Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ада-энебисти эзедип…

28.05.2020

Иштиҥ ле јууныҥ кайралы

Бир темирдеҥ эдилет

Быјыл Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда Јеҥӱниҥ 75 јылдыгы темдектелет. Бу јууга Туулу Алтайдаҥ кӧп тоолу улус барган. Кӧп саба јерлештерис от-калапту јуу-согуштардыҥ јалаҥдарында јеҥ јастанып, кайра бурылбаган. Тылда арткан улус Јеҥӱни јууктадарга тӱни-тӱжи иштеген.

Бӱгӱн бис ада-энебистиҥ эземине учурлай олордыҥ ӧткӧн јолын эске алынып, јӱрген јӱрӱми, иштеген ижи керегинде кыскарта эзедер деп санандыс.

Адабыс майман сӧӧктӱ Токтой Анчинович Мекечинов јууга 1941 јылда барала, бир јылдаҥ шыркалу јанып келген. Оноҥ ло бери тӧрӧл колхозында кандый да иштеҥ туура баспай, тӱни-тӱжи иштеп, ӧштӱни јеҥерине бойыныҥ камаанын јетирген.

1943 јылда тӧӧлӧс сӧӧктӱ Эртечи Кӧкиновна Пупуляновала биригип, айыл-јурт тӧзӧгӧн. Олор беш бала азыраган, балдарын эр кемине јетирип, ӱредӱ берген. Оныла коштой кичӱ карындажы Василий Анчинович Мекечиновты ӱредип, айыл-јуртту эткен. Карындажыныҥ алты балазы бастыразы ӱредӱлӱ, айыл-јуртту. Василий Анчинович узак јылдарга ӱредӱчи болгон, кийнинеҥ калганчы ӧйлӧрине јетире партийный иште иштеген.

Кой, эчки кабырып, олорды тӧрӧдип, јаш курагандарынаҥ чыгым чыгарбаска кичеенген. Алтыгы-Соорудаҥ алала, Чирик-Таш, Тытту Айаҥ, Молдур бажы, Кулгайры, Ӱстиги Кара-суу, Кышту-коо ло оноҥ до ӧскӧ турлуларда балдарын ээчидип, колхозтыҥ малын кичееген.

Эки балазын ӧҥӧрип, экӱзин учкаштырып, турлудаҥ деремнеге курсак-тамакка, ӧскӧ кандый бир керегине тӱшкенде, улус кайкажып туратан.

Адабыстыҥ мынайып ат-нерелӱ јуулажып ла иштеп јӱргенин керелеп, Тӧрӧли Кызыл Чолмон орденле, медальдарла, грамоталарла кайралдаган.

Ол иштеҥкей кижи болгон. Кӱч ӧйлӧрдӧ колхозтыҥ турлуларында тураларда пол деген неме јок. Адабыс агашты јыгала, тартып экелеле, байа агашты кол кирееле кезип, болчок турага пол салган. Бу учурал адамныҥ иштеҥкейин керелейт.

Энебис Текпенекте сарју эдер заводтыҥ директоры Пупулянов Кӧкӧ ло Чалкан (бай ады Эјий) деп улустыҥ ӱч кызыныҥ эҥ оогожы болгон.

Јуу-чактыҥ кӱч ӧйлӧринде јиит комсомол кысты ӱӱре-јелелериле кожо Кызыл-Ӧзӧктӧҥ Улалу јаар чанакту атла одын тартарга ийгендер. Энебис тегин отурбас, эки колы ус, алтай тондор, кӧм, бычкак ӧдӱктер, алтай бӧрӱктер кӧктӧгӧн. Колы арбын, курсак-тамакты јӱзӱн-јӱӱрлеп быжырар. Талкан, курут, сарју, каймак айылда јайы-кыжы тӱгенбейтен.

Ада-энебис балдарын кийим-тудумды кичеерине, курсак-тамакты тамзыктап азарына, кату-кабыр иште теҥ-тай иштеерине таскадып салган. Олор уур-кӱч ӧйлӧрдӧ бисти чыдадып, јозок болгонына оморкоп тоогонысты, јерге батпас быйанысты олордыҥ эземине айдып турубыс.

Эске алынганысла,

кыстары В. Т. Адарова, К. Т. Битешева, А. Т. Мекечинова.

ФОТОЈУРУКТА: Токтой Анчинович ле Эртечи Кӧкиновна Мекечиновтор

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина