Культура тӧс калабыста

16.04.2020

Тергеебисте культурала колбулу керек-јарактардыҥ кӧп лӧ сабазы республикабыстыҥ тӧс калазында ӧдӧт. Коронавирусла колбой бастыра культуралык керек-јарактар токтодылган. Је бу да «ӧштӱни» јеҥип чыгарыс, јӱрӱм, оныла кожо культуралык керек-јарактар улалар.

«Горно-Алтайск кала» муниципал тӧзӧлмӧниҥ администрациязында культура, спорт ло јашӧскӱримниҥ политиказы аайынча башкартузыныҥ јааныныҥ ордынчызы Ирина ПОЛОВИНКИНАДАҤ каланыҥ культуралык јӱрӱминде ӧткӧн јылда кандый јаркынду керектер болгон деген суракла баштандыс.

И. А. Половинкина: «Тергеебистиҥ тӧс калазыныҥ культуралык јӱрӱми кӧп тоолу јаркынду керектериле бай деп айдар керек. Јылдыҥ ла Горно-Алтайскта јӱк ле культураныҥ муниципал учреждениелери 500-ке јуук керек-јарактар ӧткӱрет.

2019 јылда ӧткӧн керек-јарактардыҥ кӧп сабазы Россияда јарлалган Театрдыҥ јылына учурлалган болгон. Оныла колбой муниципалитет федерал ӱлекерлерде турушкан. «Культура» деген федерал программаныҥ «Кичӱ Тӧрӧлиниҥ культуразы» деп адалган ууламјызы аайынча калада Культураныҥ туразы федерал бюджеттеҥ јайаан ишти јӧмӧӧрине ле балдардыҥ ла наадайлардыҥ театрларыныҥ технический јеткилдежине, муниципал театрлардыҥ материально-технический тӧзӧлгӧзин тыҥыдарына 4 494 382 салковой акча алган. Культураныҥ туразы А. С. Пушкинниҥ 220 јылдык юбилейине учурлай «Поп ло оныҥ ишчизи Балда керегинде чӧрчӧк», анайда ок «Кайкалду арал» деп адалган спектакльдар тургускан. Бу спектакльдарда 100-теҥ кӧп кижи турушкан. Олордыҥ бастыразына ла кеп-кийим кӧктӧлгӧн. Спектакльдар кӧргӱзерине керектӱ јаҥы јазал алынган. Бу спектакльдар республикан фестивальда база кӧргӱзилген ле лауреаттардыҥ 1-кы ла 2-чи степеньдӱ дипломдорыла кайралдаткан.

Ӧткӧн јылда «Горно-Алтайск кала» муниципал тӧзӧлмӧ «Алтайдыҥ суучактары» деп адалган тергеелер ортодогы фестивальда эрчимдӱ турушкан. Каланыҥ делегациязына 100-теҥ кӧп кижи кирген – јайаан ӧмӧликтер ле спортчылар. Олор фестивальдыҥ программазыныҥ бастыра конкурстарында турушкан ла кӧп тоолу кайралдар алган.

2019 јылда ӧткӧн јаан керек-јарактардыҥ тоозына анайда ок кӱӱк айдыҥ 1-кы кӱнинде темдектелип турган Јастыҥ ла иштиҥ кӱни, оноҥ Јеҥӱниҥ кӱни, Каланыҥ кӱни кирип јат.

Каланыҥ кӱнине учурлалган керек-јарактарда 13 муҥга јуук кижи турушкан. Таҥынаҥ кожоҥдоп, бијелеп турган туружаачылардыҥ, аниматорлордыҥ, анайда ок профессионал артисттердиҥ тоозы 650 кижи болгон. Олор 40-нӧҥ кӧп кӧдӱриҥилӱ, концертный ла соотодор керек-јарактарда ла кӧрӱлерде турушкан.

Муниципал тӧзӧлмӧниҥ кӱӱлик учреждениелериниҥ артисттери, студенттери ле ӱренеечилери тергее тыштында ӧткӧн кӧп тоолу фестивальдарда, конкурстарда туружып, јаан једимдерге јеткен.

2019 јылда кӱӱлик школдор 30-таҥ кӧп јаҥы кӱӱлик ойноткылар, ол тоодо «Михаил Глинка» деп адалган акустический эки пианино, эки аккордеон, эки баян, цифровой пианино, гитаралар, духовой оркестрдиҥ ойноткылары ла национальный ойноткылар алган.

Культураныҥ ӱзеери ӱредӱниҥ учреждениелеринде 1380 кижи ӱренет, ол тоодо 1130 кижи муниципал јакылта аайынча бюджеттиҥ акчазына ла 250 кижи персонифицированный акча-манат чыгарганы аайынча.

2019 јылда культураныҥ ӱредӱлӱ учреждениелерин ӱренип божоткондордыҥ 12 проценти культура бӧлӱгинде профессионал ӱредӱзин улалткан. Бу бӧлӱкте керектӱ профессионал ӱредӱлӱ ишчилер 100 процентке јеткилделген – 94 преподаватель иштейт. Ӱредӱ 12 ууламјы аайынча ӧдӧт. Ӱренеечилердиҥ чыҥдый билгирлер алып турганын олордыҥ албатылар ортодогы, бастырароссиялык кӧп тоолу фестивальдарда ла конкурстарда једимдери керелейт.

2019 јылда Горно-Алтайск каланыҥ кӱӱлик ле художественный школдорыныҥ 10 ӱренчиги Алтай Республиканыҥ башчызыныҥ сый-акчазын алган.

* * *

2020 јылда база кӧп тоолу культуралык керек-јарактар ӧдӧри темдектелген. Је коронавирусла колбой тӧзӧлӧ берген чочыдулу айалгадаҥ улам кӧп саба керек-јарактарды токтодорго келишкен.

«Горно-Алтайск кала» муниципал тӧзӧлмӧдӧ јаҥыс ла культурада эмес, је анайда ок спорт ло јашӧскӱримдик политика аайынча ууламјыларда иштер база јакшы тӧзӧлгӧн. Бу да эки ууламјыда калабыстыҥ спортчылары ла јашӧскӱрими јаантайын јакшынак турулталар кӧргӱзет. Ол керегинде ӧскӧ бичимелдеристе айткайыс.

К. Куртов

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина