Алтайдын Чолмоны

«Арина» — Шабалинниҥ сценазында

31.01.2020

Ӧткӧн амыралта кӱнде культураныҥ Шабалиндеги тӧс јериниҥ сценазында «Арина» деген спектакль једимдӱ ӧтти. Ол Лазарь Васильевич Кокышевтиҥ «Арина» деген романы аайынча тургузылган.

Шабалинде Эземниҥ ле Мактыҥ јылы «Единая Россия» партияныҥ «Кичӱ Тӧрӧлиниҥ культуразы» ӱлекериле баштапкы алтай роман аайынча тургузылган кӧдӱриҥилӱ «Арина» деген спектакльла ачылды.

Партияныҥ бу ӱлекери јурт јерлердиҥ клубтарын ла кичинек калалардыҥ Культура тураларын јӧмӧӧр амадула тӧзӧлгӧн. Ол онойдо ок ДК-ларды ла јурт клубтарды јарандырарга федерал, тергеелик ле јербойындагы бюджеттердеҥ чыгарылган акча-манатты чокым тузаланарын ајаруда тудат.

Онойдо ок бу ӱлекер балдардыҥ ла наадайлардыҥ театрларын материально-технический јанынаҥ тыҥыдары, олордыҥ репертуарын јаҥыртары, балдарга кӧргӱзӱ-тургузулар улуска элбеде јилбилӱ болзын деп иштейт.

2019 јылда бу ӱлекер аайынча Шабалин аймакта Лазарь Кокышевтиҥ «Арина» деген романы аайынча спектакль тургузар иштер ӧткӧн. Бу тургузуда бир бӧлӱк профессионалдардыҥ командазы иштеди.

Романга тайанып, бичиичи, сценарист Нина Унукова јакшынак сценарий бичиген. Ол аайынча режиссер Завид Гасанов спектакль тургускан, ого Алтынай Нефедова болушкан. Спектакльга кӱӱни бичиген кижи — композитор Азулай Тадинов. Керектӱ ӱн-табыштар аайынча Николай Архипов иштеген, сценаны Артем Омин кееркеткен. Спектакльга керектӱ кеп-кийимдерди Елена Лядина талдаган. Ӱлекерди башкарган кижи — Елена Тахтаева.

Тергеениҥ ле аймактыҥ профессионалдарына баштадып, спектакльда, ӱлекердиҥ некелтезиле, јербойыныҥ тегин ле албаты-јоны ойногон до, бар-јогыла болушкан да. Белетеништӱ, репетицияларлу иштер канча айдыҥ туркунына улалып келген. Команданыҥ ӧмӧ-јӧмӧ јаан ижиниҥ турултазы — эки сааттыҥ туркунына јык толо залда улустыҥ колчабыжулары, каткызы, кӧстӧриниҥ јажы.

«Аринаныҥ» премьеразында Шабалин аймакта јаткан кӧп улустыҥ јылдыстары чагылган деп айдар керек. Профессионал эмес актерлордыҥ кажызы ла бойыныҥ сценада ролин торт чыннаҥ ла јӱрӱп тургандый. Тӧс героиняны Айсулу Теренгина ойногон, оныҥ сӱӱген Одойды Шабалиндеги культураныҥ тӧс јериниҥ ишчизи Руслан Башпаков ойногон.

Спектакльда турушкан кӧп саба актерлор бу ла аймакта јаткан улус болды: балдар, јииттер, иштеп турган улус, пенсионерлер. Онойып, спектакльда Анастасия Горохова, Арина Тахтаева, Софья Исаева, Самыр Рыков, Леонид Ерленбаев, Альберт Абрамов, Юрий Скударнов, Айдар Нефедов, Альберт Тантаков, Артем Омин, Николай Шпилеков, Влад Антипин, Константин Нефедов, Андрей Медов, Августа Меркетова, Валентина Каланакова, Светлана Сумачакова, Любовь Иртешева, Рита Бакиянова, Татьяна Тодошева, Татьяна Бочарова, Антонина Нефедова, Айдар Малчинов, Анатолий Чесноков, Инесса Каланакова, Мирлан Мусанов, Руслан Башпаков, Айсулу Теренгина ойногондор.

Спектакль божогон кийнинде, кӧрӧӧчилерге ле актерлорго, ӱлекердиҥ туружаачыларына депутаттардыҥ аймак Совединиҥ председатели Л. В. Андреева баштанып, уткуулду сӧзин айдып, бу спектакльдыҥ кӧргӱзӱзи Эземниҥ ле Мактыҥ јылын ачканын темдектеди.

«Шабалин аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла режиссер Завид Гасанов, сценарист Нина Унукова ла композитор Азулай Тадинов кайралдаттылар.

Завид Гасанов — спектакльдыҥ режиссеры:

—Актерлорымга быйаным айдар кӱӱним бар. Олорго коркышту кӱч болгон, је бис ончобыс спектакль бийик кеминде болзын деп чырмайып иштегенис. Спектакльды белетеп турала, бир биледий боло бердис. Онойдо ок канча јылдардыҥ туркунына ӧмӧ-јӧмӧ иштеп турган командамга — Азулай Тадиновко, Нина Унуковага быйан айдадым. Кӧрӧӧчилерис биске ӱренерге, ӧзӧргӧ болужат.

Нина Унукова — сценарист, бичиичи:

—Чынынча айтса, мында чыккан Лазарь Васильевич Кокышевтиҥ «Ариназын» тургузып иштеерге сӱрекей кӱч ле каруулу болды. «Аринаны» Шабалин аймакта јаанду-јашту ончозы билер. Бис «Аринага» јаҥы јӱрӱм берер амадуга једингенис деп чотойдым. Актерлордыҥ ойыны алаҥ кайкатты, бу улустыҥ јайалтазы меге ачылта болды. Шабалинниҥ јери јайалталарыла бай болгонын база катап билип алдыбыс.

Ираида Охрина — РФ-тыҥ ла АР-дыҥ нерелӱ артисти:

—Јакшынак тургузу, актерлордыҥ ойыны јакшы болды. Мындый спектакльдарды республиканыҥ ончо аймактарында тургузар деген кӱӱнземел бар. «Арина» спектакль узун јӱрӱмдӱ болзын.

Кӧрӧӧчи Айару Тохтонова:

—Мен — спектакльдар сӱӱчи, театрдыҥ јаантайынгы айылчызы. Тергеебисте ончого јуук спектакльдарды кӧргӧн ченемелдӱ кӧрӧӧчи деп айдарга јараар. «Аринаны» сценада кӧрӧргӧ Шабалинге де барып келдим. Л. Кокышевтиҥ романыла тургузылган бу спектакльды кӧрӧргӧ јаҥыс та Шабалин аймактыҥ эмес, је, мен чилеп, башка да аймактардаҥ, каладаҥ улус албаданып келип јӱрген. Бу айалгала коштой кӧрӧӧчилердиҥ текши кӱӱн-санаазын да кӧргӧжин, профессионал эмес те болзо, театр улуска сӱрекей керектӱ деп темдектедим.

Акустика ла башка да кажылгактарды чотко албаза, актерлор јакшы ойногон, сӱреен албаданган деп сезилет. Спектакль кӧп улуска јараган.

Кӧрӧӧчи Ольга Топтыгина:

—Талдама тургузу болды, актерлор јакшы ойногон. Ончо неме чынга тӱҥей болды. Спектакль мени революцияныҥ ла Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ ӧйлӧрине апарды.

Кӧрӧӧчи:

—Бу керек-јаракта турушкан ончо улуска быйаным айдадым. Меге актерлор сӱрекей јараган. Кезик јерлерде тойо каткырдым, кезикте ыйладым да. Аринаныҥ уулы Караны ойногон уулчак ондый јакшы, канайып албаданып ойногон эди, ада-энезиниҥ оморкодузы! Айдар Александрович (А. Малчинов — ред.) јаҥыс ла спортчы эмес, је анайда ок талдама актер деп кем билген? Сӱреен кайкатты. Аринаны ойногон кыс кӧрӧӧчилерге ончозын сӱрекей јакшы јетирди. Одойдыҥ эјелери болгон эпшилер канайып ойногон эди… Текшилей айтса, ончозы талдама. Мындый керек-јарактар канча кире кӧп болгон болзо — артык болор эди. Акту кӱӱнимнеҥ база катап быйан. 

«Аринаныҥ» премьеразы мынайып ӧтти. Оныла спектакльды тургускан улусты ла кӧрӧӧчилерди уткыйдыс. Бу спектакль база да катап аймакта ла республикада јаткандарды сӱӱндирер деп иженедис.