Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Эл-јонло эрмек-куучын ӧткӱрери – ижистиҥ тӧс ууламјызы…

16.04.2020

Кан-Оозы аймакта Јалаҥайдыҥ јурт јеезезиниҥ јааны Иван БЕЛЯВЦЕВ бӱдӱрип турган ижи керегинде мынайда куучындады:

«Бу каруулу иште мен 2013 јылдаҥ бери, 2018 јылда «Јалаҥайдыҥ јурт јеезези» муниципал тӧзӧлмӧниҥ тӧртинчи созывыныҥ депутаттарыныҥ тоозынаҥ экинчи катап бу јамыга талдалгам. Јурт јеезениҥ јааныныҥ јамызында иштеген јылдардыҥ туркунына бӱдӱрип келген амадулар: јерлештеримниҥ јадын-јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедери ле јурт јеезениҥ јериниҥ социальный ӧзӱмин јеткилдеери.

Тургуза ӧйдӧ бистиҥ јурт јеезениҥ јеринде 1453 кижи, је јаантайын мында јадып тургандардыҥ тоозы ас. Јурт јеезеге Јалаҥай ла Јалаҥай-Бажы јурттар кирет. Эки јуртта ФАП-тар, школдор, балдардыҥ садиктери, Культураныҥ туралары иштейт. Анайда ок почтаныҥ колбузыныҥ Јалаҥайдагы бӧлӱги, јербойында лесничество база ижин улалтат. Эки јуртта тогус магазин бар. Эл-јонныҥ кӧп сабазы јурт ээлемде иштейт: ЛПХ-лар, кемде де КФХ-зы бар. Крестьян-фермер ээлемдердиҥ тоозы јирме бир.

Јерлештерим сӱрекей иштеҥкей, сагышту ла јилбилӱ улус. Олор јурт јеезениҥ јӱрӱминде, анайда ок аймак, республика кеминде ӧдӱп турган спорт маргаандарда, культуралык конкурстарда эрчимдӱ туружат. Темдектезе, АР-дыҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи Раиса Тоголевага башкарткан «Сударушка» деп фольклор ӧмӧлик «Алтайдыҥ суучактары» деген тергеелер ортодогы фестивальдыҥ јаантайынгы туружаачызы. Бистиҥ спортчылар «Эл Ойынныҥ» маргаандарыныҥ јеҥӱчилдери болуп чыгат. Јалаҥайдыҥ јери аймактыҥ ла республиканыҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетирген улусла бай. Олордыҥ тоозында Ю. В. Антародонов – јарлу политик, А. Х. Вязников ло Е. А. Пахомова – албаты ӱредӱзиниҥ отличниктери, Н. Ю. Алчубаев – СССР-дыҥ КГБ-зыныҥ ишчизи, Улу Јеҥӱни јууктадарга тӱни-тӱжи тылда иштеген В. Б. Куськин, М. М. Укашева, А. Е. Бугуева, сегис ле оноҥ кӧп бала чыдаткан герой-энелер: Л. Н. Яшева, Е. М. Бугуева, Т. К. Кокпоева, С. И. Шукакова ла оноҥ до ӧскӧлӧри.

Јерлештерисле кожо јылдыҥ ла јурт јеезебистиҥ јерин јарандырары аайынча иштер ӧткӱрип јадыс. Тургуза ӧйдӧ санитарный аруташ аайынча субботниктер ӧткӱредис. Јурттыҥ ичинде јолдорды јакалай ӧскӧн ӧлӧҥди чабадыс. Ӧткӧн јылда ӧмӧ-јӧмӧ ижистиҥ шылтузында Јалаҥай-Бажы јурттыҥ сӧӧксалгыжын чедендеп алганыс. Јолдыҥ фондыныҥ акчазына Ануй сууны кечире ӱч кӱр тудулган. Јалаҥайда стадион тудулды, эмди ары кӧп улус келет. Јылдыҥ ла кереестерди јаҥыртары аайынча иштерди ӧткӱредис.

Јурт јеезениҥ сурактары керегинде айдар болзо, ол бастыра ла јурт јеезелердиҥ сурактарына тӱҥей: јолдорды јазаар, оромдордо јарыткыштар тургузар, сууӧткӱш ӧткӱрер. Сууӧткӱш керегинде айдар болзо, бисте ол эскирген. Оныҥ учун трубалар кайда-кайда јарыла ла берген турар. Бу сурак сходтордо кӧп катап кӧдӱрилген. 2019 јылдыҥ кӱс ӧйинде аймактыҥ јааны Э. А. Ялбаковтыҥ јӧмӧлтӧзиле Заводская оромдогы сууӧткӱш јазалган. Быјыл бу иштер улалар. База бир јаан сурак ол јурттардыҥ ичиндеги јолдордыҥ айалгазы. Эм тургуза јолордо ээчиде јазашту иштер ӧткӱредис. Асфальт салынган болзо, артык эмей. Је ого акча керек. Ӧткӧн јылдаҥ ала аймактыҥ администрациязы «МРСК Сибири» ПАО-ло кожо оромдордо јарыткыштар тургузары аайынча иштер ӧткӱрет. Эки јурттыҥ тӧс оромдорында јарыткыштар тургузылган. Быјыл бу иштер оноҥ ары улалар.

Сӱрее-чӧптиҥ сурагын кӧдӱрбес аргам јок. Чаган айдыҥ 1-кы кӱнинеҥ ала Кан-Оозыныҥ јаргызыныҥ јӧбиле бистиҥ јурт јеезениҥ свалказы јабылган. Сӱрее-чӧпти чыгара тартарыла колбой сурак тура берген. Јошкын ийттерле колбулу сурактар чыга берет. Мыныҥ бастыразы јуртта сурактар болгон до, бар ла мынаҥ да ары болорын кӧргӱзет. Је андый да болзо, јурт јеезениҥ администрациязы јаҥныҥ аймак ла республика кеминдеги органдарыла ӧмӧ-јӧмӧ иштейт ле јерлештериниҥ јадын-јӱрӱминиҥ кемин бийиктедерге кичеенет».

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина