Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Айылдарарда отурыгар!

31.03.2020

Телекей ичин чаксырашка экелген ле муҥдар тоолу улустыҥ јӱрӱмин апарган коронавирус орооныста аҥылу режимдӱ айалгалар тӧзӧӧр некелтелер эдет. Тулаан айдыҥ 29-чы кӱнине јетире јетирӱлерле, Россияда бу инфекцияга алдырткан улустыҥ тоозы 1,5 муҥды ашкан. Калганчы кӱнде јаҥы табылган 270 учурал темдектелген. Олордыҥ кӧп сабазы Москва калада. Калганчы јетирӱлерле беш кижи божогон, 64 кижи эмденип алган. Москвада ла Подмосковьеде текши изоляцияныҥ режими кийдирилген.

Алтай Республикада коронавирусла оорыган учурал темдектелбеген. Республиканыҥ тӧс калазыныҥ поликлиниказында айалгала јууктада таныжарга поликлиниканыҥ башкараачызы Марина Бородулинага баштандыс. Оныҥ айтканыла болзо, поликлиника штатный режимде иштейт. Расписаниези ол ло бойы, јаҥыс ла врач-терапевтердиҥ, медсестралардыҥ ижине ӱзеери јӱк кожулган. Гран ары јанынаҥ келген граждандарга карантин тургузылган, поликлиниканыҥ врачтары олорго барып, анализтер алат. Баштап тарый анализтер карантинниҥ баштапкы ла он биринчи кӱнинде алынган болзо, эмди јӱк ле он биринчи кӱнинде алынат. Карантинде отурган кижиниҥ су-кадыгыныҥ айалгазын эмди телефон ажыра сурап угадылар. 65 јашты ашкан, анайда ок кандый бир хронический оорулар бар болгон граждандар поликлиникадӧӧн улам ла келбезин деп, врачтар бу улуска ӱч айдыҥ рецебин бичийт. Эмди андый јараду берилген. Мынаҥ озо рецепт јӱк ле бир айга бичилетен. Анайда ок коронавируска анализ табыштырарга турган улуска поликлиникада андый анализ алар пункт ачылган. Ары поликлиниканыҥ туразыныҥ кийни јанындагы эжиктеҥ кирер керек. Ол 8.00 сааттаҥ ала 10.00 саатка јетире иштейт. Анда улус коронавируска анализти акча тӧлӧбӧзинеҥ табыштырар аргалу. Је мынызы бастыра ла кӱӱнзеген улусты анализ табыштырзын дегени эмес. Јӱк ле кандый бир серемји боло берзе, табыштырар керек. Кайдаҥ да келген болзо, эмезе су-кадыгын коомой деп сезип турган болзо.

 

Куучын-эрмегисте Марина Петровна Бородулина јаан јашту улуска мынайда баштанган:

–Поликлиника иштеп те турган болзо, ороонныҥ президенти улуска бир неделе ӧйдиҥ туркунына айылдарында отурзын деп тегиндӱ баштанбаган ине. Ол ло телевизор ажыра айылдарарда отурар деп айдылат, кӧргӱзилет. Је андый да болзо, бистиҥ поликлиникада јаан јашту улустыҥ кӧбин кӧрзӧӧр. Недеҥ де коркыбайт, канайда келгилеген, анайда ла келгилеп јат. Бистиҥ ижис озо ло баштап бу ооруныҥ таркаарын токтодоры болуп јат. Бӱгӱнги айалгада эҥ учурлузы бой-бойынаҥ ыраада болоры. Биске инфекцияны таркатпас керек. Оныҥ учун айылдар сайын отурар керек.

Бисте вызов-алдырулардыҥ тоозы кезем кӧптӧгӧн лӧ бис олордыҥ кажызына ла барарга албаданадыс. Мен ветерандар соведине јаан јаштулар ортодо јартамал иш ӧткӱрзин деп баштангам. Инфекция јок, је андый да болзо, чеберленектер. Айылдары сайын отурбай турган јаан јашту улус озо ло баштап бойлорын чочыдулу айалгага сугат. Не дезе, слердиҥ јанарда кем, кандый кижи турганын кем де билбес. Оныҥ учун бу неделени айылдар сайын отурактар!

Эмди бис талондорды јаҥыс ла коллцентр ажыра бередис. Талон аларга турган кижи коллцентрге телефон согор учурлу.

Поликлиникага келген улустыҥ кӧп сабазы маска јок јӱргенин бойор до кӧрӧдӧр. Оныҥ учун бери келерге турган улус кыйалтазы јоктоҥ маскалу болзын деп айдып салайын. Маскалар аптекаларда садылбай турган болзо, улустыҥ бойлорына кӧктӧп алар керек.

Поликлиниканыҥ ишчилерин корып аларга кандый иштер ӧткӱредер деген сурагыма Марина Петровна мынайда айткан:

– Бис поликлиникада дезинфекционный режимди тыҥытканыс. Јаҥыс ла полдорды аҥылу чейинтилерле јунуп турган эмезис, техничкаларыс анайда ок улустыҥ колы тийгедий јерлерди јаантайын ла арчып јат. Ишчилерис маскалар кийет. Карантинде отурган граждандарга барып турган ишчилерис коруланар аҥылу костюмдар кийет. Бастырабыска антисептиктер берилген, оныла колдорысты арчыйдыс.

Чындап, эртен тура биске студенттер келет. Бис олорго коруланарыныҥ аҥылу костюмдарын кийдиредис ле олор поликлиникага келген улустыҥ эди-каныныҥ температуразын кӧрӱп, колдорына антисептик урат. Андый эп-аргала эртен турагы фильтрды ӧткӱредис.

«Коронавирус андый ла турумкай эмес деп айдыжат. Бистиҥ ар-бӱткен биске болужар деп сананадым. Бисте кӱн јакшы ультрафиалеттӱ, бактериялар ӧлтӱрер аргалу. Эҥ учурлузы – бу неделени айылдарарда ӧткӱригер» – деп, Марина Петровна адакыда айткан.

*   *   *

Су-кадыкты корыырыныҥ «Алтай Республикада гигиенаныҥ ла эпидемиологияныҥ тӧс јери» деп федерал бюджетный учреждениениҥ врач-бактериологы, серологический ле ПЦР шиҥжӱлердиҥ лабораториязыныҥ заведующийи Алена Ечешеваныҥ айтканыла, олордыҥ лабораториязы коронавирусла кӧп улус оорыган јерлердеҥ келген ле медициналык шиҥжӱге алынган граждандардыҥ, внебольничный пневмониялу ла ОРВИ-лӱ улустыҥ анализтеринде коронавирустыҥ инфекциязы бар ба деген шиҥжӱ иштерди ӧткӱрет. Ӧткӧн неделениҥ пятница кӱнине јетире 358 кижидеҥ 440 проба алынган ла кажызында да андый инфекция табылбаган. Лаборатория мындый шиҥжӱ иштер ӧткӱрерине керектӱ јазалдарла толо јеткилделген болуп јат. Тест-системалар Новосибирсктеҥ јеткилинче келет. Олорды аларга заявкалар озолодоҥ белетелет. Бир кӱнде кайда да 30-40 пробадаҥ шиҥдеерге келижет. Баштап тарый ас болгон ло ол тушта кайда да 20 пробадаҥ шиҥделген болзо, эмди бу тоо 40-гӧ јеткен.

Граждандардаҥ алынган анализтерде коронавирустыҥ инфекциязы бар ба деп шиҥжӱ иштерди эмди анайда ок СПИД ооруны болдыртпазы ла оныла тартыжарыныҥ тӧс јери (СПИД-центр) ле чума ооруны болдыртпазы аайынча Алтайдагы станция ӧткӱрер. СПИД-центрде анализтерди кӱӱнзеген граждандар табыштырар аргалу.

Коронавирусла колбой айалга коомойтыза (тьфу-тьфу-тьфу –авт.), лаборатория ого белен эмтир, иштеп турган улус јеткилинче.

*   *   *

Алтай Республиканыҥ «Фармация» деп государственный унитарный предприятиезиниҥ директоры Александр Даниловтыҥ айтканыла болзо, олор бир канча кӱн кайра антисептический чейинтилер белетеп баштаган. Эки бӱдӱм чейинтиниҥ бирӱзиле кол арчыырга јараар болзо, экинчизин кыптыҥ ичинде турган мебельди, техниканы арчыйдылар. 70 проценттӱ этиловый спирттеҥ, глицериннеҥ, суудаҥ ла водородтыҥ перекизинеҥ чейилгенин кол арчыырында тузаланадылар. Глицеринди кошконы спиртке колдыҥ терезин кадырарга бербейт. Экинчи чейинтиге хлоргексидинди кожодылар. Анаҥ бу чейинтилерди башка-башка емкостьторго урадылар. Кӧп лӧ сабада 100 милилитрдиҥ флаконына. Кӱн туркунына 700 андый флакон белетелет. Бирӱзиниҥ баазы 70 салковой. 100 милилитрдиҥ флаконына урылган чейинтини республикан эмиликтиҥ калачагында турган аптекадаҥ садып алар арга бар. Бир кижиге бир ле флакон садылат. Бу аптека (Коммунистический проспект, 126)   8.00 сааттаҥ ала 18.00 саатка јетире иштейт. Чейинтилерди белетеер иш амыраар да кӱндерде ӧдӧт.

Чейинтилерди бир, ӱч ле беш те литрдиҥ конистраларына урадылар. Мынызы баштану-заявканы эткен организацияныҥ, предприятиениҥ кӱӱнинеҥ камаанду. Эмди чейинтилерди спрей бӱдӱмдӱ эттире јазаар иш башталган.

Эки кӱнниҥ туркунына 460 литр спирттеҥ эки бӱдӱм чейинти белетелген ле флакондорго, ӧскӧ дӧ емкостьторго урылган.

Суру тыҥыза, иштегедий улус бар ба деген сурагыма улус једишпей турза, бисти медколледжтиҥ студенттери аргадайт. Ишчилер бу чейинтидеҥ башка ӧскӧ дӧ эмдер белетейт. Студенттерге бу иш јакшынак практика болуп јат деген каруу алдым.

Калганчы кӱндерде предприятиелердеҥ ле организациялардаҥ келип турган баштанулардыҥ тоозы кӧптӧй берген эмтир. Аймактарды алар болзо, эҥ кӧп Шабалин аймактаҥ, 250 литр чейинти керек деген баштану-заявка болгон.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина