Алтайдын Чолмоны

Цифровой ӧзӱм: ӧйдиҥ јаҥы некелтелери

18.02.2020

Республикан башкаруныҥ структуразында цифровой ӧзӱмниҥ министерствозы тӧзӧлгӧни керегинде элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларда кӧп айдылган эди. Јаҥы структураныҥ алдына тергееде јаҥы технологияларды кийдирери аайынча јаан амадулар тургузылган. Бого тӱҥейлеш ведомстволор одоштой јаткан тергеелерде мынаҥ озо тӧзӧлгӧн лӧ кайда да јарамыкту иштеген, кайда да туза-јандырузы јок.

Цифровой ӧзӱмниҥ министерствозыныҥ алдында кандый амадулар турат, ӧскӧ јерлерде бого тӱҥейлеш органдардыҥ ижиниҥ ченемели кандый ла IT–бизнес ӧмӧ-јӧмӧ ишке белен бе деп, бу бичимелистеҥ кычырыгар.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ структуразында ӧткӧн јылдыҥ јаҥар айында цифровой ӧзӱмниҥ министерствозы тӧзӧлгӧн. Окылу јетирӱ аайынча болзо, оныҥ ижи информатизация, телекоммуникация ла колбу бӧлӱгинде государственный политиканы ла нормативно-тап-эрикти аайлу-башту ӧткӱрери болуп јат. Структурага анайда ок энергојеткилдешти ле энергетический тузаны бийиктедер тергеелик тудум иштерди ле улус јадар туралар тудар иштерди шиҥдеери, тергеелик учурлу ла муниципалитеттер ортодо автомобильный јолдорды чеберлеерин јеткилдеери аайынча бӧлӱктерде чыдулар берилген.

Министрдиҥ молјуларын бӱдӱреечизине Николай Степанов тудулган. Государственный јаҥныҥ федерал органдары оныҥ кандидатуразын бу јамыга јӧптӧгӧнчӧгӧ, ол мындый статуста иштеер. Окылу јетирӱле болзо, республикан башкаруга келердеҥ озо Н. Степанов 25 јылдыҥ туркунына коммерческий структураларда, кӧп сабазында строительный бӧлӱкте иштеген. Оноҥ башка башкараачы кадрларды талдаар «Алтай Республиканыҥ ӧзӱминиҥ командазы» деп ачык конкурстыҥ туружаачызы болгон.

«Цифровой ӧзӱм — ол бастыра бӧлӱктерге кирген иш. Министерствоныҥ амадузы трендте болоры ла республиканы ӧзӱмниҥ јаҥы кемине чыгарары болуп јат. Бу ишти једимдӱ апарарга болуп, бастыра арга-кӱчисти тузаланарыс. Министерство анайда ок тудум иштердиҥ ле градостроительный иштиҥ шиҥжӱзин ӧткӱрер. Республикада бастыра объекттер тузаланарына ӧйинде табыштырылзын ла чыҥдый тудулзын деп, капитальный строительствоныҥ бӧлӱгинде нени эдер керек болгоны аайынча јарт оҥдомол бар» — деп, Николай Степанов айткан.

Орто кеминеҥ бийигине јетире

Алтай Республиканыҥ башкарузында айдылганыла, республиканыҥ цифровой ӧзӱми орто кеминде деп чотолот ло цифровой јеткилдештерди јӱрӱмге толо кеминде кийдирер аргалар бар.

Анайда ок «Јетирӱлик инфраструктура» деп адалган тергеелик ӱлекер иштейт. Ол ӱлекер аайынча бийиктей јерлерде турган јурттарда 30 школ, 33 ФАП, ӧрт ӧчӱрер 5 пост, эки јурт јеезениҥ администрациязы Интернетке колболгон.

Јӱрӱмге кийдирилетен «Јетирӱлик јеткер болдыртпазы», «Цифровой экономикага кадрлар», «Цифровой государственный башкарту» деген тергеелик программаларды бӱдӱрерин шак ла бу министерство башкарар.

Колбуныҥ эмдиги телекоммуникационный јеткилдештерине ас улус јаткан ла једерге кӱч јурттарды јеткилдеерге бирлик спутниковый сетьти иштедери аайынча ӱлекер иштеп баштаган. Мынызы, волоконно-оптический линиялар чӧйӧрине эмезе станциялар тударына кӧрӧ, ӧйди ле акча-манатла колбулу чыгымдарды кымакайлаар арга берет.

«2020 јылга ведомстволор ортодо электронный документӧдӱштирӱни ӧскӱрери, «Эрчимдӱ гражданин» деп электронный шиҥжӱ-опростордыҥ системазын ла ӧскӧ дӧ цифровой јеткилдештерди јӱрӱмге кийдирери темдектелет» — деп, республикан башкаруда айткандар.

Бастыразы јӧп

Јаҥы структура тӧзӧӧри керегинде јӧпти республиканыҥ јасакберим органы – АР-дыҥ Эл Курултайы да јӧмӧгӧн. Депутат Еликпай Аманчинниҥ айтканыла болзо, бу јӧпти бастыра депутаттар јӧмӧгӧн.

«Бастыра телекей бу ууламјыда ичкери алтам эдет ле республикага учурлу болуп турган амаду, ас ла салза, бу иште соҥдобос керек. Электрон документӧдӱштирӱниҥ, госјеткилдештердиҥ сервизи, «Эрчимдӱ гражданин» эмезе «Санаалу кала» дегедий ӱлекерлер јаҥыс ла граждандардыҥ јӱрӱмин эптӱ эдер эмес, је анайда ок тергееде иштерди тӱргендедер ле автоматизировать эдер, текши турултада экономический ӧзӱмге экелер учурлу. Профильный министерствоны тӧзӧгӧни мындый турулталарга экелерине бис иженедис» — деп, парламентарий айткан.

Ол чын ла керектӱ бе?

Алтай Республика цифровой ӧзӱмниҥ министерствозы тӧзӧлгӧн баштапкы тергее эмес. Тӱҥейлеш структуралар бӱгӱн Алтайский ле Красноярский крайлардыҥ, Новосибирский ле Омский областьтардыҥ, Хакас Республиканыҥ администрацияларында бар (кезик учуралдарда олор мынаҥ озо иштеген колбуныҥ министерстволорыныҥ чыдуларын јаандатканы аайынча тӧзӧлгӧн).

Красноярский крайдыҥ парламентиниҥ депутады Павел Семизоровтыҥ айтканыла, тергееде 2018 јылдыҥ ӱлӱрген айында андый структураны тӧзӧгӧни чын керектӱ болгон бо деп айдарга эм тургуза кӱч керек.

«Андый министерствоны тӧзӧӧри керегинде јӧп Универсиадала колбой тергееге кӧп тоолу цифровой техника келерине тайанып эдилген. Ол техника соҥында јербойына энчи болуп артар деп. Универсиада ӧйинде бу кире цифровой техникала аайлу-башту башкаргадый, соҥында дезе тергееде ол технологияларды эл-јонныҥ јеткилдежинде, электронный документӧдӱштирӱде, электронный башкартуда ла оноҥ до ӧскӧзинде билгирлӱ башкарар структура керек болгон. Оноҥ озо иштеген профильный агентство бойыныҥ статузы да, чыдулары да, ишчилериниҥ тоозыла да бу амадуны бӱдӱрип болбозы јарт болгон. Оныҥ учун андый министерствоны тӧзӧйтӧни ол тушта керектӱ болгон.

Је тургузылган амадулар бӱгӱнги кӱнге јетире толо бӱтпегени иле кӧрӱнет. Јуук ӧйдӧ депутаттарга министерствоныҥ чыгартулу улузын алдыртып, олордыҥ эткен ижи керегинде докладын угар ла цифровизацияга кӧчӧр бӧлӱкте бӱгӱн кандый иштер ӧдӱп турганы керегинде сурактар берер керек» — деп, парламентарий айдат.

Бааны бизнес берер

«Первый бит» IT-компанияныҥ башкараачызы Евгений Шустов мындый профильный министерстволорды тӧзӧгӧнин бизнеске јакшы темдек деп айдат — мынызы јаҥдардыҥ автоматизация ла цифровизация ууламјыда ичкери кыймыгу эдерге турганын керелейт.

«Министерствоныҥ амадулары – нацӱлекерлерди, федерал ла тергеелик программаларды јӱрӱмде бӱдӱрери. Анчада ла јаан куучын «Цифровая экономика» деген нацӱлекер керегинде ӧдӧт. Кӧп аргалар табыла берет. Тергееде бизнестиҥ тузазын ла јӱрӱмниҥ чыҥдыйын бийиктедер арга берет. Адакы турултазы – РФ-тыҥ субъегиниҥ ичинде белетелген продукттыҥ ӱзеери баазын тӧзӧӧри. Таш кӧмӱрдиҥ ле агаш байлыктыҥ шылтузында эмес, кӧргӱзӱлердиҥ ле башкарарыныҥ эп-аргаларын солыырыныҥ шылтузында. Шак ла мынызы цифровизация дегени болуп јат – кӧргӱзӱлерге тайанып, бизнес-модельди ле јондык кӧрӱмниҥ моделин солыыры» — деп, ол темдектеген.

Е. Шустовтыҥ айтканыла, тӧзӧлгӧн министерстволорго турулталу иштеерге, профессионал ла экспертный биригӱле, јондык организацияларла, вузтарла, ссузтарла, билимле, бизнесле јаантайынгы колбулар тӧзӧӧр керек болор.

Адакыда

Бӱгӱн, технологиялар кӱннеҥ кӱнге солынып турган ӧйдӧ, цифровой ӧзӱмниҥ министерствозы тӧзӧлгӧни ӧйдиҥ некелтези болуп туру. Јаҥы тӧзӧлгӧн структура канай иштеер, алдына тургузылган амадуларга једер бе дегени башка сурак. Оныҥ каруузын ӧйлӧ кожо алатан турус.

К. ЯШЕВ белетеген