Алтайдын Чолмоны

Амурдагы станция: ийдезиле Сибирьде эҥ јаан

28.01.2020

Сибирьде кӱнниҥ чогыныҥ ийдезиле иштеер эҥ јаан электростанцияныҥ ачылтазы чаган айдыҥ 22-чи кӱнинде Кӧксуу-Оозы аймактыҥ Амур јуртыныҥ јуугында ӧткӧн.

Кӧдӱриҥиде Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Олег Хорохордин, «Хевелдиҥ» бир бӧлӱк компанияларыныҥ генеральный директоры Игорь Шахрай, АР-дыҥ парламентиниҥ председатели Владимир Тюлентин, тергеениҥ ле Кӧксуу-Оозы аймактыҥ башкартуларыныҥ чыгартулу улузы, Москвадаҥ ла ӧскӧ дӧ тергеелердеҥ келген айылчылар турушкан.

«Бӱгӱн бис тергеебисте кӱнниҥ ийдезиле иштеген јаҥыс та ээчий электростанцияны ачып турган эмезис. Специалисттердиҥ темдектегениле, 40 МВт ийделӱ бу станция республикада ла Сибирьде, Россия да кеминде эҥ јаан станция болуп јат. Мыныла тергеебисте тудулган кӱнниҥ электростанцияларыныҥ текши ийдези 120 МГв-га јеткен. Кандый бир јеткер болуп, электроот текши ӧчсӧ, бу станциялардыҥ электроийдезиле республика бӱткӱлинче јеткилделер аргалу» – деп, Олег Хорохордин кӧдӱриҥиде айткан.

Алтай Республикада кӱнниҥ баштапкы электростанциязын ачарында Россияныҥ президенти Владимир Путин туружып, тергееде иш-керектер экологияны буспай тӧзӧлӧрин айтканын ол эзеткен.

«Хевел» компания республикада орныктырылар энергетиканыҥ кластерин тӧзӧӧр 2014 јылда баштаган ижин тӱгескен: Кош-Агаш аймакта эки, Оҥдой аймакта база эки, Майма, Кан-Оозы ла Чамал аймактарда станциялар тудулган.

«Компания мында чотко туруп, каландарды база мында тӧлӧп јат. Ол тергееде иштеер јаҥы јерлер тӧзӧгӧн. Кайкал болгон ар-бӱткенисти буспай, экономиканы ӧскӱрер аргалар ачылат. Инвесторлордыҥ бу ӱлекерди јӱрӱмде бӱдӱрерге чыгарган акчазыныҥ кеми 12 млрд салковойдоҥ ажыра. Бого ӱзеери, компания бисте накопитель тургузары јанынаҥ эрмек-куучындар ӧткӧн. Тургуза ӧйдӧ Россияда накопительдер јӱк Сколководо ло Башкирияда бар. Бу амадулар бӱтсе, бис Россияда бойында кӱнниҥ энергетиказы ла бойыныҥ накопители бар сок јаҥыс тергее болорыс» – деп, республиканыҥ башчызы темдектеп, «Хевел» компанияга, инвесторлорго, станцияларды тударында турушкан ончо улуска быйанын айткан.

Профессионал узы, ак-чек ижи учун ла Кӧксуу-Оозы аймакта кӱнниҥ электростанциязын ишке табыштырганыла колбой «Солнечная энергия+» деген ООО-ныҥ баш электромонтажниги Михаил Катынов, инженери Сергей Мирошниченко ло јеткилдеш аайынча специализи Руслан Яжанкин ачылтаныҥ кӧдӱриҥизинде АР-дыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ Быйанду самараларыла кайралдаткан.

«Хевел» компанияныҥ республикада ӱлекерлери тергеениҥ башчызыныҥ, энергетиктердиҥ јӧмӧлтӧзи-ниҥ шылтузында темдектелген ӧйинде бӱткенин Игорь Шахрай кӧдӱриҥиде темдектеп, бу улуска быйанын айткан. «Бистиҥ ӧмӧ-јӧмӧ ижибис турулталу болгон. Кӧксуу-Оозы аймакта тудулган станция Сибирьде гетероструктурный технологияла иштеген эҥ јаан станция болуп јат, ол анайда ок мындый технологиялу телекейде эҥ јаан станциялардыҥ бирӱзи – деп, ол айткан. –Бис бойыска алынган молјуларысты бӱдӱрип, республикада јаантайын иштеер 200 кире јерлер тӧзӧгӧнис. Јаҥыс та јаҥы станциялар тудулган эмес, је анайда ок тергее јаҥы профессиялу, строительстводо до, технологияда да иштеген јаҥы специалисттерлӱ боло берген. Бу ончозы республикага база тузалу».

Кӱнниҥ станциязын тударында турушкан ончо строительдерге јаан быйанын Эл Курултайдыҥ председатели Владимир Тюлентин ачылтада база айткан. Кӱнниҥ Кӧксуу-Оозы аймакта электростанциязын тутканы аймакка да, республикага да јаан учурлу керек деп, ол темдектеген. «Бу станциялардыҥ ижиниҥ турултазы, јербойыныҥ экономиказына јӧмӧлтӧзи бийиктеер деп сананадым.Эмди де, станция тудулганыла, јаҥы иштеер јерлер тӧзӧлгӧн, аймакка тӧлӧгӧн каландар кӧптӧгӧн» – деп, парламентарий уткуулында айткан. Ол анайда ок компанияныҥ Амур јурттыҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык ӧзӱмине јетирген јӧмӧлтӧ-болужын темдектеген.

Республиканыҥ энергетикалык комплексиниҥ ӧзӱмине јетирген јӧмӧлтӧзи ле кӧп јылдарга ак-чек ижи учун Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамоталарын АР-дыҥ парламентиниҥ спикери «Межрегиональная распределительная сетевая компания Сибири» – «Горно-Алтайские электрические сети» деген акционер биригӱниҥ генеральный директорыныҥ ордынчызы, филиалдыҥ директоры Андрей Меделяновко ло бу ок биригӱде директордыҥ ордынчызы, филиалдыҥ баш инженери Николай Шепыревко табыштырган.

Туулу Алтай байлык ар-бӱткендик энчилӱ ле бузулбаган экологиялу тергее болуп јат, бу айалганы мынаҥ да ары буспай артырарга тергееде кӱнниҥ станцияларын тудар јӧп јарадылганын Ростехшиҥжӱниҥ Сибирьдеги башкартузыныҥ јааны Александр Мироненко уткуулында айткан. Ростехшиҥжӱ былтыр јаҥар айда Кӧксуу-Оозы аймакта СЭС-те керектӱ шиҥжӱлерди ӧткӱрип, станцияга иштеер јараду бергенин ол јетирген.

Кӧдӱриҥиде Александр Мироненко промышленный, энергетический, ядерный ла радиационный јеткер јок болорын јеткилдеерине ле бу ууламјыны ӧскӱрерине јетирген таҥынаҥ јаан јӧмӧлтӧзи учун Экологиялык, технологиялык ла атомный шиҥжӱниҥ федерал службазыныҥ «300 јыл» деген юбилейлик медалин Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Олег Хорохординге табыштырган.

Кӧксуу-Оозы аймактыҥ албаты-јоныныҥ тӧс ижи јурт ээлем болгонын ла 100 гектар јерди кӱнниҥ станциязын тударга јӧпти берери јеҥил эмес ӧткӧнин аймактыҥ башкартузыныҥ јааны Олег Кулигин уткуулында темдектеген. «Је бу сӱрекей керектӱ иш болгонын ла элдеҥ озо ол республикага тузалузын оҥдоп, бис јӧпсингенис. Республикада электроот учун тӧлӧмирлер кӱнниҥ электростанциялары тудулганынаҥ јуук јылдарда бир эмешке де болзо јабызаарына бис иженедис» – деп, ол угускан.

Сӧс келижерде,  АР-дыҥ парламентинде Кӧксуу-Оозы аймактаҥ депутат болгон Владимир Тюлентиннеҥ бис станцияны тударга јер берери канайда шӱӱжилгенин сураганыс. «Станция тудулган элбек јер аймактыҥ ээленген јери, «Амурский» СПК оны 49 јылга тузаланарга алган болгон. Кӱнниҥ станцияларын туткан компания биске јердиҥ сурагы јанынаҥ 2015 јылда баштанган ла бу керек кезек ӧйгӧ буудакталып, јылбай тура берген. Је аймактыҥ башкартузына јаҥы улус келген кийнинде АР-дыҥ башкарузыныҥ, «Амурдагы СПК-ныҥ, «Хевел» компанияныҥ чыгартулу улузы турушканыла аймакта јаан эрмек-куучын ӧткӧн. Оныҥ турултазын бӱгӱн кӧрӱп јадыс. Республикага ла ороонго тузалу јаан иш бӱткен, элдеҥ озо бу јаҥы иштеер јерлер, каландар, экологиялык ару энергия…» – деп, парламентарий куучындаган.

«Бир јылга республикада бис текши ийдези 65 МВт станциялар тудуп чыкканыс, ол тоодо Кӧксуу-Оозы аймакта 40 МВт, Чамалда 10 МВт ла Ийинде 15 МВт ийделӱ станцияларын –деп, «Солнечная энергия+» деген ООО-ныҥ генеральный директоры Андрей Ялбаков куучындаган. –Тергеебисте кӱнниҥ ийдезиле иштеген станциялар тударын мыныла тӱгезип јадыс, оноҥ ары ижис канайда улалары јуук ӧйлӧрдӧ јартала берер. Амурдагы станцияны тударында 300 кире кижи иштеген. Аймакта јаантайын иштеер 24-25 јаҥы јерлер тӧзӧлгӧн.Чыгарылган акча канайда тузаланганын кӧрӧргӧ келген инвесторлор иш тӱрген ле турулталу бӱткенин темдектеген».

Кӱнниҥ јаҥы станциязы иштеп баштаганын керелеген чӱм-јаҥда Олег Хорохордин, Владимир Тюлентин, Игорь Шахрай, коммерциялык эмес партнерствоныҥ «Совет рынка» башкартузыныҥ председатели, АТС акционер обществоныҥ башкартузыныҥ јааны Максим Быстров ло Кӧксуу-Оозы аймактыҥ башкартузыныҥ јааны Олег Кулигин турушкандар. Оноҥ келген айылчылар станцияныҥ ижиле танышкан.

Светлана КЫДЫЕВА