркты тӧзӧӧриниҥ ле оныҥ ӧзӱминиҥ сурактарына учурлаган јуун ӧткӱрген.

Јуунда АР-дыҥ ар-бӱткенниҥ байлыктары, экология ла туризм аайынча министрдиҥ молјуларын бӱдӱрген Екатерина Поварова, АР-дыҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министриниҥ молјуларын бӱдӱрген Ольга Саврасова, тергеениҥ туризмде иштеген организацияларыныҥ ассоциациязыныҥ бӱдӱреечи директоры Сергей Зяблицкий, Горно-Алтайсктагы университеттиҥ ректоры Валерий Бабин ле ӧскӧ дӧ улус турушкан.

Јуунды ачып тура, бу ууламјы аайынча иш 2014 јылда башталганын республиканыҥ башкараачызы темдектеген: геопаркты тӧзӧӧр шӱӱлтени эл-јон јӧмӧгӧн, геопарктыҥ статузын ЮНЕСКО-до алары аайынча эдетен иштер (јолдыҥ картазы) белетелген, је ол бӱтпей калган, ол тоодо акча-манат јок болгонынаҥ улам.

Мынаҥ озо геопарктыҥ концепциязы белетелген ле оныҥ кыйулары темдектелген болгон. Геопаркка Оҥдой, Кош-Агаш ла Улаган аймактардыҥ текшинациональный ла телекейлик учурлу геологиялык, гидрологиялык ла культура-тӱӱкилик учурлу 60-наҥ ажыра объекттер бар јерлери кирери темдектелген.

«Геопарктыҥ статузы ар-бӱткендик, культура-тӱӱкилик энчини корыырга болужып јат ла туризмниҥ, ол тоодо эл калыктар ортодогы туризмниҥ ӧзӱмин јӧмӧйт. Бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрерге биске элдеҥ озо кандый иштер бӱдӱрерин чокымдап алар керек» – деп, Олег Хорохордин айткан.

Оныҥ темдектегениле, ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрерге белетегени удап, эскирген јолдыҥ картазын јаҥыртарынаҥ ла геопаркты тӧзӧгӧн соҥында тергее ӱзеери канча кире јорыкчыларды јилбиркедери аайынча шиҥжӱ эдеринеҥ баштаар керек.

Геопаркты тӧзӧгӧн баштапкы ӧйлӧрдӧ ого государстволык јӧмӧлтӧ керек болгонын, оныҥ кийнинде ол акчаны бойы иштеп аларын тергеениҥ башкараачызы чокымдаган. Телекейдиҥ кӧп саба геопарктары шак мынайда иштеп турганын бу ӱлекер аайынча кӧп јылдарга иштеген Сергей Зяблицкий  темдектеген.

Геопаркты тӧзӧгӧни оныҥ јерин јеткилдеер инфраструктура болорын некеп јат деп, Екатерина Поварова јуунда айткан. Тургуза ӧйдӧ Олег Хорохординниҥ јакылтазыла республикада туризмди ӧскӱрериниҥ стратегиязы белетелип турганын айдып, геопаркты ого кийдирер шӱӱлтени ол эткен. Бу баштаҥкайды  республиканыҥ башчызы јӧмӧгӧн.

Геопарк тӧзӧлгӧн кийнинде республиканыҥ ыраак јаткан аймактарына геопарктыҥ объекттериле таныштырар туристтердиҥ кӧп кӱндерге улалган јол-јорыктарын тӧзӧӧри пландалат. Бу маршруттарда туристик инфраструктураны тӧзӧӧр, парктыҥ объекттерин корыыр амадулу ӱлекерлерди јӧмӧӧри, јербойыныҥ аргачыларыныҥ эдимдерин ле јеткилдештерин ичкерледер керектерди бӱдӱрери темдектелет.

Геопарк – јебрен тындулардыҥ сӧӧк-тайагы арткан јерлер, олордо Јер-телекейдиҥ геологиялык тӱӱкизин, јер-алтай, оныҥ казынты байлыктары канайда бӱткенин јарт кӧрӧргӧ јараар. Башка-башка ороондордо тӧзӧлгӧн геопарктарда таныштыру экскурсиялар ӧткӱрилет, эҥ учурлу јерлер (геопункттар) јартамал бичиктерле јепселген. Аҥылап темдектелген јолдорло јойу да улус, велотуристтер де јӱрер аргалу.

Национальный геопарктардыҥ телекейлик сетин тӧзӧӧрин јӧмӧӧри аайынча ЮНЕСКО-ныҥ аҥылу программазы 2002 јылдаҥ бери иштеп јат.

Алтай Республиканыҥ јеринде ЮНЕСКО-ныҥ Телекейлик ар-бӱткендик энчизиниҥ «Алтай – алтын туулар» деген объеги бар, ого Алтайский ле Катунский биосферный заповедниктер, Алтын Кӧл, Кадын-Бажы- Ӱч Сӱмер ле Ӱкектиҥ тепсеҥи кирип јат. Текши алза, республиканыҥ јериниҥ 25% – аҥылу коруда болгон јерлер.