Тӧрӧлин коручылдыҥ кӱниле!

21.02.2020

Россияда кочкор айдыҥ 23-чи кӱнинде Тӧрӧлин коручылдыҥ кӱни темдектелет. Бу байрам СССР ӧйинде тӧзӧлгӧн болгон. Ол тушта ол јылдыҥ ла текшиалбатылык Совет Черӱниҥ ле Јуучыл-талайчы флоттыҥ кӱни деп темдектелген. СССР јайрадылган кийнинде оны СНГ-ныҥ кезик ороондорында эмдиге јетире темдектейдилер.

Тӧрӧлин коручылдыҥ байрамы Ишмекчи-крестьян Кызыл Черӱниҥ (РККА) тӧзӧлгӧниле колбулу. РККА-ны тӧзӧӧри керегинде Декрет 1918 јылдыҥ чаган айыныҥ 28-чи кӱнинде јӧптӧлгӧн.

Башка-башка шылтактардаҥ улам бу черӱниҥ јылдыгын темдектеер баштаҥкайды Моссовет алынган. Оныҥ Лев Каменев башкарган тӧргизи 1919 јылдыҥ чаган айыныҥ 24-чи кӱнинде бу кӧдӱриҥини Кызыл сыйдыҥ кӱнине келиштирер деп јӧптӧгӧн. Бу кӱн јуулажып турган черӱчилдерге болуш јетирер амадула ӧткӱрилип турган болгон. Темдектелип калган кӱнде ӧткӱрерге келишпеген учун Кызыл сыйдыҥ кӱни ле Кызыл Черӱниҥ кӱни кочкор айдыҥ 23-чи кӱнинде темдектелген.

1922 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 27-чи кӱнинде ВЦИК-тиҥ тӧргизи Кызыл Черӱниҥ 4-чи јылдыгы керегинде јӧп чыгарган, ондо «Советтердиҥ бастырароссиялык IX съездиниҥ јӧптӧгӧниле ВЦИК-тиҥ тӧргизи исполкомдорды Кызыл Черӱ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 4-чи јылдыгына (кочкор айдыҥ 23-чи кӱнинде) ајару этсин деп јакарат».

Оныҥ кийнинде јылда ВЦИК-тиҥ чаган айдыҥ 18-чи кӱнинде јараткан јӧбинде «1923 јылдыҥ кочкор айыныҥ 23-чи кӱнинде Кызыл Черӱ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 5-чи јылдыгын темдектеер. Беш јыл кайра бу кӱнде Албатылык комиссарлардыҥ совединиҥ ол ло јылдыҥ чаган айыныҥ 28-чи кӱнинде декреди јарлалган, оноҥ ала Ишмекчи-крестьян Кызыл Черӱ тӧзӧлгӧн». Је бу јетирӱ чын эмес болгон, нениҥ учун дезе ол декрет тӧс газеттерде јарадылган кийнинде ле јарлалган болгон.

1995 јылдыҥ тулаан айыныҥ 13-чи кӱнинеҥ ала «Россияныҥ јуучыл магы керегинде» 32-ФЗ таҥмалу федерал јасакта кочкор айдыҥ 23-чи кӱни «Кызыл Черӱниҥ 1918 јылда Германияныҥ кайзеровский черӱлерин јеҥгениниҥ кӱни — Тӧрӧлин коручылдардыҥ кӱни» деп окылу адалат.

2006 јылдыҥ кандык айыныҥ 15-чи кӱнинде ӧрӧ айдылган јасакка кийдирилген кубулталардыҥ кийнинде бу байрам Тӧрӧлин коручылдыҥ кӱни деп адалып башталган. Анайда ок бу кӱн эр улустыҥ байрамы деп, окылу эмес чотолот.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина