Алтайдын Чолмоны

Учурлу сурактар јаантайынгы ајаруда

04.02.2020

Алтай Республиканыҥ прокуратуразында чаган айдыҥ 29-чы кӱнинде оныҥ коллегиязыныҥ элбедилген јууны ӧтти.

АР-дыҥ прокуроры А. Б. Богданчиков башкарган јуунда АР-дыҥ прокуратуразыныҥ 2019 јыл туркунына ижиниҥ турулталары кӧрӱлген ле јасак корыыры ла тап-эрик бузуштар болдыртпазын келер ӧйдӧ јеткилдеери аайынча сурактар темдектелди.

Коллегияныҥ ижинде РФ-тыҥ Генеральный прокуратуразыныҥ Сибирьдеги федерал округтагы башкартузыныҥ јааны В. Токарев, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ молјуларын бӱдӱреечи В. Махалов, Эл Курултайдыҥ председатели В. Тюлентин, Алтай Республика аайынча баш федерал инспектор Д. Колозин, АР-дыҥ Ӱстиги јаргызыныҥ председателиниҥ молјуларын бӱдӱреечи А. Кокорин, Арбитраж јаргызыныҥ председатели В. Шермер, кижиниҥ тап-эриктери аайынча АР-дагы чыдулу кижи С. Шефер, АР-дыҥ Јондык палатазыныҥ председатели Т. Кончева, прокуратураныҥ органдарыныҥ ветерандарыныҥ ла пенсионерлериниҥ јондык тӧзӧлмӧзиниҥ тергеелик совединиҥ председатели А. Сураков, каланыҥ, аймактардыҥ прокурорлоры ла онойдо ок республиканыҥ прокуратуразыныҥ аппарадыныҥ ишчилери туруштылар.

Јуунда кире сӧсти Алтай Республиканыҥ прокуроры Анатолий Богданчиков айтты. Коллегияныҥ јууныныҥ кӧдӱриҥилӱ бӧлӱгинде ол прокуратураныҥ ветераны А. Сураковты 70 јажы толгоныла уткуды.

Трибунадаҥ јуулгандарга В. Махалов, В. Тюлентин, Д. Колозин, А. Кокорин, В. Шермер, А. Сураков баштандылар.

Тӧс докладты республиканыҥ прокурорыныҥ баштапкы ордынчызы В. Рехтин кычырды. Оныҥ темдектегениле, 2019 јылда граждандардыҥ иш, јаткан јери, коммунал јеткилдеш, јонјӱрӱмдик јанынаҥ корулалбаган граждандарды орныктыру ӧдӧр техникалык јазалдарла јеткилдеери аайынча тап-эриктерин корыырыныҥ сурактары јаантайынгы ајаруда болгон. Аргачылардыҥ тап-эриктерин корыырына јаан ајару эдилген. Ол тоодо аргачыларга некелтелери бӱдӱп калган государстволык ла муниципал јӧптӧжӱлер аайынча акча-манатты тӧлӧӧри јанынаҥ. Государстволык ла муниципал ар-јӧӧжӧни чеберлеери керегинде јасактарды бӱдӱрери аайынча шиҥжӱ тыҥыдылган.

Федерал јасакберимди бӱдӱрери јербойында канайда ӧдӱп турганын шиҥжӱлеер тушта прокурорлор 21 муҥнаҥ кӧп јасакбузуштар бар болгонын илезине чыгарган. Дисциплинарный кату каруузына јамылу 2451 кижи, 612 кижи административный каруузына тургузылган. Јаргыларга 1774 исковой баштанулар ийилген, јасакбузушту тап-эриктик 2888 актты јараттыртпаган. Јамылу 236 кижиге јасакты бузардаҥ чеберлензин деген баштану эдилген. 67 уголовный керек ачылган.

2019 јылда эдилген иштиҥ турулталарыла ишјал аайынча 19 млн салковойго турар тӧлӱ тӧлӧлгӧн. Ол тоодо банкрот деп чотолып, 2016 јылдаҥ бери ишјал аайынча тӧлӱлӱ болгон предприятиелерде.

Граждандардыҥ су-кадыгын корыыры керегинде јасактарды бӱдӱрериниҥ сурактары аҥылу ајаруда болды. Ол тоодо акча тӧлӧбӧзинеҥ эмчилик болуш алар государстволык быжулаштарды јӱрӱмде бӱдӱрери, эмчиликтерди эмдерле, медициналык эдимдерле, јакшы специалисттерле, керектӱ јазалдарла ӧйлӱ-ӧйинде јеткилдеери.

Эм препараттарла јеткилдееринде кенектердиҥ, јаан оорула оорып тургандардыҥ тап-эриктери јаргы ажыра корулалган. Онойып, Горно-Алтайсктаҥ кенек бала бир катап эдинер керектӱ эдимдерле јеткилделген. Каа-јаа учурап турган ооруларла оорып тургандарга баалу эмдер алылган.

Государстволык ӱч тӧзӧлмӧ ле акционер бир биригӱ 110,7 млн салковойды тууразында керектерге чыгымдаганы јарталып, тергеениҥ экономиказына каршузын јетирер айалга чечилген. Прокурордыҥ јӧптӧгӧни аайынча уголовный 2 керек ачылган, административный кату каруузына государстволык 2 тӧзӧлмӧ, дисциплинар каруузына јамылу 4 кижи тургузылган, тергеениҥ ӱредӱлик ле билим аайынча министри ижинеҥ чыгарылган.

Эл ӱлекерлерди јӱрӱмге кийдиреринде 119 јастыра болгоны илелелген: јурттардыҥ культура тураларын, школдорын тударында (орныктыра јазаарында), спорт эдим-јазалдар ла автоклубтар јетиреринде. Оны јоголторына 70-неҥ кӧп тоолу иш-јӧптӧр эдилген.

Калан бӧлӱкте 200-теҥ ажыра јасакбузуштар болгоны илелелген.

Республиканыҥ прокуратуразыныҥ баштанузыла 2020 јылга тариф јӧптӧӧр тужында «Коммунальщик» ООО-ныҥ текши кирелтелеринеҥ 4 млн салковой айрылган.

Прокурорлордыҥ ижиниҥ шылтузында граждандардыҥ коммунальный јеткилдеш аайынча тӧлӧмирлери катап чоттолгон ло 700 муҥ салковойго астадылган, тӧлӱлери 37,8 млн салковойго астадылган.

2019 јылда ӱлӱ-долевой тудумдардыҥ турчыларыныҥ тап-эриктери орныктырылган. Горно-Алтайск калада В. Чаптыновтыҥ оромында јаҥы турада тудум иштер «ГАСК» ООО-ныҥ директоры В. Борщёвтыҥ каршулу кереги учун 2016 јылдаҥ ала токтодылган болгон. Бу јуукта ол тура јетире тудулып, тузаланарына табыштырылган.

Ӧскӱс ле ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдардыҥ јадар јерлери аайынча тап-эриктерин корыырына аҥылу ајару эдилген. Јадар јерлерле јеткилдеери јанынаҥ бузуштар болгон учуралдар аайынча республиканыҥ, министерстволордыҥ ла ведомстволордыҥ башкараачыларына баштанулар эдилген. Оныҥ турулталарыла јамылу 12 кижи дисциплинарный кату каруузына тургузылган. Јадар јерлер алар иш тӧзӧлгӧн. 18 ӧскӱс баланы јадар јерлерле јеткилдебегени аайынча уголовный керектер ачылган.

Бу иштердиҥ шылтузында технический јакару толо кеминде бӱткен — 114 ӧскӱс бала јадар јерлерле јеткилделген, ӱзеери 8 јадар јер алынган.

Коррупциялык каршуларга удурлажа-рыныҥ сурактары тергее ичинде курч болуп артат.

2019 јылда коррупциялык ууламјылу 73 каршулу керек темдектелген, онызы 2018 јылдыҥ кӧргӱзӱзинеҥ 12 процентке кӧп.

Быјыл јаҥныҥ ла башкартуныҥ органдарыныҥ јамылу улузы эдип турган коррупциялык каршулу керектерди илелееринде системалык ишти улалтар керек деп, јуунда айдылган.

Республикада темдектелген каршулу керектердиҥ тоозы 7,3% јабызаган.

Эзирик улус эткен, јондык јерлерде су-кадыкка ӧнӧтийин каршу эдип, кижи божоткон каршулу керектердиҥ тоозы астаган.

Республиканыҥ государстволык бурулаачылар турушкан јаргыларында 2341 уголовный керек кӧрӱлген, олордоҥ 1634-зи аайынча кезедӱ јӧптӧлгӧн.

Республиканыҥ прокуратура органдарыныҥ ижиниҥ тӧс ууламјыларыныҥ бирӱзи — ол эл-јонныҥ баштануларын аайлаштырары. Ӧткӧн јылда прокуратураныҥ органдарына 6367 баштану келген. Прокуратураныҥ ишчилериле окылу туштажуларга 2750 кижи келип јӱрген. Ол тоодоҥ 1295 кижиле прокурорлор бойлоры эмезе олордыҥ ордынчылары тушташкан.

Јуунныҥ учында РФ-тыҥ Генеральный прокуратуразыныҥ СФО-догы башкартузыныҥ јааны В. Токарев келер ӧйдӧ шиҥжӱ иштердиҥ тӧс ууламјыларын чокымдап, прокурорлордыҥ алдына чике сурактар тургусты.

В. Токаревтиҥ айтканыла, ЖКХ бӧлӱкте јасакберимди бӱдӱрериниҥ сурактары, тура-коммунальный јеткилдештиҥ тарифтерин тургузары прокурорлордыҥ јаантайынгы ајарузын некейт. Граждандардыҥ ишјалы ӧйлӱ-ӧйинде ле толо кеминде берилери база курч сурак болуп артат.  Аргачылык иш ӧткӱрер айалгалар тӧзӧӧри, административный кӧп тоолу буудактарды јоголторы прокуратураныҥ ижиниҥ тӧс ууламјыларыныҥ бирӱзи болуп артат.

Эл ӱлекерлерге чыгарылган бюджет акча-манатты тузаланары јасак кеминде ӧдӧрин јеткилдеери база прокурорлордыҥ аҥылу ајарузында болор учурлу. Онойдо ок РФ-тыҥ Генеральный прокурорыныҥ ордынчызы прокурорлорды каршулу керектер эдеринде, ол тоодо коррупцияла, экстремизмле, терроризмле тартыжарында системный ижин улалтсын деп айтты.

Коллегияныҥ јууныныҥ турулталарыла Алтай Республикада 2020 јылдыҥ баштапкы јарымызында прокуратураныҥ органдарыныҥ прокурорский шиҥжӱни јарандырары, јасакты корыыры ла тап-эрик бузуштар болдыртпазын јеткилдеери аайынча ижин эрчимдедери јанынаҥ чике алтамдар чокымдалган.

Э. КУДАЧИНА