Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Калганчы кӱзӱҥи

28.05.2020

2019-2020 ӱредӱлик јылда Алтай Республиканыҥ школдорында 38327 бала ӱренген, ол тоодо  9-чы класстардыҥ — 3303, 11-чи класстардыҥ — 1714. Калганчы четвертьте ӱредӱ дистанционно ӧткӧн учун, кӧп саба балдарга бу ӱредӱлик јылдыҥ калганчы кӱзӱҥизи тулаан айдыҥ учында шыҥырап калды. Чычкан јыл тӱӱкиде аҥылу јыл болуп артар, нениҥ учун дезе школ божодып јаткан балдарга  кӱӱк айдыҥ 25-чи кӱнинде калганчы кӱзӱҥиниҥ байрамы онлайн бӱдӱмле ӧтти.

Эҥ ле баштап «Калганчы кӱзӱҥи» деп байрам 1948 јылда кӱӱк айдыҥ 25-чи кӱнинде Краснодардыҥ школында ӧткӧн. Оноҥ бери 72 јылдыҥ туркунына ол ӱредӱликтиҥ јаҥжыгузы болуп калды. Бала школго баштапкы ла катап келзе, оны «баштапкы кӱзӱҥи» кӧдӱриҥилӱ, сӱӱнчилӱ уткыйт. Сыгын айдыҥ баштапкы кӱни Билимниҥ кӱни деп темдектелет. Онойып школдыҥ јылдары баштапкы ла калганчы кӱзӱҥиниҥ шыҥыртыла кыйулаган ӧй болуп калды.

Кижиниҥ јӱрӱминиҥ база бир аҥылу ла эҥ ле учурлу јараш ӧйи – ӧктӧм болгон тужы. Он бир јылдыҥ туркунына ӱренчиктер билгирлер алат, сагыжы кирет, балтырына эт ӧзӱп, сӧӧк-тайагы чӧйилип, јаанап јат. Ӱӱрелер ортодо чындык нӧкӧрлӧр табылат. Чындап та, бир класста ӱренген улус бир билениҥ балдарындый болуп калат. Олор јеҥӱниҥ сӱӱнчизин, ойноттырганныҥ ачу-коронын ко-
жо ӧдӧт. Калганчы кӱзӱҥи база кӧдӱриҥилӱ, је ол ок ӧйдӧ кунукчылду ла санааркадышту байрам ол. Нениҥ учун дезе мынаҥ ары не болор, кандый иш, кандый профессия талдап аларым деген сурак каруузын некейт.

Кош-Агаш аймак ичинде ӱренчиктердиҥ тоозы Кош-Агаштыҥ В. И. Чаптыновтыҥ адыла адалган школында јылдыҥ ла эҥ ле кӧп болот.  Бу 2020 јылда — 105 бала тогузынчы класстардыҥ ла 54 бала 11-чи класстардыҥ.

Тогузынчы класстыҥ кийнинеҥ орто профессионал ӱредӱге барарга турган балдардыҥ тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧйт. Оныҥ учун сӱрекей ас выпускниктер, кезик јурт школдордо бир-эки ӱренчик 11 классты божодорго артат. Анчада ла онлайн байрамга Кош-Агаштыҥ ончо школдоры турушты. Ӱредӱчилер де, балдар да ӧкпӧӧрип белетендилер. Кезиктери јарык ӧҥдӧр лӧ кееркедилген плакаттар јурадылар, кезиктери калганчы катап школьдын кийимин кийип, ак бантиктер тагынып, экран ажыра да болзо акту кӱӱн-санаазын, быйанду сӧстӧрин сӱӱген ӱредӱчилерине ле ӱӱрелерине айттылар. Ӱйдежӱ сӧстӧр ончозы айдылган кийнинде, калганчы кӱзӱҥини экран ажыра јыҥырап кожоҥдоды. Мынайып, бу балдардыҥ јӱрӱминде калганчы кӱзӱҥи шыҥыраган. Калганчы ба? Јок, бу кӱзӱҥи олого јаан јӱрӱмниҥ телекейние јол ачкан баштапкы кӱзӱҥи. Выпусниктердиҥ алдында — экзамендер, јаҥы кыйулар, јаҥы јеҥӱлер! Јолыгар ачык болзын, балдар! Сананып алган ончо амадулараар бӱтсин.

Эмилчи Санина

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина