Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Черӱге јаҥыс ла «арулары» атанар

19.05.2020

Текши ороондо јииттерди черӱге алар јаскы ӧй, оныла колбулу иштер башталып калды. Коронавирустаҥ улам быјылгы јаскы призывтыҥ аҥылулары керегинде РФ-тыҥ Јуучыл ийделериниҥ Генштабыныҥ баш тӧзӧмӧл-мобилизационный башкартузыныҥ јааны Евгений Бурдинскийдиҥ јартамалду јетирӱзи мынаҥ озо газедисте јарлалган болгон. Бӱгӱнги бу бичимелис бистиҥ тергеениҥ јуучыл комиссариадындагы аҥылу белетеништӱ иштер керегинде болор.

Јииттерди черӱге алары јанынаҥ јаскы иштер  кандык айдыҥ 1-кы кӱнинеҥ ала башталып калган. Јуучыл камыстардыҥ ишчилери черӱге баратан уулдарла колбуны телефон ажыра дистанционно тудуп, олор керегинде керектӱ јетирӱлер аладылар.

Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссары Олег Денисенко военкоматта ӧткӧн туштажуда куучынын военкоматтыҥ ишчилериниҥ белетенижинеҥ баштады. Военкоматтыҥ јуучыл молјуларын бӱдӱртерге алдыртып јаткан јииттерле иштеер ишчилери кыйалтазы јогынаҥ ончозы кажы ла он кӱннеҥ коронавирус југуш ооруга анализ табыштырат. Ишке келгендер баштапкы ла постто эди-каныныҥ температуразын кемјидедилер, јаантайын маскалу јӱредилер. Кажы ла кӱн иштиҥ алдында комиссариаттыҥ јерине дезинфекция эдилет. Бери келип турган ончо чаазын-документтер, самаралар, газет-немелер аҥылу лампаныҥ алдында дезинфекция ӧдӧт. Кажы ла палатканыҥ, тураныҥ эжигинде ӧдӱк арчыйтан дезинфекционный суузынла чыктыдылган бӧстӧрлӱ каптар јадат.

Военкоматтыҥ јери ак-кызыл ленталарла бӧлӱлген, тууразынаҥ келген улуска ары ӧдӧргӧ јарабас. Келген јииттерди шиҥдегени, келген аймактары аайынча аҥылу бӧлӱктерде тургузар.

Черӱге баратан јииттерди Кош-Агаш, Улаган, Оҥдой аймактардаҥ, Кӧксуу-Оозы, Кан-Оозы аймактардаҥ ла Турачак аймактаҥ башкалап экелер. Олорды јетиретен кӧлӱктер озолондыра аҥылу аруталар, тискинчи де «ару» болор. Уулдар јербойыныҥ аймак комиссариаттарында COVID-19 југуш ооруга база шиҥделер. Республикан военкоматка келген кийнинде, мындагы ишчилер олорды јаҥы маскаларлу, дезинфекция эдер суузындарлу уткыыр, јииттердиҥ эди-каныныҥ температуразы кемјилер, јаҥы маскалар берилер, олорго дезинфекция эдилер ле коронавируска такып ла анализ алылар. Ол шиҥжӱ эдилип јатканча, призывниктер тууразында башкалап салган палатка-турада болор. Југуш оору јогы јарталган кийнинде призывниктер «ару зонага» барып, оноҥ арыгы иш-керектерди сакыыр.

Комиссариат олорды шиҥдеерге 710 тест-система алдыртып алган. Дезинфекция ӧткӱретен эдимдер, суузындар, коруланатан маскалар (13 муҥнаҥ ажыра) јеткилинче алынып калган (комиссариаттыҥ бойыныҥ, Минкорулаштыҥ ла АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыныҥ акча-манадына). Јуучыл молјуларын бӱдӱретен јерге јетире јолго кажы ла черӱчилге маскалар ла колын арутайтан суузындар берилер.

Черӱге атанып јаткандарла коронавирусла колбой бӱгӱнги уур-кӱч айалгада иштеери аайынча јартамалдарды, ээжи-некелтелерди коруланарыныҥ министерствозы, Генеральный штаб тургузат. Ончо ээжи-некелтелер бӱткенин јуучыл полиция, прокуратура келип ширтейт.

Коруланарыныҥ министриниҥ јӧбиле кичӱ изӱ айдыҥ 11-чи кӱнине јетире јииттер јӱк ле јуугында турган јуучыл частьтарга аткарылар. Ол Алейсктеги, Сибирскоедеги РВСН-дар ла Барнаулдагы ВКС. Кажы ла јол-јорыкта јуучылдарла бир эмчилик ишчи болор учурлу. Тегин граждандарла колбулар болбозын деп, јуучылдарды ары јӱк јуучыл бӧлӱктердиҥ транспорты јетирер.

Кичӱ изӱ айдыҥ 15-чи кӱнинеҥ оноҥ арыгы призыв аайынча кубулталар эдилер. Је јуучылдар, темдектезе, Ыраак Кӱнчыгыш јаар барза да, олор поездтиҥ таҥынаҥ вагонында барар. Једер јерине једип барала, 14 кӱнниҥ туркунына карантинде отурар.

Јииттерди јуучыл молјулары аайынча јууп турган пунктта бир уунда кӧп улус болбозын деп, мында  олор туратан канча-канча јерлер јазалган.

ВВК-ны ӧткӧлӧк јииттерге јадатан јаан текши палаткаларда ончо керектӱ не-немелер јеткил, онойдо ок палаткаларда печкелер тургузылган. Кажы ла кӱн олорго ару орын-тӧжӧктиҥ кыптары берилип турар.

Јииттерди јӧптӧжӱ аайынча ГАГУ-ныҥ ашканазында азыраар, олор каланыҥ ичиле јӱк автобусту јорыктаар. Автобуста бир уунда онноҥ кӧп эмес кижи отурып, ажанып барып турар. Онойдо ок призывной пункттыҥ бойында изӱ чай ичер арга тӧзӧлӧр.

Кажы бир призывникке ӱзеери медшиҥжӱ керек болгон учуралда оны ол ло байагы автобус эмчиликке јетире тартар. Автобус улайынча дезинфекция ӧдӱп турар.

Призывной пунктта јииттер аҥылу зоналардаҥ чыкпазын кажы ла командага тургузылган јаандар (старший) башкарар.

Эҥ ле кунукчылдузы ол коронавирусла колбой јаҥжыгып калган кӧдӱриҥилӱ ӱйдежӱ база болбозы. Јииттер јуук улузыла јӱк телефон ажыра колбу тудар аргалу болор. Телефондор атанарыныҥ алдында эҥирде берилер.

Кичӱ изӱ айга јетпей, 35-теҥ кӧп јиит черӱге аткарылары темдектелет. Отсрочка алар тап-эриктӱ јӱс кире јииттер бары темдектелген. Тургуза ӧйдӧ олорло кандый да иштер ӧткӱрилбей јат. Бу јииттерди призывной кампанияныҥ учы јаар, јаан изӱ айда алдыртып, олордыҥ документтериле иштеер.

Тергеениҥ јуучыл комиссариады ончо јанынаҥ бийик кеминде белен. Не-не болуп, јииттер оорый берзе, олорды туураладып, эмдеерге јаттыргызатан аҥылу јер база белен. Јуучылдар тӧрӧл јуртынаҥ ала молјуларын бӱдӱрер јуучыл частька јеткенче, кажы ла бӧлӱкте эди-каныныҥ изӱзин кемјидип, коронавируска тесттер табыштырып, аҥылу ајаруда ла шиҥжӱде болор. Тӧзӧлгӧн айалгаларда бир де «ӧштӱ» олордыҥ су-кадыгына табару этпезинде алаҥзу јок.

Јииттер камысты ӧдӱп, јуучылдар деп адалган кийниндеги јӱрӱмниҥ бир кезик јажыттарыла военкоматтыҥ граждандарды јуучыл службага белетеери ле алдыртары аайынча бӧлӱгиниҥ јааны майор Алексей Белокур таныштырды. Алдындагызына кӧрӧ, эмдиги јуучылдардыҥ јеткилдежи канча кире артык. Олорго јылдыҥ ӧйине келиштире јап-јакшынак кийимдер берилет, кажызына ла арутанып-јунунарында керектӱ не-немелерлӱ каптар (несессерлер), јакшы ӧдӱктер, ишјал кӧчӱрер карталар, телефондордыҥ сим-карталары, јуучыл бӧлӱктерде кийим-тудум јунатан машинкалар да бар. Озодо јуучылдарга «самараныҥ саады» берилип туратан, эмди ол «телефон согор саат». Јуучыл бӧлӱктерде јӱк ле тегин телефондорло тузаланарга јараар. Нениҥ учун дезе смартфондор ажыра јуучылдардыҥ турган јери керегинде јетирӱлер эдип алар арга бар. Онойдо ок јуучыл бӧлӱктердиҥ јеринде таҥкылаарга јарабас.

Э. КУДАЧИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина