Алтайдын Чолмоны

Эне кижиниҥ су-кадыгы — баштапкы јерде

18.06.2020

Кичӱ изӱ айдыҥ ӱчинчи воскресень кӱни — Медицинаныҥ ишчизиниҥ кӱни. Бӱгӱн бис слерди республикан эмчиликтиҥ јаан тоомјылу акушер-гинекологы Марина МОДОРОВАЛА таныштырадыс. Ол эмди де јиит, омок, јараш эпши. Бу кижиле куучындажала, мен оны коркышту килеҥкей, ижине каруулу, билгири јаан врач деп оҥдодым. Бу кӱндерде чындык ижи учун ого Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ грамотазы табыштырылар.

Јӱрӱм – ол  ченелтелӱ јол. Ол јаан иш. Кажы ла кижи ол ишти учына јетире ак-чек бӱдӱрер учурлу. Ак халату улус — телекейге јаҥы кижи туурына болужат. Олор баланыҥ куулгазынду баштапкы кыйгызын угат. Изӱ уткыйт. Эмчилер кажы ла кижиниҥ салымына салышпай, су-кадыгын корыйт. Ӧйи једип, ак-чечектӱ Алтайынаҥ ыраап атанза, оныҥ калганчы  кӱлӱмјизин  ӱйдежет. Эмчи улус — ол Кудайдаҥ јайалган агару.

Баштапкы алтамдар

Марина Васильевна Модорова ӱредӱчи Василий Павловичтиҥ ле Елена Байлысовнаныҥ билезинде чыдаган. Энезиниҥ врач болор амадузы бӱтпеген учун, ол бойыныҥ кызычагы врач болзын деп, тыҥ ла амадаган. Оныҥ учун Марина энезиниҥ ӧзӧгинеҥ тууларда ла, ол амаду кожо туулган деп айдарга јараар. Оноҥ школдыҥ ӧйлӧри ӧдӱп, Марина Горно-Алтайсктыҥ медучилищезин једимдӱ божодып, 1989 јылда ӧскӧн-чыккан Кан-Оозы  аймагыныҥ эмчилигиниҥ тӱрген медболуш јетирер службазында фельдшер болуп иштеп баштаган.

Бир-эки јыл мында эрчимдӱ иштеп турала, ол врач болор амадузын јӱрӱмде бӱдӱрер деп тыҥ сананып, бийик ӱредӱге кирген. Марина Барнаулдыҥ мединститудын божодып, 1997 јылдаҥ бери республикан эмчиликте акушер-гинеколог болуп иштейт. «Мени бу ишке таскаткан тоомјылу улузымды, мениҥ ӱредӱчилеримниҥ адын айдып берейин. Олор — Людмила Алексеевна Донских, Мария Васильевна Стрельникова, Татьяна Акчиновна Байрамова, Валентина Петровна Зятькова, Светлана Григорьевна Чинатова, Ольга Викторовна Вострокнутова. Тургуза ӧйдӧ Л. А. Донских ле М. В. Стрельникова амыралтада, ӧскӧлӧри эмдиге јетире мениле кожо иштейдилер» — деп, ол куучындаган.

Иштеги једимдер

—Ӱй улус менеҥ јаҥыс оорыган тушта  болуш аларга эмес, је онойдо ок керектӱ сурактарына каруу аларга, канайып этсе јакшы болорын угарга база баштанат. Кажы ла  келген пациентке мениҥ кыбымда олорго эптӱ, јайым болзын деп амадайдым.

Бистиҥ отделениеде  эмди ончо улуска эптӱ эдип јазалган аргалар бар. Улусты эмдеери бийик кеминде ӧдӧт, ончо керектӱ оборудование јеткилинче бар. Темдектезе,  ичте јӱрген баланыҥ јӱрегин шиҥдеп, ол канайда согулып турганын билип салат. Ӧзӱп јаткан бала канайып кыймыктанганы, оныҥ капшуунын ончо билип ле кӧрӱп отурар баалу-чуулу јазалдар база бар. Кичик ле килишпестер болзо, бис оны јазап кӧрӱп, аайы-бажына чыгып, оору балдар табылбазын деп  иштенедис. Бистиҥ специалисттердиҥ билгири сӱреен бийик деп айтсам, бир де јастыра болбос — деп, Марина Васильевна айтты. —Эмдиги ӧйдӧ эҥ ле чочыдулу неме — ол аборт эткен ле оорузын удаткан эпшилердиҥ су-кадыгы кенеп, бала табып болбозына экелип турганы. Оныҥ учун ӱй улусты бис бойлорын чеберлезин деп айдып та турган болзобыс, бу мындый учуралдар астабай јат.

Эмдиги ӧйдиҥ база бир чочыдулу сурагы — ол  бала табар јиит келиндер онкологияла оорып турганы. Бу ооруны ӧйинде илелеп эмдезе, јазылар арга јаан. Оныҥ учун ӱй улус кажы ла јыл гинекологко келип, кӧрӱнер керек, тест-анализтер табыштырар учурлу. Балдарын, билезин сананган эпшиге озо баштап бойыныҥ су-кадыгын чеберлеер керек.

Онойдо ок мен медицинский колледжте студенттер ӱредедим. Бу балдарды јакшы эмчилер болзын деп, бойымныҥ билеримле ӱлежедим, олорды таскададым. Медиктиҥ ижи јеҥил иш эмес деп, база айдып јадым.

Јаш энелерге

– Су-кадык, оору јок бала табарга турган келиндерге, бала табардаҥ озо, мениҥ кабинедиме келип кӧрӱнзин деп јакарадым. Озо ло баштап эр улустаҥ југуп турган оорулар бар ба деп шиҥжӱ ӧтсин деп сурайдым. Бала карындаардаҥ ӱч ай озо, фолиевый кислота ичсин деп бичип бередим. Бу препарат бӱдӱп јаткан баланыҥ бажында ла белиндеги меезине туза экелет, ооруларла удурлажат. Онойдо ок бу препаратты ада болор улуска база ичер керек. Эмдиги ӧйдиҥ јаш улузы бала табарына јаан ајару салып, кӧп саба јииттер бу алтамга белетенип турганы келер ӧй керегинде  сананганыныҥ темдеги болот. Кӱӱнзеген бала јараш ла бек болот, ак-јарыкка ӧйинде чыгат.

Ырыс ол не…

– Јӱрӱмде ончо неме јакшы болбос, оныҥ јаманын да, јакшызын да оҥдоор керек. Ырыс — ол меге эртен тура ишке јакшы кӱӱндӱ барганым, оноҥ јакшы кӱӱнду айылга јанганым. Эмчи улуста бош ӧй ас та болзо, чечектер отургызарын сӱӱр кижи, ӧй табып, јараш ӧзӱмдерди тазылдандырып, кичеейдим. Онойдо ок мен тӱӱнерин јакшы кӧрӧдим. Кандый бир јараш кийимди баркыларыма эмезе бойыма тӱӱп аладым. Оныҥ учун мен улуска айдып јадым  — амадагар, слердиҥ амадуларыгар тӱҥей ле јӱрӱмде бӱдер. Сӱӱгер, бойыгарга кӱӱнзеген балдарыгарды табыгар. Ол тушта ырысту болорыгар. Тӧрт бала чыдаттым, эки баланы бойым тапкам. Уулым Амыр, кыстарым Айгуль, Айана, Ая. Кыстар ончозы айыл-јуртту, беш барка чыдап јадылар. Мен бойымныҥ билемди сӱӱп ле тооп, олорго качан да болзо ӧйди таап јадым.

Марина Васильевна, Слерди ле ончо медишчилерди Эмчиниҥ кӱниле уткыйдыс. Јаан кайралдар јӱрӱмигерде эмди де кӧп болзын, јолыгар ачык, ӱй улус Слерге быйанду болзын.

Эмилчи САНИНА