«Албатылык» бюджетирование керегинде јасактыҥ ӱлекери

11.02.2020

«Единая Россия» баштаҥкайлу эмезе «албатылык» бюджетирование керегинде јасактыҥ ӱлекерин Госдумага кочкор айдыҥ 3-чи кӱнинде аткарган.

Бу јасактыҥ ӱлекериле болзо, јербойыныҥ бюджединиҥ акчазын эҥ озо кандый иш-керектерге тузаланарын албаты-јон бойы јӧптӧӧр учурлу. Партияныҥ Генсовединиҥ качызы Андрей Турчактыҥ темдектегениле, тергеелердеги ченемелдеҥ кӧрзӧ, мындый эп-сӱмениҥ тузазы јаан: јербойындагы улус райондогы, јурттагы, каладагы јадын-јӱрӱм јакшы јанындӧӧн кубулзын деп, нени кубултарын кемнеҥ де јакшы билер. Оныҥ аҥылап айтканыла, граждандардыҥ шӱӱлтези «Единая Россияга» јаантайын тӧс ууламјы болгон.

«Албатылык бюджет» керегинде јасактыҥ ӱлекери бу ченемелди бистиҥ јаан ороон ичине таркадарына ачык-јарык ла бирлик айалгалар тӧзӧӧр. Кажы ла јуртта, кажы ла муниципалитетте улус јазашту иштерде, јерлерди јарандырарында ла ӧскӧ дӧ керек-јарактарда тӧс ууламјыларды бойы чокымдаар аргалу боло берер. Бӱгӱнге јетире андый ӱлекерлер таҥынаҥ, јербойында акттар ла јасактар кеминде болгон. Мынаҥ улам бюджеттиҥ акчазыныҥ јӱк ле 1 проценти бӱгӱнге јетире граждандардыҥ шӱӱлтези аайынча тузаланылат. Россияныҥ президенти Владимир Путин эл-јонныҥ ӱлекерлерин акча-манатла јеткилдеерин 5 катапка кӧптӧтсин деп јакылта берген. Бистиҥ јасак кӧбизинде бу иш-амадуны бӱдӱрерине ууландырылган» — деп, Турчак айткан.

«Единая Россияныҥ» тергеелик бӧлӱгиниҥ качызы, Федерацияныҥ Совединиҥ турчызы Татьяна Гигельдиҥ темдектегениле, јасакчы баштаҥкайдыҥ јаан учуры — партиецтер андый јӧп јарадардаҥ озо, улустыҥ шӱӱлтелерин јербойында шиҥдеп кӧргӧн. Бу суракта олор ӱнбереечилер бойыныҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын јарандырарга чокым нени кубултарын јакшы билер деген шӱӱлтеге тӧзӧлгӧлӧнгӧн.

Татьяна Гигельдиҥ шӱӱлтезиле, «албатылык бюджет керегинде» јасактыҥ ӱлекери, оны президент Владимир Путин јаҥыс ла јараткан эмес, је анайда ок тергеелердиҥ эл-јоныныҥ ӱлекерлерин акча-манатла јеткилдеерин 5 катапка кӧптӧтсин деген, јербойындагы курч сурактарды јасакка тайанып аайлаштырар арга берер, оныҥ учуры јаан. Республика, аймак кеминде јарадылып турган бюджет кеми ле учуры јаан сурактарды аайлаштырарына ууландырылат: школдор, ФАП-тар тудары. Ол ок ӧйдӧ кемиле андый јаан эмес, је граждандардыҥ шӱӱлтезиле, јадын-јӱрӱмдик учуры база јаан сурактар кӧп учуралдарда тууразында артып калат.

Бу јасактыҥ ӱлекерин јаратканы башкарту иштиҥ уч-турултазы јаан инструменти болор, Алтай Республиканыҥ, аймактардыҥ, јурт јеезелердиҥ депутаттарына ӱнбереечилердиҥ јакылталарын бӱдӱрери јанынаҥ ижиниҥ уч-турултазын бийиктедер арга берер деп, сенатор темдектейт.

«Ӱнбереечилердиҥ депутаттарга берген јакылталарыныҥ тоозы сӱрекей кӧп болуп турган учун, депутаттар ортодо мындый сӧстӧр бар: «Ол јакылталарды бӱдӱрерге депутаттардыҥ тудуузыныҥ ӧйинеҥ болгой, кижиниҥ јӱрӱми де јетпес» — деп, парламентарий айткан.

Анайда ок Татьяна Гигельдиҥ шӱӱлтезиле, партия белетеген јасакты јаратканы албатыныҥ баштаҥкайына, јербойында јондык бойы башкарынарына (ТОС) элбек јол ачар. ТОС-тор тӧзӧӧрин ле иштедерин каланыҥ, Майма аймактыҥ ла республиканыҥ ӧскӧ дӧ јурттарыныҥ башкартулары эрчимдӱ јӧмӧйт.

«Госдума јӧмӧгӧн јасакчы баштаҥкай партияныҥ «Каладагы јарамыкту айалга» деп ӱлекерин муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ оноҥ ары ичкерледериле бастыра улус јӧпсинер болор деп бодойдым. Бу ӱлекерди бӱдӱрери бистиҥ калада 2017 јылдаҥ бери эрчимдӱ ӧдӧт. Албаты-јон окылу јаҥла ӧмӧ-јӧмӧ иштеп, јаткан туразыныҥ јанында јерди јарандырары аайынча јӧпти бойы јарадып турганын бастыразы јарт кӧрӧт. Јурт јерде улус, калада јаткан улуска кӧрӧ, чук јаткан ла бирлик болгон учун, бу ӱлекерди ичкерледерине уур-кӱчтер болбос керек. Оны акча-манатла јеткилдеериниҥ кемин јаанадарга турганыныҥ учуры база јаан» — деп, сенатор темдектеген.

«Каладагы јарамыкту айалга» деген партийный ӱлекер јарт кӧргӱскен: улус бойыныҥ јеезезиниҥ ӧзӱмин ичкерледерге тӧс ууламјыларды бойлоры јаратса, олордыҥ каруулу болоры да бийиктейт. Бу учуралда олор ӱлекерге јаҥыс ла бойыныҥ акчазын чыгарып турган эмес, је анайда ок оны бӱдӱреринде бойлоры база туружат, подрядчик бӱдӱрген иштиҥ чыҥдыйына некелтези бийиктейт. Јартап айтса, улустыҥ иш-керек јанынаҥ кӱӱн-санаазы кубулат, ол керек таҥынаҥ керектий сезилет. Онызы дезе јаҥы јӱрӱмдик философия, ол јаан керектерди јарамыкту бӱдӱрерине ууландырылат» — деп, Татьяна Гигель айткан.

Эске алындырып ийели: РФ-тыҥ Президентиндеги јербойында бойы башкарынарыныҥ ӧзӱми аайынча советтиҥ јуунында А. Турчак ороонныҥ президенти Владимир Путинге «Единая Россия» РФ-тыҥ башкарузыла кожо јербойындагы сурактарды аайлаштырарына ла бӱдӱрерине ууландырылган албатылык бюджетированиени јӧмӧӧри керегинде јасактыҥ ӱлекерин белетеп салган ла оны кӧрӧрине чыгарарына белен деп айткан. Партияныҥ Генсовединиҥ качызы бу јасактыҥ ӱлекерин јӧмӧзин деп сураган. «Јӧп» — деп, Путин айткан.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина