Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Јурт ээлемниҥ потребкооперациязыныҥ сурактары — јаан ајаруда

26.05.2020

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Тюлентинниҥ башкартузыла парламенттиҥ Тӧргизиниҥ ээчиде јууны ӧткӧн.

Јуунда АР-дыҥ депутаттары, башкаруныҥ председателиниҥ ордынчызы, акча-манат аайынча министр Ольга Завьялова, тергеениҥ ӧзӱми аайынча министр Олег Пьянков, экономиканыҥ ӧзӱми аайынча министр Вячеслав Тупикин, јурт ээлем аайынча министрдиҥ ордынчызы Владислав Таханов ло ӧскӧ дӧ улус турушкан.

«Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ 2019 јылдагы ижиниҥ уч-турулталары керегинде отчет аайынча сурактардыҥ тооломы керегинде» сурак јанынаҥ јетирӱни парламенттиҥ спикериниҥ ордынчызы Герман Чепкин эткен. Оныҥ темдектегениле, депутаттардыҥ айткан шӱӱлтелери  парламенттиҥ комитеттериниҥ јуундарында шӱӱжилген кийнинеҥ 38 сурак арткан. Олор бастыразы Эл Курултайдыҥ кӱӱк айдыҥ 29-чы кӱнинде ӧдӧтӧн тогузынчы сессиязында «Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ 2019 јылдагы ижиниҥ уч-турулталары керегинде отчет аайынча сурактардыҥ тооломы керегинде» сурак кӧрӱлер тушта шӱӱжерине чыгарылар.

«Алтай Республиканыҥ 2019 јылга, пландалган 2020 ле 2021 јылдарга республикан бюджеди  керегинде» Алтай Республиканыҥ јасагы керегинде» Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ јӧбин бӱдӱрери канайда ӧдӱп турганы керегинде» јетирӱни башкаруныҥ председателиниҥ ордынчызы, акча-манат аайынча министр Ольга Завьялова эткен. Оныҥ айтканыла, депутаттар республикан бюджетти кӧрӧр тушта башка-башка ууламјылар аайынча 11 шӱӱлте-рекомендация аткарылган.  Олор иштиҥ башка-башка бӧлӱктериле колбулу ла республикан башкаруныҥ шиҥжӱзинде туруп јат.

Алтай Республикада муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ ижиниҥ уч-турултары аайынча мониторингке тӧзӧлгӧлӧнип, бюджетный јеткилдешти теҥдештирерине ууландырылган ӱзеери иш-керектер јарадып ӧткӱрерине ууландырган баштапкы ууламјы аайынча тергеениҥ кезик государственный чыдуларды бӱдӱрерине дотацияларыныҥ ла субсидияларыныҥ кеми республикан бюджеттиҥ шылтузында 1675421,1 муҥ салковойго јетире кӧптӧдилген. Республикада муниципал тӧзӧлмӧлӧрдиҥ  бюджеттерине јербойындагы бюджеттер теҥдеш болорын јеткилдеери аайынча иш-керектерди јӧмӧӧрине 2019 јылда чыгарылган акчаныҥ кеми 495935,9 муҥ салковой болгон.

Анайда ок Ольга Владимировна республикан  бюджеттиҥ чодыла бӱдӱрип јаткан кажы ла ууламјы аайынча элбек јетирӱ эткен. Темдектезе, Алтай Республиканыҥ коммунальный ээлеминиҥ, тура ла јонјӱрӱмдик бӧлӱктердиҥ объекттериниҥ энергојеткилдежи турумкай болорын бийиктедерине ууландырылган иштердиҥ шиҥжӱзи керегинде. Анайда ок энергокымакайлаш ла эл-јонго, кичӱ ле орто аргачылыктыҥ субъекттерине электрический энергияныҥ баазын јабызадары аайынча темдектелген иш-керектерди государственный программага келиштирте акча-манатла јеткилдеери јанынаҥ айткан. Республикан бюджеттеҥ бу бӧлӱкке 82392,3 муҥ салковой ууландырылган.

Алтай Республиканыҥ Јолдыҥ фондын акча-манатла јеткилдеерин улалтары керегинде айтса, ол тоодо «Јеткер јок ло чыҥдый јолдор» деген национальный ӱлекердиҥ иштерин бӱдӱрери јанынаҥ, АР-дыҥ Јолдыҥ фондыныҥ бӱдӱрген бюджетный ассигнованиелердиҥ кеми 2019 јылда 3262 муҥ салковой болгон. «2019 јылда республиканыҥ Јолдыҥ фондыныҥ   акчазы тергеелик учурлу, текши тузаланышту автомобильный јолдорды тударына, јазаарына ла ижин јеткилдеерине, анайда ок јербойында учурлу јолдорды јазаарына ууландырылган болгон» — деп, О. Завьялова айткан.

2019 јылда республикан бюджеттеҥ 80,5 муҥ салковой акча јурт ээлемниҥ то-варэдеечилерине черткиш-саранчадаҥ коруланарына јазалдар ла ӧскӧ дӧ не-немелер садып аларына государственный јӧмӧлтӧ эдип чыгарылган. Бу јӧмӧлтӧ «Јурт ээлемниҥ ӧзӱми ле јурт ээлемниҥ продукциязыныҥ, сырьезыныҥ ла аш-курсактыҥ рынокторын аайлаштыра башкарары» деген республикан государственный программа кеминде эдилген.

Улуска акча тӧлӧтпӧзинеҥ юридический болуш эдип турган адвокаттардыҥ ижин тӧлӧӧрине чыгарылатан акча былтыр толо кеминде чыгарылган болгон. Бюджетный ассигнованиелер 1320,0 муҥ салковой кеминде ууландырылган, онызы, озолондыра јӧптӧлгӧн бюджетный ассигнованиелерге кӧрӧ, 2,5 катапка кӧп. Анайда ок Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ ла тергеениҥ башчызыныҥ талдаштарын белетеерине ле ӧткӱрерине чыгарар деп темдектелген акча-манат толо кеминде ууландырылган болгон.

Ольга Завьялова анайда ок АР-дыҥ башчызында, башкарузыныҥ председателинде алтай тил аайынча советтиҥ јӧбин бӱдӱрерге, «Государственный национальный политиканы бӱдӱрери» деген республикан государственный программаныҥ «Алтай Республикада алтай тилди чеберлеп алары ла ӧскӱрери» деп подпрограммазын јеткилдеери јанынаҥ јетирӱ эткен. Россия Федерацияныҥ физический культуразыныҥ ла спортыныҥ ӧзӱминиҥ стратегиязыныҥ 2020 јылга јетире тӧс иш-амадуларын бӱдӱрерге, «Физический культураныҥ ла текши спорттыҥ ӧзӱми» подпрограмма аайынча спорттыҥ ойноор бӱдӱмдерин ӧскӱрери јанынаҥ иштерге акча-манат чыгарылган, јашӧскӱримниҥ политиказыныҥ, јашӧскӱримниҥ черӱчил-тӧрӧлчи таскамалыныҥ ла волонтерлордыҥ кыймыгузыныҥ ӧзӱминиҥ сурактарын акча-манатла јеткилдеери арбындадылган

Горно-Алтайскта 7-чи ле 8-чи таҥмаларлу школдорды тудары јанынаҥ айтса, акча-манат аайынча министрдиҥ темдектегениле, 8-чи таҥмалу школдыҥ туразын текшилей јазаарына 34294,7 муҥ салковой акча чыгарылган, 7-чи таҥмалу школды тудары аайынча ӱлекерди бӱдӱрери, федерал финансированиени чотко алза, 2021 јылда башталар.

Шӱӱжӱ ӧдӧр тушта Владимир Тюлентин сӱт иштеп алаачыларды јӧмӧӧри јанынаҥ суракты кӧдӱрген. Јайдыҥ ӧйи келгениле колбой, сӱт иштеп алары 3-4 катапка кӧптӧп јат. Је продукцияны садары сӱрекей уур-кӱч болот, оныҥ да учун, оныҥ шӱӱлтезиле болзо, јӧмӧлтӧ керек.

Парламенттиҥ экономиканыҥ, акча-манаттыҥ ла каланныҥ политиказы аайынча комитединиҥ председатели Артур Кохоевтиҥ угусканыла, 11 пункттаҥ турган ол јӧпти Эл Курултайдыҥ алтынчы созывыныҥ депутаттары јараткан. Андый да болзо, ол шӱӱлте-рекомендациялар бойыныҥ учурын јылыйтпаган ла республикан парламенттиҥ шиҥжӱзинде турат. Олордыҥ кӧбизин бӱдӱрип салган учун,  парламентарий олорды шиҥжӱдеҥ уштызын деп сураган.

Алтай Републикада јурт ээлемниҥ потребкооперациязыныҥ ӧзӱмине айалгалар тӧзӧӧри керегинде јетирӱни тергеениҥ јурт ээлем аайынча министриниҥ баштапкы ордынчызы Владислав Таханов эткен.  Оныҥ темдектегениле, 2017 јылда Алтай Республика јуртта кооперативный кыймыгуны ӧскӱрери аайынча пилотный ӱлекерди бӱдӱрери јанынаҥ ороонныҥ он тергеезиниҥ тоозына кирген. 2020 јылдыҥ башталганында болгоныла, бистиҥ тергееде јуртээлемдик кооперативтердиҥ тоозы 77 болгон. Олорго государственный јӧмӧлтӧ материально-технический тӧзӧлгӧни тыҥыдарына субсидиялар берер бӱдӱмле эдилет. Мынайып, 2015 јылдаҥ ала 2019 јылга јетире ӧйдиҥ туркунына андый 23 кооперативти јӧмӧӧрине 213,3 миллион салковой чыгарылган болгон.

«2020 јылда јурт ээлемниҥ кооперативтерине федерал бюджеттеҥ чыгарылатан субсидиялардыҥ кеми 53,9 миллион салковойго јетирилген. 2019 јылда, федерал јӧмӧлтӧлӧ, Алтай Республиканыҥ «Фермерлерди јӧмӧӧриниҥ системазын тӧзӧӧри ле јурт кооперацияны ӧскӱрери» деген тергеелик ӱлекери иштеп баштаган. Анайда ок јурт ээлемниҥ бӧлӱгинде компетенциялардыҥ ла фермерлерди јӧмӧӧриниҥ «Горно-Алтайский селекционно-јетирӱлик тӧс јер» деген республикан бюджет учреждениеге тӧзӧлгӧлӧнип тӧзӧлгӧн тӧс јери бойыныҥ ижин база 2019 јылда баштаган» — деп, ол айткан.

«Јурт кооперацияны ӧскӱрер ууламјыда государственный политиканыҥ туза-јандырузы иле. Алтай Республиканыҥ јурт ээлеминиҥ јуртээлемдик потребкооперативтерге биригип турган товарэдеечилериниҥ тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧйт, олор јаҥы производство, иштеер јерлер тӧзӧйт, бюджет калан тӧлӧмирлерле толтырылат» — деп, В. Таханов темдектеген.

Бу суракты шӱӱжеринде парламентарийлер Рустам Байдалаков, Аскар Тулебаев, Сергей Тимошенский, Владимир Тюлентин турушкан.

Владимир Тюлентин Кӧксуу-Оозы аймакта малчылардыҥ турлуларыныҥ электрификациязы ла Кӧксуу-Оозындагы эткомбинатты јабары јанынаҥ сурактар берген.

Алтай Республиканыҥ парламентиниҥ тогузынчы  сессиязын ӧткӱрери јанынаҥ јетирӱни Герман Чепкин эткен.

Тӧргиниҥ јуунында кӧрӱлген бастыра сурактар јанынаҥ јӧптӧр јарадылган.

АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина