Алтайдын Чолмоны

Ӱредӱчиге бӱдӱмји, ижемји јаан

17.03.2020

Алтай Республикада Ӱредӱликтиҥ устарыныҥ, озочылдарыныҥ кӱндериниҥ, кӧрӱ-маргаандарыныҥ кӧдӱриҥилӱ јабылтазы тулаан айдыҥ 14-чи кӱнинде эл театрда ӧтти. Таланыҥ байлык ченемелдӱ, јайаан јайалталу, јаҥыртулу, баштаҥкайлу ижиле  танылу таскадаачылар, ӱредӱчилер, балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзиниҥ педагогторы неделе туркунына «Јылдыҥ таскадаачызы», «Јылдыҥ ӱредӱчизи», «Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи», «Јӱрегимди балдарга бередим», «Ӱредӱликте – озочыл» ла «Служу Отечеству!» деген кӧрӱ-маргаандарда  туруштылар.

Быјылгы  јылда «Јылдыҥ ӱредӱчизи» деген кӧрӱ-маргаанда он тӧрт туружаачы эрчимдӱ турушты. «Ӱредӱликте – озочыл» деп кӧрӱ-маргаанда он туружаачы маргышты. Оноҥ ары туружаачыларыныҥ тоозыла алза, «Јылдыҥ таскадаачызы» кӧрӱ-маргаанда он бир, «Јӱрегимди балдарга бередим» – сегис, «Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи» – јети, «Служу Отечеству!» деп кӧрӱ-маргаанда  алты туружаачы маргышты-тартышты.

Быјылгы јылда «Служу Отечеству!» деген кӧрӱ-маргаан баштапкы катап ӧткӱрилгени солун да, јилбилӱ де  болгонын темдектеер керек. Бу кӧрӱ-маргаанда байлык ченемелдӱ, билгири бийик таскадаачылар, јуучыл-тӧрӧлчи кӱӱн-таптыҥ клубтарыныҥ башкараачылары туруштылар. Олор Алексей Байталов, Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернаттыҥ таскадаачызы, Олег Багай, офицер-таскадаачы,  4-чи таҥмалу кадеттердиҥ школынаҥ, Алексей Балекин, школдогы «Я – Патриот!» деген клубтыҥ башкараачызы, коррекционный школ-интернаттаҥ, Иван Горбунов, баш таскадаачы, Маймадагы В. Ф. Хохолковтыҥ адыла адалган текшиӱредӱлик школдоҥ, Станислав Пустогачев, «Отчизна» деп јуучыл-патриотикалык клубтыҥ башкараачызы, педколледжтеҥ, Сергей Рыспаев, таскадаачы,  Иогачтагы орто текшиӱредӱлик школдоҥ.

Бӱгӱнги кӱнде ӱренчиктерди турумкай, јана баспас, чыйрак, билгири бийик ле су-кадыгы бек эдип таскадары јанынаҥ ишке школдордо, орто ӱредӱлӱ заведениелерде, учреждениелерде јаан ајару эдилет. Тӧрӧлиниҥ чындык коручылдарыныҥ баштамы белетенижи ӱредӱлик заведениелеринде тӧзӧмӧлдӱ ӧдӱп јатканын бу кӧрӱ-маргаан јарт кереледи.

Талалык кӧрӱ-маргаандар каланыҥ башка-башка ӱредӱлик заведениелеринде, учреждениелеринде, школго јӱргелек балдардыҥ детсадтарында јарамыкту айалгада ӧтти. Темдектезе, «Јылдыҥ таскадаачызы» деп кӧрӱ-маргаан каланыҥ школго баргалак балдарыныҥ 12-чи таҥмалу «Березка» деген детсадында, «Јылдыҥ ӱредӱчизи» – В. К. Плакастыҥ адыла адалган ресгимназияда, «Јӱрегимди балдарга бередим» – балдардыҥ ӱзеери ӱредӱзиниҥ талалык тӧс јеринде, «Јылдыҥ ӱредӱчизи» –  каланыҥ 9-чы таҥмалу «Гармония»  гимназиязында,  «Ӱредӱликте – озочыл» – таланыҥ ӱредӱчилериниҥ билгирин бийиктедер ле такып ӱредӱ берер институдында, «Служу Отечеству!» деген кӧрӱ-маргаан Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган школ-интернатта ӧткӧн.

Кӧдӱриҥилӱ јабылта ӧйинде туружаачыларды, јеҥӱчилдерди, призерлорды Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министри Ольга Саврасова, ордынчызы Дмитрий Каланаков, бӧлӱктериниҥ јаандары Наталья Каменева, Ирина Елфимова, таланыҥ ветерандарыныҥ биригӱзиниҥ јааны Борис Алушкин, ӱредӱликтиҥ ишчилериниҥ текшироссиялык профсоюзыныҥ Алтай Республикадагы бӧлӱгиниҥ председатели Юрий Тишков ло оноҥ до ӧскӧ улус уткуп, финалисттерге дипломдорды, акча-сыйларды табыштырдылар.

Ольга Саврасова бойыныҥ уткуулду куучын-эрмегинде таланыҥ ӱредӱлик системазында байлык ченемелдӱ, билгири бийик ӱредӱлик устарыныҥ кӧрӱ-маргааны тӧс учурлу керектердиҥ бирӱзи деп аҥылап айтты.

Министрдиҥ айтканыла, ӧткӧн кӧрӱ-маргаандар учуры јаан школ. Шак бу школ туружаачылардыҥ профессионал узын, ченемелин, ӧзӱмдӱ јолын бийик кеминде ле бастыра јанынаҥ элбеде кӧргӱзет.

Ол онойдо ок ӱредӱчиниҥ агару молјузы, ижине чындыгы, турумкайы јанынаҥ айтты. «Кажы ла ӱренчиктиҥ једими, јеҥӱзи, ичкери јолы ӱредип, таскадып јаткан ӱредӱчизинеҥ кӧнӱ камаанду. Ичкери јӱткип, бедиренип, ченеп, јаҥыртуларга сескир, јаҥжыккан јаҥжыгуларга тайанып, ӧзӱмдӱ јолло барып јаткан ӱредӱчидеҥ ӱренчигиниҥ келер ӧйи камаанду» – деп, О. Саврасова айтты.

Борис Алушкин кӧрӱ-маргаанныҥ туружаачыларын уткуп тура,  таланыҥ башкарузыныҥ, ӱредӱ ле билим министерствозыныҥ баштаҥкайыла ӧткӱрилген кӧрӱ-маргаанды тӱӱкилик учурлу деп айтты.

Оныҥ айтканыла, бӱгӱнги кӱнде бӱткӱл Россия тӱӱкилик ийделӱ ӧзӱмниҥ јолында. Шак бу кӧрӱ-маргаан тӱӱкилик-культуралык, национально-культуралык  ууламјылар аайынча ороонныҥ, башка-башка калыктардыҥ текши, ӧмӧ-јӧмӧ ичкери ӧзӱмдӱ јолын кӧргӱзет.

«Бис ончобыс президент Владимир Путинниҥ баштаҥкайыла бӱткӱл Россияныҥ Конституциязына эдилип јаткан кубулталарды шӱӱжериниҥ эрчимдӱ туружаачылары болуп јадыс. Шак ла бу бӱгӱнги кӱнде Конституцияны јаҥыртары аайынча тӱӱкилик учурлу јаан иш ӧдӧт»  – деп, Б. Алушкин темдектеди.

Ол онойдо ок ӱредӱчилерге јаҥы, јарамыкту айалгада чокым амадула ӱредӱлӱ јылды тӱгезип,  јаҥы ӱредӱлӱ јылда јаҥыдаҥ јаҥы ийделӱ-кӱчтӱ Конституцияла каруулу, тузалу ижин баштазын деп кӱӱнзеди.

Алтай Республиканыҥ ӱредӱлик устарыныҥ талалык кӧрӱ-маргаандарында быјыл баштапкы катап ӱренеечилердиҥ окылу жюризи иштеген ле олор бойыныҥ јеҥӱчилдерин адаганы база бир јарамыкту солун деп айдарга јараар. Ӱренеечилердиҥ жюризиниҥ председатели педколледжтиҥ  школьный бӧлӱгиниҥ 4-чи курсыныҥ ӱренеечизи Мария Смирнова: «Учурыла сӱреен јаан кӧрӱ-маргаандарда туружып, бистиҥ туружаачылардаҥ турумкайга, јана баспаска, анчада ла олордыҥ ченемелиле,  јаҥыртуларыла таныжарга јакшы арга, айалга келишкени јаан ырыс» деп айтты. Чындап та, ӱренеечилерге тузалу ла керектӱ ӱредӱ деп айдарга јараар. Таланыҥ ӱредӱ системазында јакшынак јаҥжыгу болуп улалып јаткан кӧрӱ-маргаандарда јаҥыртулар болуп турганы база иле.

Ӱренеечилердиҥ жюризи 1-кы степеньдӱ дипломды Ольга Володинага, экинчи степеньдӱ дипломды Марина Ташлановага, Јергелей Владимировна Бултушевага кӧдӱриҥилӱ айалгада табыштырдылар.

Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим министерствозыныҥ бӧлӱгиниҥ јааны Ирина Елфимова бойыныҥ уткуулду сӧзинде кӧрӱ-маргаандардыҥ туружаачыларына, јӧмӧгӧн-болушкан улуска, туружаачылардыҥ билелерине, ӱредӱлӱ заведениелердиҥ ӧмӧликтерине, кӧрӱ-маргаандардыҥ качыларына, жюрилерине јаан ла каруулу ишти тӧзӧмӧлдӱ ле бийик кеминде бӱдӱргени учун быйанын айтты.

Ол онойдо ок Айжан Иркитовага, Лариза Лебедевага чыҥдый ижи учун алкыш-быйанын айтты. Бир неделениҥ туркунына ӧткӧн иштиҥ бийик турултазын ӧткӧн кӧдӱриҥи јакшы кереледи.

Кӧрӱ-маргаандардыҥ јеҥӱчилдери јаан сценадаҥ тӧрӧл школдорына, педӧмӧликтерине, јууктарына, окылу жюриге, кӧрӱ-маргаандарды белетеп ӧткӱрген  таланыҥ ӱредӱ ле билим министерствозына  быйанду сӧстӧрин ӧкпӧӧрип, акту кӱӱндеринеҥ айттылар. Кӱӱнземелдерде «Мениҥ јеҥӱм  ол слердиҥ јеҥӱгер» деген тереҥ учурлу эрмек-сӧс сӱреен эптӱ угулды.

Кӧдӱриҥилӱ, байрамдык јаскы бу кӱнде таланыҥ јайаан јайалталары туружаачыларга, айылчыларга јараш ойын-концертин сыйлады. Кеендиктиҥ јылдыстары Жанетта Тонова, Эмиль ле Радмила Теркишевтер, Ирина Николаева,  бијениҥ «Феникс» ӧмӧлиги (баш. Наталья Гладкова) ӱредӱликтиҥ устарыныҥ кӱӱн-санаазын кӧдӱрип,  тузалу ла каруулу ижине јаҥы ийде-кӱч берди.

К. ПИЯНТИНОВА

Кӧрӱ-маргаандардыҥ јеҥӱчилдери:

«Јылдыҥ таскадаачызы»:

1-кы јер – Татьяна Суртаева (Тондошка);

2-чи јер –  Виктория Фефелова (Паспаул);

3-чи јер – Анна Пфанштель (Горно-Алтайск).

«Јылдыҥ ӱредӱчизи»:

1-кы јер – Јергелей Анатольевна Бултушева (Кӱпчеген);

2-чи јер – Ольга Володина (Майма);

3-чи јер – Марина  Ташланова (Горно-Алтайск).

«Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи»

1-кы јер – Айсула Теркишева  (Кырлык);

2-чи јер – Айна Самтакова (Телеҥит-Сортогой);

3-чи јер – Эмилия Феоктистова (Ӱзнези).

«Јӱрегимди балдарга бередим»:

1-кы јер – Мария Гаврилова (Горно-Алтайск);

2-чи јер – Елена Кошкарова (Кӱмӱр-Оозы);

3-чи јер –  Ирина Рябова (Майма).

«Ӱредӱликте – озочыл»:

1-кы јер – Ольга Назарова (Кара-Кӧпши);

2-чи јер – Лиана Чокова (Тожоҥты);

3-чи јер –  Ольга Осинцева (Турачак).

«Служу Отечеству!»:

1-кы јер – Станислав Пустогачев;

2-чи јер – Алексей Балекин;

3-чи јер – Олег Багай.