Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ак-чек ле су-кадыкка каршузы јок ӱнбериш

18.06.2020

 

Орооныстыҥ Тӧс јасагына тӱзедӱлер кийдирери аайынча ӱнбериш кичӱ изӱ айдыҥ 25-чи кӱнинеҥ ала јаан изӱ айдыҥ 1-кы кӱнине јетире ӧдӧр. Бу текши-россиялык керек-јарак тӱӱкилик ле јӱрӱмдик јаан учурлу, јети кӱнниҥ туркунына ончо эл-јон бу сурак аайынча бойыныҥ акту кӱӱнин айдар. Коронавирус југуш оорула колбой ӱнбериш эл-јонныҥ су-кадыгына каршузы јок ӧтсин деп, анчада ла каруулу ла ајарыҥкай белетенер керек. Алтай Республикада бу јаан керек-јаракка белетеништӱ иштер, оныҥ ӧдӧр аайы керегинде АР-дыҥ Талдаачы кӱреезиниҥ председатели Дмитрий СТЕПАНОВ куучындайт.

—Талдаштар ӧткӱрер бастыра кеминде кӱреелердиҥ алдында эки тӧс учурлу сурак тургузылган. Ол Конституцияга тӱзедӱлер аайынча ӱнберишти јасак кеминде, ачык-јарык, ак-чек ӧткӱрери ле ӱнбериш ӧйинде ӱнбереечилердиҥ, тӧзӧӧчилердиҥ ле ширтеечилердиҥ су-кадыгына каршу болдыртпазын јеткилдеери.

Конституцияга тӱзедӱлер кийдирери аайынча ӱнбериш јаҥжыгып калган талдаачы участок-јерлерде ӧткӱрилер. Тергеебисте олордыҥ тоозы — 235. Кажы ла андый јерде јаантайын дезинфекция-аруташтар ӧдӧр. Алтай Республика бу иштерге (полдор, столдор арутаарына) 7500 литр аҥылу суузындар алган, кол  арутаарга — 2000 литр аҥылу суузындар.

Ӱнбериш ӧдӧр участокторго келгендер ӧдӱгин андый суузындарлу кебиске арчыыр. Оныҥ кийнинде кажы ла кижиниҥ эди-каныныҥ температуразы тийдирбес аайыла кемјилер. Полдо бой-бойынаҥ канча кире ыраак турарын темдектеген чийӱлер болор.  Паспортты ӱнбереечи колынаҥ ла кӧргӱзер. Ого коруланар маска, бир катап тудунар ручка ла бюллетень берилер. Кабинкаларда шторалар болбос, олор кирер јаныла стенеге удура тургузулар эмезе кажызында ла таҥынаҥ ширма болор. Бу ончозы ӱнбереечилер бой-бойыла јуукташпазын јеткилдеер амадула эдилер.

Температуразы бийик болгоны јарталган кижиниҥ ӱнбериште туружар тап-эриги бузулар аргазы јок. Је андый учуралда тӧзӧӧчилер ӱнбереечини тууразында аҥылап белетелген кыпка апарар. Ондо ӱнбериштиҥ маска, перчатка, халат кийген турчылары отурар. Эди-каны изӱ ӱнбереечи, ӧскӧлӧри ле чилеп, бойыныҥ кӱӱнин бюллетеньге темдектеп, оны кайырчакка салган кийнинде, турчылар оны башка јолло башка эжиктеҥ ӱйдежер. Ӱнбереечиге медициналык болуш керек тушта кӱреениҥ турчылары эмчиликтерге телефон согуп, ого болужар.

Ӱнберишти тӧзӧӧчилер коронавирус југуш ооруга анализ-шиҥжӱ ӧдӧр.

Онойдо ок кичӱ изӱ айдыҥ 25-чи кӱнинеҥ ала эл-јонго ӱнбериште айыл-јуртынаҥ чыкпай туружар арга тӧзӧлӧр (оорый берген, балдарды артыргызар арга јок, јалтанып турган ла ӧскӧ дӧ учуралдарда). Ӱнбериште мындый аргала туружарга кӱӱнзегендер кичӱ изӱ айдыҥ 25-чи кӱнинеҥ ала јаан изӱ айдыҥ 1-кы кӱниниҥ 17 саадына јетире угузу эдер керек болор. Угузуны 8-800-200-00-20 деген, јербойыныҥ, тергеелик кӱреелердиҥ телефондорыныҥ номерле-риле баштанып, айылдажы, јонјӱрӱмдик ишчи ажыра  айттыртып, јетирер арга бар. Ол тушта ӱнбериштиҥ тӧзӧӧчилери улустыҥ айылдары сайын барар: бӧктӱ аҥылу пакетте бюллетеньдӱ, ручкалу, Тӧс јасакка тӱзедӱлер керегинде бичигештӱ, онойып ла ок маска-лу, перчаткаларлу, су-кадыкка каршузын јетирбес ончо некелтелерди бӱдӱрип. Ӱнбереечиниҥ кӱӱнин керелеген бюллетень кожо алып јӱрер кайырчакка салылар, оныҥ угузу-бичигиниҥ таҥмазы темдекте-лер, аҥылу пакетке салылар.

Онойдо ок јербойындагы јаҥныҥ ла талдаачы кӱреениҥ чыгартулу улузы кӧп албаты-јон јаткан туралардыҥ тыштында ӱн берер јерлер тӧзӧӧр, олор озолондыра јарлалган графиктер аайынча иштеер. Ондо онойып ла ок ончо керектӱ некелтелерди бӱдӱрер.

Алтай Республикада улус јатканы бир јерде кере-лелген, је бойы ижи, ӱредӱзи аайынча эмезе ӧскӧ  кандый бир шылтактардаҥ улам башка јерде јӱрген учуралдар кӧп. Олорды «мобильный талдаачылар» деп айдат (бу учуралда ӱнбереечилер болор). Андый айалгаларлу улус кичӱ изӱ айдыҥ 5-чи кӱнинеҥ ала јербойындагы талдаачы кӱреелерге келип, эмезе электрон Госуслуги портал ажыра, эмезе МФЦ-ларга барып, ӱнин ӧскӧ јерде берери керегинде угузу бичиир аргалу. Кичӱ изӱ айдыҥ 16-чы кӱнинеҥ ала 21-чи кӱниниҥ 14 саадына јетире «мобильный ӱнбереечилер» ӱнбериште туружып барарга турган јерин чокымдап, угузу-бичик бичиир аргалу. Бу тушта оны окылу јаткан јериндеги талдаачылардыҥ тооломынаҥ чыгарып, эм тургуза јӱрген јериниҥ талдаачы участогыныҥ тооломына кийдирер. Ол онойдо ок ӱнбериш ӧдӧр јерлерде бир уунда кӧп улус јууларын болдыртпазына ла ӱнбереечилерге эптӱ болзын деп эдилип јат.

Ӱнбериш ӧйинде кажы ла участокто 5-6 ширтеечидеҥ болор. Тергееде эм тургуза олордыҥ тоозына бир муҥнаҥ ажыра улус бичидип алган. «Конституцияныҥ волонтерлорыныҥ» тоозына медициналык ӱредӱлӱ тӧзӧлмӧлӧрдиҥ студенттерин аларга албаданадыс. Олор улустыҥ эди-каныныҥ температуразын кемјиир.

Бис ӱчинчи јыл талдаачы кӱреелердиҥ эҥ јабыс кеминде баштамы турулталарлу протоколдорын тургузарын баштап салдыбыс. Бу участковый камыстарда тургузылган протколодор QR-кодту болот. Ондый эп-арга бир де јастыраларга ӧдӧ берерге бербес.

Республикада ӱнбереечилердиҥ тоозы 161950 кижи. Ӱнберишке тергее 160 муҥ медициналык маскалар, 9 муҥ кире медициналык халат, эт-канныҥ температуразын ыраагынаҥ кемјиир 235 јепсел, бут арчыыр 470 кебис (кажы ла участокко экидеҥ), 154 муҥ ручка, 100 муҥ кире пакеттер ле оноҥ до ӧскӧ керектӱ не-немелер алган. Бу јӧӧжӧни аймактарда участоктор сайын аткарар иштер башталып калган. Ӱнбериштиҥ кийнинде эт-канныҥ температуразын ыраагынаҥ кемјиир јепселдер медициналык ла ӱредӱлик тӧзӧлмӧлӧргӧ берилер. Ӱнбериш ӧйинде улус ичер суу да аҥылу суу болор.

Адакы учында Дмитрий Юрьевич Тӧс талдаачы кӱреениҥ председатели Элла Памфилованыҥ сӧстӧрине јӧмӧжип, Конституцияга тӱзедӱлер учун ӱнбериште туружарында коронавирусла југужары, магазин барганына кӧрӧ, ас болор деп айтты.

Э. КУДАЧИНА белетеген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина