Алтайдын Чолмоны

Турулталар иле кӧрӱнет

24.03.2020

Олег Хорохордин эл-јонло кожо белетелген ле ӧткӧн јылда јӧптӧлгӧн ӧзӱмниҥ «Ийделӱ Алтай» деген программазын јӱрӱмде бӱдӱрери канайда ӧдӱп турганы аайынча јуун ӧткӱрген. Анда министерстволордыҥ ла ведомстволордыҥ башкараачылары, аймактардыҥ јаандары турушкан.

Тергеениҥ башкараачызы «Ийделӱ Алтай» программа стратегический планированиениҥ, нацӱлекерлердиҥ, Алтай Республиканыҥ государственный программаларыныҥ, республикан ла јербойыныҥ бюджеттериниҥ документтерине кийдирилгенин темдектеген.

«Эл-јонныҥ айткан шӱӱлтелерине, баштаҥкайларына тӧзӧлгӧлӧнип, бис республиканыҥ келер беш јылга ӧзӱминиҥ «албатылык» ууламјыларын чокымдап алганыс: јонјӱрӱмдик бӧлӱк, јурт ээлемниҥ ле туризмниҥ, транспортный ла инженерный инфраструктураныҥ, благоустройствоныҥ ӧзӱми, экологиялык јеткер болдыртпазы» – деп, Олег Хорохордин айткан.

Ол «Ийделӱ Алтай» программа «тирӱ» механизм болгонын темдектеген ле эл-јонныҥ јаҥыдаҥ табыла берип турган баштаҥкайлары ла јаҥы ууламјылар аайынча кубулталарды ла кожулталарды ого кийдирерге јараар болгонын айткан.

АР-дыҥ экономикалык ӧзӱм аайынча министри Вячеслав Тупикин программаны јӱрӱмде бӱдӱрерине чыгарылатан акча-манаттыҥ ӧткӧн јылда темдектелген кеми пландалганынаҥ 87,9 процентке бӱткенин айткан. Јаан иш тергеениҥ јонјӱрӱмдик бӧлӱгиниҥ ӧзӱми аайынча эдилген. Алтай Республиканыҥ министрлери Олег Хорохординге программаны јӱрӱмде бӱдӱрери аайынча иштер канайда ӧдӱп турганы керегинде јетирӱлер эткен.

Анайып, 380 бала, ол тоодо 2 айлудаҥ ала 3 јашка јетире 200 бала јӱрер беш садик ишке табыштырылган. 1570 бала јӱретен 14 садикти тудары аайынча иштер улалат. Шабалин аймактыҥ Камлак јуртында 80 бала ӱренер школ тудулган. Горно-Алтайскта Заимка микрорайондо 275 бала ӱренер школды ла Кӧксуу-Оозында 275 бала ӱренер школды тудар иштер башталган.

Горно-Алтайскта балдардыҥ јаҥы јазалдарла јеткилделген «Кванториум-04» технопаркы ачылган. 19 јурттыҥ школдорында баштапкы ла катап цифровой ло гуманитарный ууламјылар аайынча ӱредӱниҥ «Точка роста» деп тӧс јерлери тӧзӧлгӧн. Горно-Алтайскта М. З. Гнездиловтыҥ адыла адалган государственный политехнический колледжте беш мастерской ачылган. Тергееге балдар тартар 35 школьный автобус келген. Анаҥ башка ӧткӧн јылда 89 школдо ээчиде ле текши јазал иштер ӧткӱрилген, материально-технический тӧзӧлгӧзи тыҥыдылган.

Кош-Агаш аймактыҥ Тӧбӧлӧр, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ Талду, Тихонькая ла Мульта, Оҥдой аймактыҥ Шашыкман јурттарында фельдшерско-акушерский пункттарга беш тура алынган. Анайда ок Майма јуртта тӱрген медициналык болуштыҥ диспетчерский пунктына ачарга база бир тура, Чамал аймактыҥ Аскат јуртына модульный ФАП алылган. Майма јуртта 30 орынду эмчилик ле сменада 100 кижи алгадый поликлиника, Кан-Оозыныҥ Кайсын јуртында ФАП тудулган. Ӧткӧн јылда медорганизацияларга тогус санитарный кӧлӱк алынган. Анайда ок тергееге тӱрген медициналык болуштыҥ 42 кӧлӱги келген.

Майма аймактыҥ Кызыл-Ӧзӧк јуртында врачебный амбулатория тудар иш улалат. Балдардыҥ республикан эмчилигине узак јылдарга тудулбай туруп калган пристройкада тудум иштер ӧдӧт. Быјыл анда иштер улалар, объектти тузаланарына 2021 јылда табыштырары темдектелет.

Тергееде «Цифровая экономика» деп нацӱлекер аайынча јаан иштер ӧдӧт. 2019 јылда интернетке социальный учурлу 70 объект колболгон – школдор, ФАП-тар, Кош-Агаш, Майма, Оҥдой, Кан-Оозы аймактарда ӧрт ӧчӱрер посттор. Бу амадуларга тудулган колбуларды мынаҥ ары предприятиелерди ле улус јаткан тураларды интернетке колбоорында тузаланар. Алтай Республика ӱч јылдыҥ туркунына бастыра соцобъекттерди Интернетке колбоорго темдектеп алган 14 тергеениҥ бирӱзи болуп јат.

Анаҥ башка, ӧткӧн јылда Алтай Республикада тергеениҥ башчызыныҥ баштаҥкайыла «Су-кадык» деп адалган автопоезд иштеген. Ол кажы ла јыл иштеер. Врачтардыҥ бригадалары республиканыҥ аймактарыныҥ ыраак јурттарыныҥ кӧп сабазында болуп, 25 муҥ кире кижиниҥ су-кадыгын шиҥдеген. Ол улустыҥ кӧп сабазыныҥ айтканыла болзо, олор јылдар, керек дезе, ондор јылдар туркунына, специалисттерге кӧрӱнбеген.

Ӧткӧн јылда Кӧксуу-Оозы аймакта аштыҥ ӱрениниҥ комплекси ачылган, анайда ок 200 тын сӱттеҥир уй азырап тудар ферма тудулган. Шабалин аймакта маала ажы, картошко чеберлеер јер, Улаган аймакта јарымфабрикаттар белетеер кичӱ цехтӱ мал сойор пункт ачылган. Јурттарда јадып турган јиит билелерге ле специалисттерге «Јурт јерлердиҥ турумкай ӧзӱми» деген подпрограмма аайынча 3,5 муҥ квадратный метр јадар јерлер алынган ла тудулган.

Анайда ок 11 школдыҥ спортзалдарында капитальный ремонт ӧткӱрилген, 29 школдыҥ јанында спортивный площадкаларга керектӱ спортивный јазалдар алынган. Майма, Оҥдой, Кӧксуу-Оозы ла Кан-Оозы аймактарда ГТО-ныҥ тӧрт спортивный площадказын јеткилдеерине керектӱ спортивно-технологический јазалдар алынган. Узак јылдарга тудулып келген «Атлант» деп Тоштыҥ ӧргӧӧзи тузаланарына табыштырылган. Кан-Оозында ачык бӱдӱмдӱ физкультурно-оздоровительный комплекс тӧзӧӧрине керектӱ спортивно-технологический јазалдар тургузылган, Олимпийский резервтиҥ спортивный школына јазалдар алынган.

Россияныҥ Президентиниҥ баштаҥкайы аайынча белетелген калада улус јадар айалганы јарандырар программа аайынча Шабалинде ле Кан-Оозында спортивный площадкалар тудулган, Чамалда хоккей ойноор корт ачылган, Чойдо стадион јаҥыртылган, Улаганда хоккей ойноор коробка тургузылган. Горно-Алтайскта тӧрт дворовый јерде спортивный площадкалар тудулган. Андый ла площадка Маймада јазалган.

Калада улус јадар айалганы јарандырары аайынча иштер улалат. Ӧткӧн јылда республиканыҥ тогус јурт јеезезинде эл-јон јӱрер 11 јер јазалган. Горно-Алтайскта тогус дворовый площадка ла эл-јон јӱрер 3 јер јазалган. 2019 јылдыҥ јаҥар айында Туу-Кайада панорамный парк тузаланарына табыштырылган. Баштапкы бӧлӱгинде смотровой беседка ла ого јетире таштаҥ салынган јол тудулган.

Јол јазаар бӧлӱкте јаан иштер ӧткӱрилген. Республика-ныҥ аймактарында ла Горно-Алтайскта 60 километр кире јолдор јазалган. Нацӱлекердеҥ башка Алтай Республиканыҥ јолдор јазаар фондынаҥ муниципал тӧзӧлмӧлӧргӧ јербойындагы учурлу 53 километр јолдорды јазаарына субсидиялар берилген.

Культура бӧлӱгиниҥ инфраструктуразын јаҥыртарына ууламјылалган јаан иштер ӧткӱрилген. Анайып, ӧткӧн јылда «Культура» нацӱлекер аайынча тергееде Оҥдой аймактыҥ Кӱпчеген, Шабалин аймактыҥ Каспа, Кош-Агаш аймактыҥ Телеҥит-Сортогой, Кан-Оозы аймактыҥ Кайрукун ла Чамал айматыҥ Онос јурттарыныҥ клубтарында капитальный ремонттор ӧткӧн. Кӧксуу-Оозы ла Кош-Агаш аймактарда эки модельный муниципал библиотекалар тӧзӧлгӧн, Улаган, Кош-Агаш, Турачак, Кан-Оозы ла Кӧксуу-Оозы аймактарга беш автоклуб алынган.

Олег Хорохордин объективный шылтактарла программаныҥ алты пункты аайынча иштер 2020 јылда тӱгенерин темдектеген. Ол ӧзӱмниҥ «Ийделӱ Алтай» программазы тергееде иштеп турган бастыра программаларга ла ӱлекер-проекттерге кирет деген.

«Быјыл аймактардыҥ јаандары јурт јеезелерде эл-јонло ишмекчи туштажулар ӧткӱрер. Оныҥ кийнинеҥ кажы ла аймактыҥ кураторлоры аймактардыҥ тӧс јурттарында муниципальный форумдар ӧткӱрер. Анда эл-јонго кандый иштер эдилгени керегинде айдылар, эл-јонло кайра колбу тӧзӧлип, программага кандый тӱзедӱлер, кожулталар кийдирери јарталар» – деп, тергеениҥ башкараачызы айткан.

Ол муниципал форумдардыҥ турулталары республикан форумда кӧрӱлерин темдектеген ле республикан бюджетке ӱзеери акча-манат ла ӱзеери кирелтелер келериниҥ шылтузында программага тузедӱлер, кожулталар кийдирерге јараар болгонын айткан.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы