Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

МВД: 2019 јылда иштиҥ уч-турулталары

07.04.2020

Алтай Республика аайынча  ичбойындагы керектердиҥ министерствозыныҥ 2019 јылдагы ижи керегинде отчет АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ јетинчи тудуузыныҥ 2020 јылдыҥ тулаан айыныҥ 31-чи кӱнинде ӧткӧн сессиязында кӧрӱлген. Бу сурак јанынаҥ јетирӱни ичбойындагы керектер аайынча министр полицияныҥ генерал-майоры Павел Гаврилин эткен.

Министрдиҥ темдектегениле, тап-эриктерди бӱдӱрерин јеткилдеери јанынаҥ иш республиканыҥ государственный јаҥыныҥ органдарыла, тап-эриктер корыыр органдарла колбуда, јондыктыҥ эрчимдӱ јӧмӧлтӧзиле ӧткӱрилген. Албатыныҥ тыш-амырын ла јеткер-неме болбозын јеткилдеери, коррупцияга удурлажары јанынаҥ тӧзӧмӧл-практикалык иштерди ведомство ууламјылу ӧткӱрген деген. Андый иштердиҥ шылтузында јербойындагы јондык-политикалык ла криминогенный айалгалар турумкай болгон.

Отчетту ӧйдӧ тергеениҥ јеринде окылу темдектелген каршулу керектердиҥ тоозы 7,3 процентке астаган (4602  учуралдаҥ 4268-ке јетире).  Каршулу керектердиҥ тоозы Турачак ла Чамал аймактарда ӧскӧн. 100 муҥ кижи бажына келижип турган каршулу керектердиҥ тоозы 1957,2 болгон, ол тоодо уур ла сӱрекей уур каршулу керектер — 334,3.

Республиканыҥ јеринде уур ла сӱрекей уур каршулу керектердиҥ тоозы 3,8 процентке ӧскӧн (702 учуралдаҥ 729-ка јетире). Андый керектердиҥ тоозы Майма, Чамал, Турачак, Чой, Кан-Оозы, Оҥдой ло Улаган аймактарда кӧптӧгӧн болгон. Уур ла сӱрекей уур каршулу керектердиҥ тоозын кӧптӧткӧн шылтактардыҥ тоозында: банктыҥ счедынаҥ ууры эткени, электрон акча-манат јанынаҥ база андый керек эдилгени уур каршулу керектердиҥ категориязына кӧчӱрилген.

Кижиге удура эдилген каршулу керектердиҥ тоозы 10,2 процентке астаган, ол тоодо ӧлтӱриштерле колбулу каршулу керектердиҥ тоозы 33,3 процентке астап калган. Бу ок ӧйдӧ кижиниҥ су-кадыгына уур каршу эткен учуралдар 8,3 процентке кӧптӧгӧн. Кижиге тоношту табару эткен 9 учурал илезине чыгарылган, ол тоодо каланыҥ јеринде эки учурал, Майма аймактыҥ јеринде —6, Кӧксуу-Оозы аймактыҥ јеринде бир учурал болгон.

Ар-јӧӧжӧ аайынча каршулу керектердиҥ тоозы 6,6 процентке астап, илезине чыгарылган бастыра каршулу керектердиҥ текши тоозыныҥ 45,4 проценти болгон. Ол тоодо тоноштордыҥ тоозы 30,6 процентке кӧптӧгӧн (36 учуралдаҥ 47-ге јетире). Уурданышла колбулу учуралдар 18,3 процентке киреленген (1463 учуралдаҥ 1195-ке јетире), ол тоодо квартиралардаҥ уурданары, транспортты, мал-ашты, сотовый телефондорды уурдаары.  Је бу ок ӧйдӧ мобильный колбуныҥ ла Интернеттиҥ сетиниҥ аргаларыла ууры эткениниҥ тоозы 34,8 процентке  ӧскӧн, олордыҥ јарымызы Горно-Алтайскта болгон.

Ууры эдери республика ичинде текшилей астаарда, олордыҥ тоозы Чамал ла Турачак аймактарда ӧскӧн. Куурмакту керектердиҥ тоозы 37,7 процентке (305 учуралдаҥ 420-ге јетире) кӧптӧгӧн, ол тоодо мобильный колбуныҥ аргаларын тузаланып эткени 47,7 процентке.

Мылтык-јепселдиҥ јасактыҥ ээжилерине келишпес ӧдӱштирӱзиле колбулу 131 каршулу керек болгоны темдектелген. Мылтык-јепселди тузаланып, 20 каршулу керек эдилген, ол тоодо Чой ло Кӧксуу-Оозы аймактардаҥ ӧскӧ бастыра аймактарда.

Республиканыҥ тап-эриктер корыыр органдары улус экономикалык ууламјылу 133 каршулу керек эткенин илезине чыгарган, олордоҥ 105 учуралды ичбойындагы керектер аайынча органдардыҥ ишчилери илезине чыгарган. Экономикалык ууламјылу каршулу керектердеҥ улам эдилген материальный чыгымныҥ кеми 278 миллион 210 муҥ салковой, олордоҥ 202 миллион 878 муҥ салковойы орныктырылган. Экономикала колбулу каршулу керектерди илезине чыгарары јанынаҥ кӧргӱзӱлер Чой, Оҥдой, Шабалин, Улаган, Кӧксуу-Оозы ла Кан-Оозы аймактарда бийик.

Государственный јаҥга удура эдилген ле илезине чыгарылган каршулу керектердиҥ тоозы 57,1 процентке (21 учуралдаҥ 33 учуралга јетире) кӧптӧгӧн, ол тоодо агаш ла агаштаҥ не-немелер эдер промышленностьто болгон каршулу керектердиҥ тоозы 133,3 процентке, су-кадыкты корыырында 300 процентке кӧптӧптир.

Наркотиктерлӱ не-немелердиҥ јасактыҥ ээжи-некелтелерине келишпей турган ӧдӱштирӱзиле колбулу 268 каршулу керек болгоны јарталган. Кемиле јаан ла сӱрекей јаан каршулу керектерди илезине чыгарары јанынаҥ кӧргӱзӱ 2,8 процентке кӧптӧгӧн. Наркотиктерле колбулу эҥ ле кӧп каршулу керектер Горно-Алтайсктыҥ, Майма, Оҥдой, Чамал ла Кӧксуу-Оозы аймактардыҥ јерлеринде болгон. Наркотиктерлӱ не-немелерди саткан 65 учурал илезине чыгарылган, олордоҥ 47-зи — каланыҥ јеринде, 18-зи — Майма аймакта.

Айыл-јуртта эткен каршулу керектердиҥ тоозы 11,7 процентке киреленген. Ичбойындагы керектер аайынча органдардыҥ ишчилери јондык айалга амыр-тыш болорын јеткилдеп тура, административный тап-эрикбузуштар болгон 22929 учуралды илезине чыгарган, алдында ӧйдӧ болгон андый учуралдардыҥ тоозы 22100 болгон. Оок-тобыр каршулу керектердиҥ тоозы 25,5 процентке, наркотиктердиҥ јасакка келишпес ӧдӱштирӱзи аайынча 48,3 процентке  кӧптӧгӧн.

Республика аайынча текшилей алза, мынаҥ озо ӧйдӧ јаргылаткан болгон улус јасактыҥ ээжи-некелтелерине келишпес керектер эдери 2317 учуралдаҥ 2116 учуралга јетире астаган. Эзирик улус каршулу керектер эдери 8,9 процентке астаган, ол ок ӧйдӧ «эзирик» каршулу керектердиҥ тоозы Чамал ла Оҥдой аймактарда кӧптӧгӧн.

Јажы эр кемине јетпеген балдар 154 каршулу керек эткен. Албаты-јон кӧп болуп турган јерлерде 1024 каршулу керек болгоны јарталган, андый керектердиҥ тоозы 26,2 проценттеҥ 24 процентке јетире астаган. Оромдордо, тепсеҥдерде, парктарда ла скверлерде болуп турган каршулу керектердиҥ тоозы 19,8 процентке киреленген.

Ӧскӧ ороондордыҥ граждандары ла гражданство јок улус эткен каршулу керектердиҥ тоозы 14. Андый улуска удура 14 каршулу керек болгон.

Республиканыҥ јолдорында 326 ДТП болордо, олордо 42 кижи божогон ло 457 кижи сынык-бычык алган. Балдардыҥ турушканыла болгон ДТП-лардыҥ тоозы 42-неҥ 53-ке јетире кӧптӧгӧн, олордо ӱч бала божогон ло 58 бала јӱзӱн-башка сынык-бычыктар  алган. Јолдордо јеткер болоры Горно-Алтайсктыҥ, Майма, Шабалин, Оҥдой, Чой ло Кош-Агаш аймактардыҥ јерлеринде кӧптӧгӧн. Текши алза, јолло јорыктаарыныҥ ээжилерин бускан 278594 учурал илезине чыгарылган, ол тоодо скоростный режимди бускан 171772 учурал, јойу улус ПДД-ныҥ ээжи-некелтелерин бускан 4198 учурал. Анайда ок автотранспортло эзирик маҥтадып турала, 1506 тискинчи туттурткан ла кӧлӱгиле маҥтадарынаҥ туураладылган эмезе эзирик-эзирик эмес болгонын јартаарга медшиҥжӱнеҥ мойношкон. Эзирик тискинчилердеҥ 692 кижиге административный арест эдилген, 592 кижинеҥ тискинчиниҥ правазын айрып алган.

2019 јылда тергеениҥ јолдорында јеткер-неме болбозын јеткилдеери јанынаҥ иштер ӧткӱрилген де болзо, јолдордогы айалга эмдиге јетире кату болуп артканча.

Јолдордо болуп турган ДТП-лардыҥ 30,6 проценти јанынаҥ протокол-неме тургузылар тушта јолдордыҥ чыҥдыйы коомой болгоны темдектелип бичилген. Јолдордыҥ чыҥдыйы јанынаҥ тутак-једикпестерди јоголтсын деп 1223 предписание эдилген, јолдыҥ шиҥжӱзи аайынча 77 юрлицо јанынаҥ административный тап-эрикбузуш керегинде 145 керек ачылган.

МВД-ныҥ јербойындагы бӧлӱктерине каршулу керектер, административный тап-эрикбузуштар, кандый бир ӧскӧ дӧ учуралдар аайынча келген угузу бичиктердиҥ, јетирӱлердиҥ тоозы – 50517. Кӧрӱлген 3704 јетирӱ аайынча уголовный керектерди ачары керегинде јӧп јарадылган. 11154 јетирӱ јанынаҥ административный тап-эрикбузуштар керегинде керектер аайынча јӧптӧр јарадылган. 8681 учуралда уголовный керек ачары јанынаҥ јӧп јарадылбаган, соҥында уголовный керек ачканыла колбой ол јӧптӧрдиҥ 332-зиниҥ чыдулары токтодылган. Ичбойындагы керектер аайынча органдарга албаты-јонныҥ јанынаҥ баштанулар кӧптӧп турганы улустыҥ полицияга бӱдӱмјизи јаанап турганын керелейт.

Республиканыҥ бӱдӱреечи јаҥыныҥ ла јербойында бойы башкарынарыныҥ органдарыла кожо «Тап-эриктерди бузарын болдыртпазы, Алтай Республиканыҥ эл-јонын ла јерлерин кызалаҥ айалгалардаҥ корыыры аайынча комплексный иш-керектер» деген государственный программаны бӱдӱрери јанынаҥ иш оноҥ ары улалганча. Бу программага јолдордо јеткер-неме, экстремизмди ле терроризмди болдыртпазы, коррупцияла тартыжары, эл-јонды кызалаҥ айалгалардаҥ корулаары, «Јеткер јок кала» деп аппаратно-программный комплексти ле «112» таҥмалу экстренный службаларды алдыртарыныҥ системазын ӧскӱрери аайынча иштер кирет. Интернеттиҥ сетине мониторинг ӧткӱрилерде, нацист символикала колбулу ла јасактыҥ ээжилерине келишпей турган 10 тап-эрикбузуш болгоны јарталган. Эки учуралда экстремист материалдарды таркадарыла колбулу керектер болгон. Мындый керектерди тӧзӧгӧн лӧ эткен улус каруузына тургузылган.

Республикада видеоширтӱниҥ 76 камеразы иштейт. олордыҥ кӧбизи криминогенный ла кӧп улус јӱрӱп турган јерлерде тургузылган. Мындый камералар тап-эриктерди бузарын болдыртпазына јаан камаанын јетирет. 112 каршулу керек ле тап-эрикбузуш болгонын «Јеткер јок кала» деген АПК согуп алган,  15 каршулу керекти илезине чыгарарына ол комплекс болушту болгон.

Полицияныҥ ишчилери оперативно-служебный иш ӧткӱрер тушта каршулу керектер болдыртпазы јанынаҥ озолондыра иш ӧткӱрерине аҥылу ајару эткен. Јербойында ӧткӧн јӱзӱн-башка керек-јарактар ӧткӱрер тушта, ол тоодо Ӱнбериштиҥ бирлик кӱнинде, амыр-тыш айалга болорын јеткилдееринде тергеелик МВД-ныҥ ла оныҥ јербойындагы бӧлӱктериниҥ 5480 ишчизи турушкан. Кемиле де, учурыла да јаан керек-јарактар ӧдӧр тушта тал-табышту учуралдар болбогон.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ

пресс-службазыныҥ јетирӱзи аайынча

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина