Алтайдын Чолмоны

Турумкайларыска туралы

26.05.2020

Алтай Республиканыҥ башчызы О.лег Хорохординниҥ јакааныла тергеебистиҥ балдар ла јажы јаан, кенек улус јадып турган государстволык тӧзӧлмӧлӧри коронавирус оору таркап турган ӧйдӧ иштиҥ вахтовый аайына кӧчӱрилген. Бӱгӱнги кӱнде республикада онойып јаан јаштулардыҥ ла кенектердиҥ ӱч туразы – психоневрологический интернат, ӧскӱс ле ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдардыҥ Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган интернады иштейт.

Јаан јаштулардыҥ ла кенектердиҥ Оҥдой аймактыҥ Каракол јуртында туразыныҥ директоры Александра Маковна Якованыҥ айтканыла, бӱгӱнги кӱнде ондо 63 кижи јадат. Олордыҥ 33-и ӱй улус, арткандары — эр улус. Эҥ јаан јашту ӧрӧкӧн 90 јашту, эҥ јииди — 64 јашту. Иш, соцкорулаш аайынча министерствоныҥ јӧбиле бу улусла чочыдулу айалгада иштеерге тураныҥ ишчилериниҥ ӧмӧлиги вахтала иштеп баштап салган. Ӧмӧликте улустыҥ тоозы 54 кижи, олор ончого јуук вахтовый сменаларга бойыныҥ кӱӱниле киргендер. Сменада он тӧрт кижи иштейт. Коно-тӱне иштеп баштаардаҥ озо, ишчилер Оҥдойдыҥ эмчилигине барып, коронавирус ооруга анализ-тесттер табыштырат. Бӱгӱнги кӱндеги турулталарла, ончо ишчилердиҥ ле карганактардыҥ су-кадыгы јакшы, кирезинде.

Јастыҥ ӧйинде тураныҥ тыштында чечектер, картошко отургызар, агаштар кезип, јарандырар иштер ӧткӱрилип јат. Карантинде отурган карганактардыҥ кезиги бу иштерде јакшызынып туружадылар. Олорго телекейде, ороондо ло тергееде бу југуш ооруныҥ чочыдузы, оныҥ аҥылу айалгалары керегинде толо јетирӱлер, јартамалдар эдилген. Јаан улус ончозын аайлап, ол керегинде куучындажып, бойыныҥ алдында кемјок јӱргилейт. Сменаныҥ ишчилери он тӧрт кӱнниҥ туркунына олордыҥ јанында. Карантин ӧйинде ишмекчи молјуларын тӱни-тӱжи бӱдӱрип тургандар ууламјылар, бӧлӱктер сайын ижин бӧлибей, ончо немени теҥ-тай, нак бӱдӱредилер деп, Александра Маковна куучындады. Бир вахтаныҥ иштеер ӧйи тӱгенип јатса, экинчи сменаныҥ ишчилери коронавируска анализ-шиҥжӱлер табыштырып, ишке кирерге белетенип баштайт. Јурт јердиҥ ишчилерине мындый режим-аайыла иштеерге анчада ла кӱч, нениҥ учун дезе айыл-јуртка ла бала-баркага ӱзеери ончозында мал-аш, огород-сад ээлем бар. Је андый да болзо, улус бу айалганы оҥдоп, кемизи де мойнобой, комыдал јогынаҥ, бойыныҥ акту кӱӱниле иш-молјуларын ак-чек бӱдӱрип јадылар.

Мыныла колбой бу турумкай улустыҥ ишјалына ӱзеери акча-манат кожоры керегинде Россияныҥ ла тергеениҥ башкарулары кеминде јӧптӧгӧни сӱрекей керектӱ јӧмӧлтӧ болуп јат. Бу ишчилерге текши ишјалына он муҥ салковойдоҥ ала 25 муҥ салковойго јетире ӱзеери акча тӧлӧлӧр.

Карганактардыҥ ла кенектердиҥ Караколдогы туразыныҥ директоры А. Якова нак ӧмӧлигине ак-чек ижи, турумкайы, кижи кӱӱни бийик, бу айалгага кӧрӱми учун быйанын, олорло оморкоп турганын айтты. Бу улустыҥ ижи сӱрекей учурлу, оноҥ карганактардыҥ ла кенектердиҥ су-кадыгы, кӱӱн-санаазы, текши ороонныҥ эл-јоныныҥ су-кадыгы камаанду.

Ӧскӱс ле ада-энезиниҥ кичеемели јок арткан балдардыҥ Г. К. Жуковтыҥ адыла адалган интернадында иштиҥ аҥылу аайы ла балдардыҥ ла ишчилердиҥ кӱӱн-санаазы керегинде ондо вахтала иштеер ӱчинчи сменаныҥ администраторы Наталья Алексеевна Текешева ла таскадаачы Гуля Героевна Миерманова куучындадылар.

Н. Текешева:

—Бӱгӱнги кӱнде бистиҥ интернатта 191 бала јадып јат. Олорды ончо јанынаҥ јеткилдеп, 40 кижи иштейт. Бу улустыҥ тоозында 19 таскадаачы, эки эмчилик ишчи, казанчылар, ишмекчилер. Бу бир сменаныҥ ишчилери. Олор айылдарына јанбазынаҥ он тӧрт кӱнниҥ туркунына иштеерге чыгат. Коронавирус оору таркап, тергееде бистий тӧзӧлмӧлӧр карантинде отурып, вахтовый аайыла иштеер деген јакаан чыгарда, интернаттыҥ директоры Марина Владимировна Меркетова ончо ӧмӧликти јууп, куучын ӧткӱрген. Иштиҥ мындый аайына улус јӱк ле бойыныҥ акту кӱӱниле кирген деп айдар керек. Бистиҥ балдарды таштаар арга јок, оныҥ учун таскадаачылар ончозы кӱч айалганы оҥдоп, јаҥы аайыла иштеерине јӧпсинген. Кажыбыс ла билезиле шӱӱшкен эмей, кем де мойнобогон, бӱдӱн ӧмӧлигисле сменаларга бӧлинип, иштеп јадыбыс. Текши ӧмӧликте улустыҥ тоозы 200-теҥ кӧп.

Мындый айалгаларда иштеери бир јанынаҥ солун да. Ол аайынча тӧзӧмӧл иштерди школ-интернаттыҥ администрациязы јакшы эткен деп айдар керек. Јайгыда балдарга бӧктӱде отурарга сӱрекей кӱч. Олорго эжинер, экскурсияларга барар, јӱгӱрип ойноор керек. Оныҥ учун олор кунукпазын, бош отурып, ал-санаага тӱшпезин деп, таскадаачыларла кожо кажы ла кӱнге јилбилӱ программалар, ойындар сананып тургусканыс. Бу ӱчинчи сменада бисле кожо балдардыҥ психологы иштейт. Ол кажы ла группала, классла аҥылу иш-уроктор ӧткӱрет, керек дезе кажы бир балала таҥынаҥ. Онойдо ок бисте ишке таскамал ӧткӱрилет. Школ-интернаттыҥ јери јаан. Балдар оны арутаарында туружат. Бош отурбайдыс: иштенедис, ойнойдыс, амырайдыс. Ого ӱзеери эмди де дистанционный аайыла ӱренедис.

Г. Миерманова:

—Бу школ-интернатта мен тӧртинчи јыл иштейдим, коррекционный группаныҥ балдарыла. Јаҥы айалгаларда эм тургуза экинчи вахтага иштеп келдим. Бисле ӱзеери јӧптӧжӱ тургузылган. Ол аайынча ишчилердиҥ ишјалына кожулта эдилер. Мынаҥ озо јылдарда интернаттыҥ балдарыла јаантайын јол-јорыктарга, экскурсияларга барып туратаныс. Эмди дезе чеденнеҥ де чыкпайдыс. Је балдардыҥ кемизи де тыҥ комыдабайт. Бу сменанаҥ ала балдарла зарядка эдерин кӧптӧттис. Балдар тышкары кажы ла кӱн башка-башка керек-јарактарда туружат. Тургуза ӧйдӧ бис олорло кожо Балдарды корыырыныҥ кӱнине эрчимдӱ белетенедис, кӧп-кӧп јараш ла јаркынду јуруктар јурайдыс, балдардыҥ јуруктарынаҥ олор јайды санап калганы кӧрӱнет. Мындый ченелтелӱ ӧйдӧ балдардыҥ кылыгы база кӧрӱнет, олор јартамалды, солундарды кӧрӱп, сурактар берет, колдорын ару тударына ајарулу јӱрет. Туйукта карантинниҥ айалгаларын турумкай ӧдӱп јадыбыс.

Школдыҥ туразында аҥылу изолятор-кып белетелген. Эмчилик ишчилер кажы ла кӱн он бир саат киреде ончо интернаттыҥ туразыла базып, санитар ээжилер бӱткенин ширтейдилер. Мынаҥ ары не болоры чокым-јарт эмес те болзо, школ-интернаттыҥ балдарын, олорло кожо ишчилерди Манјӱрек апарып, бӱдӱн јай туркунына амырадары темдектелет.

Јербойындагы оперативный штабтыҥ јетиргениле, тергееде коронавирус оорула оорый бергендердиҥ тоозы кӱнӱҥ ле кӧптӧп јат. Оору илелелген учуралдардыҥ эҥ бийик кемин јӱк ле Москва ла Московский область ӧткӧн. Айдарда, биске эмди де серемјик ле белен болор керек. Јай келгениле колбой кӧп улус бош салынып ийген деп билдирет. Ээжи-некелтелерди буспай, бӱдӱргенистеҥ сакылталу јайдыҥ ӧдӧр аайы камаанду деп ундыбас керек.

Э. КУДАЧИНА