Јасакберим иштиҥ уч-турулталары кӧрӱлген

03.03.2020

Кочкор айдыҥ 27-чи кӱнинде АР-дыҥ Эл Курултайында «Алтай Республикада јасакберимниҥ 2019 јылда айалгазы керегинде» сурак аайынча јуун тергеениҥ парламентиниҥ спикери Владимир Тюлентинниҥ башкарганыла ӧткӧн.

Јуунныҥ туружаачыларын уткып тура, спикер мынайда айткан: «Јасакчы иш — ол бистиҥ обществоныҥ ижи-тожыныҥ бастыра бӧлӱктерине келижип турган кӧп ууламјылу ла каруулу иш. Кажы ла јасакчыныҥ молјузы јасакчы ла ӧскӧ дӧ нормативно-тап-эрик акттарды белетееринде ле јарадарында текшилей туружарыла колбулу. Иштиҥ тӧс учуры — кӧп укту албатыныҥ јилбӱлери ле тап-эриктери баштапкы јерде турар учурлу.

Кажы ла јыл бис ӧткӧн ӧйдиҥ туркунына кандый нормативно-тап-эрик акттар јарадылганы јанынаҥ шиҥжӱ ӧткӱрип јадыс, ченемелле ӱлежедис, аайына чыккадый сурактарды илезине чыгарадыс. Олордыҥ бастыразын бӱгӱнги ле келер ӧйдӧ иште ајаруга алып јадыс. Бистиҥ парламенттиҥ бу јакшынак јаҥжыгузын кӧп тоолу тергеелерде тузаланат, ол мынаҥ да ары ас эмес тузазын јетирерине алаҥзыбайдым».

«Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ 2019 јылда јасакчы ижи керегинде» јетирӱни республикан башкаруныҥ председателиниҥ баштапкы ордынчызы Алексей Тюхтенев эткен.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ ордынчызы, парламенттиҥ ижин тӧзӧӧри аайынча кӱреениҥ башкараачызы Герман Чепкин Алтай Республикада јасакчы иштиҥ айалгазы керегинде куучындаган.

– Јасакберим иштиҥ турулталарын јылдыҥ сайын шӱӱжерин АР-дыҥ Государстволык Јууны — Эл Курултайы 2007 јылда башталган ла быјыл ол 13-чи катап ӧдӱп јат – деп, вице-спикер айткан. – Бу иш кӧп јылдардыҥ туркунына парламенттиҥ ижиниҥ јаан учурлу бӧлӱги боло берген. Текши ийде-кӱчле бис республикада јасактар белетеер, олорды јӱрӱмде тузаланар ла бӱткенин шиҥжӱлеер иштер бой-бойыла колбулу ла бирлик ууламјылу болорын јеткилдейдис.

2019 јылда тергееде јасакберим иштиҥ тӧс ууламјылары Алтай Республиканыҥ эл-јонын јонјӱрӱмдик јанынаҥ корулаары ла граждандардыҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын ла кемин бийиктедери, экономиканыҥ иштеер бӧлӱгин ле орто ло кичӱ аргачылыктыҥ ӧзӱмин јӧмӧӧри, Алтай Республиканыҥ бюджедин јӧптӧӧри ле оны бӱдӱрерин шиҥжӱде тудары, талдаштардыҥ јасактарыныҥ чыҥдыйын бийиктедери, тергеелик јасактарды федерал јасактардыҥ некелтелерине келиштире тӱзедери ле республикада јасакберим иштиҥ чыҥдыйын бийиктедери болгонын Герман Чепкин темдектеген.

«Бистиҥ ижистиҥ анчада ла јаан учурлу ууламјылары парламенттиҥ 2019 јылдыҥ 1-кы ла 2-чи јарымјылдыгына тургускан пландарда ла Россия Федерацияныҥ Президенти В. В. Путинниҥ РФ-тыҥ Федерал Јуунына 2019 јылга эткен Баштанузында айдылганын јӱрӱмде бӱдӱрери аайынча иштердиҥ планында темдектелген» – деп, Герман Евгеньевич ајарган.

«Бӱгӱнги јетирӱ республикада јасакберим иштиҥ айалгазы керегинде мынаҥ озо болгон јетирӱ-докладтардыҥ улалганы болуп јат. Ого 2019 јылда АР-дыҥ јасакберим ижинде болгон јаҥыртулар, анайда ок тергееде јӧптӧлгӧн јаҥы јасактар ла јасак кемдӱ тап-эрик документтер кирген.

Мыныҥ алдындагы докладтарла тӱҥейлезе, быјылгы јетирӱде бойыныҥ аҥылулары бар. 2019 јыл Алтай Республиканыҥ депутаттарыныҥ 6-чы тудуузыныҥ иштеген калганчы јылы ла эмдиги 7-чи тудууныҥ иштеп баштаган баштапкы јылы болуп јат. 4-чи тудууга јетире республиканыҥ депутаттары јӱк бир мандатту округтар аайынча тудулган. 4-чидеҥ ала 6-чы тудууга јетире 21 депутат талдаштарда јеҥӱ алган партиялардыҥ тооломдоры аайынча, 20 депутат бир мандатту округтардаҥ тудулган. АР-дыҥ парламентиниҥ 7-чи тудуузы республиканыҥ јасактары ээжилеген јаҥы јасактарла тудулган, чокымдап айтса, 11 депутат партиялардыҥ тооломдорыла, 30 депутат бир мандатту округтардаҥ тудулган.

Ӧткӧн 2019 јылда бастыра 78 јасак јӧптӧлгӧн, олордоҥ 18 јасак (23%) – јаҥы (тӧзӧлгӧ учурлу) јасактар. АР-дыҥ 59 јасактарына кубулталар ла тӱзедӱлер эдилген (75,7%), 1 јасак ийдезин јылыйткан деп чотолгон.

Јӧптӧлгӧн тӧзӧлгӧ учурлу јасактар керегинде айткажын, олор балдарлу билелерди јӧмӧӧргӧ ай сайын тӧлӧгӧн, биледе ӱчинчи ле оны ээчий чыккан балага ӱч јашка јетире тӧлӧгӧн акчаныҥ сурактарыла, технический паспорттордыҥ ла бир канча ӧскӧ дӧ документтердиҥ копияларын јал тӧлӧбӧзинеҥ беретен учуралдарды ээжилегениле, Алтай Республиканыҥ государстволык јаҥдарыныҥ тергееде кӧлӱктердиҥ јӱрӱжин тӧзӧӧрининде чыдуларыла, граждан коруланышла колбулу ла о. ӧ. јасактар» – деп, вице-спикер айткан.

Оныҥ темдектегениле, 2019 јылда јӧптӧлгӧн јасактардыҥ кӧп сабазы республикан јасактарга кубулталар ла тӱзедӱлер эткениле колбулу. Кубулталар федерал јасактарда болгон кубулталарга келиштире эдилген. Јӱк јаан эмес бӧлӱк кубулталар тергеелик јасактарды јӱрӱмде бӱдӱреринде јарталган једикпестерди тӱзедип эдилген.

Эдетен иштер керегинде куучындап, вице-спикер быјылгы 2020 јылда парламенттиҥ депутаттарына Алтай Республиканыҥ башчызыла, башкарузыныҥ председателиле, јасакберим баштаҥкайлу ӧскӧ дӧ субъект-терле РФ-тыҥ президенти В. В. Путинниҥ быјыл чаган айдыҥ 15-чи кӱнинде Федерал Јуунга эткен Баштанузын, анайда ок Эл Курултайдыҥ јасакберим, шиҥжӱ ле тӧзӧмӧл иштериниҥ планын јӱрӱмде бӱдӱрерге республикада јасакберим иштиҥ чыҥдыйын бийиктедер јаан иш турат деп айткан.

«Алтай Республиканыҥ государстволык јаҥдарыныҥ јасакберим ижи тергеебисте јаткандардыҥ гарантияларын быжулаарына, тап-эриктерин ле јайымын корыырга, Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик ле экономикалык ӧзӱмин јасак кеминде толо ло чыҥдый јеткилдеерине ууландырылганын 2019 јылда јасакберим иштиҥ турулталарын шиҥдегени кӧргӱскен» – деп, Герман Чепкин јетирӱзиниҥ учында темдектеген.

Тергеениҥ прокурорыныҥ баш болушчызы Юлия Юркина федерал ла республикан јасактарды тузаланары, олорды јербойында бӱдӱрери канайда ӧдӱп турганы ла бу бӧлӱкте кандый ајарулар бар болгоны аайынча 2019 јылда прокуратураныҥ јанынаҥ ӧткӱрилген мониторинг керегинде јетирӱ эткен.

Алтай Республиканыҥ Јондык палатазыныҥ председатели Татьяна Кончева национальный ӱлекерлерди бӱдӱрерге ле граждандардыҥ јаҥныҥ органдарына бӱдӱмјизин бийиктедерге, республикан јасакберимди јарандырары јанынаҥ куучындаган. Парламенттиҥ јасакберим ле национальный политика аайынча комитединиҥ председатели Виктор Ромашкин тергеениҥ јасактарыныҥ ӱлекерлерин юридико-техникалык јанынаҥ јеткилдеериле колбулу сурактарга ајару эткен.

«Чой аймак» муниципал тӧзӧмӧлдиҥ депутаттарыныҥ Совединиҥ председатели Зураб Колосов административный тап-эрик бузуштар ла јербойында бойы башкарынарын тӧзӧӧри јанынаҥ республикан јасакберимди јарандырары керегинде доклад эткен.

Россия Федерацияныҥ юстиция министерствозыныҥ Алтай Республика аайынча башкартузыныҥ јааны Наталья Веретенникова 2019 јылда тап-эриктик телекей бирлик болорын јеткилдеери јанынаҥ чыдуларды олордыҥ башкартузы канайда бӱдӱргени керегинде куучындаган.

Анайда ок республикан Талдаачы камыстыҥ председатели Дмитрий Степанов 2019 јылдагы талдаштардыҥ белетеништӱ иштери ле олорды ӧткӱрери јанынаҥ федерал јасакберимде болгон кубулталар керегинде јетирӱ эткен. Алтай Республикада баланыҥ тап-эриктери аайынча чыдулу кижи Надежда Манзырова «РФ-тыҥ президенти В. В. Путинниҥ Баштанузыныҥ балдарлу билелерди јӧмӧӧри аайынча бӧлӱгин јӱрӱмде бӱдӱрериле колбулу керек-јарактар керегинде» доклад этти.

Шӱӱжӱ ӧйинде парламентарий Аскар Тулебаев вице-премьер Алексей Тюхтеневтиҥ туулык јерлер керегинде јасакты федерал кеминде јарадарында бистиҥ тергее эрчимдӱ туружар учурлу деген шӱӱлте-кычырузын јӧмӧгӧн. Анайда ок депутат былтыр ол ӱнбереечилердиҥ јакылталары керегинде республикан јасакты эрчимдедерине ајару эткен болгонын эзеткен.

Јуунныҥ уч-турултазы аайынча јӧп-шӱӱлтелер јарадылган.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ

пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина