Алтайдын Чолмоны

«Јӱрек шырказын ӱлгерлер јымжадат»

25.06.2020

Алексей ЯЗАРОВ — улу Улаган аймактыҥ Чибилӱ jурты кабайлап чыдаткан алмат сӧӧктӱ jайалталу jиит. Тургуза ӧйдӧ ол Сибирьдеги государстволык университеттиҥ геосистемалар ла технологиялар аайынча бӧлӱгиниҥ магистратуразын божодып jат. Инстаграм телекейинде @shyrkalu_jurek деп бӱкте, ВКонтакте сетьте «Jӱрек шырказын jымжаткан jолдыктар…» деген бӱкте сӱрекей солун  ла jӱрекке тийер ӱлгерлериле кӧп кычыраачыларды сӱӱндирет. Слерди оныла јууктада таныштырар деп шӱӱдис.

—Алексей, литературага ла бичиириниҥ јолына jилбӱ недеҥ башталган?

—Литературага ла бичиирине сӱӱш алтай кай чӧрчӧктӧрдӧҥ башталган дезем, jастыра болбос. Кычырып та билбес кичинек бойым эjемди эҥирлер сайын айбылап турганым санаама jакшы кирет. Кажы ла кай чӧрчӧкти уккан кийнинде, бойымныҥ санаамда кандый бир башка чӧрчӧк сананып, ойноп базып jӱретем.

—Jажыт эмес болзо, баштапкы jолдыктарды канча jаштуда бичигенигер? Санаагарга кирип турган болзо, баштапкы jолдыктарыгарла ӱлежип ийзеер…

—Бойымныҥ санаама jакшы кирбейт, jе эjемниҥ айтканыла болзо, мен беш jаштуда, jастыҥ баштапкы кӱндеринде, тоҥып калган чалманыҥ ӱстинде чанакка туруп алала, агаш тайакла ийде салынып туруп, ак-jарыкка баштапкы jолдыктарым кожоҥдогом. Jер-телекей ичинде айалганы кӧрӱп, байла, санааркап бичиген болорым. Бичигеним орус тилле кожоҥ кептӱ болор.

Тыдыдыдын, тыдыдыдын,

А в Чечне идет война,

Тысячи людей погибло.

Где-то там в другой стране

Землятресения и наводнения.

(Кемзинип каткырат).

Бу jурукты бириктире кӧрзӧ, сӱрекей каткылу айалга. Айылдагы улусла кезикте эзеде сананып, каткырып jӱредис.

—Кажы ла jайалталу кижиде бойыныҥ аҥылу кӱмӱрели болот. Слердиҥ кӱмӱрелер кем?

—Мениҥ кӱмӱрелим — УЛУС, АР-БӰТКЕН, КӦГӰС-БУУР. Бичиир санаалар сакыбаган jанынаҥ келгилейт. Бойыныҥ сызын, сӱӱжин, сӱӱнгенин бичизе, кижиге сӱрекей jеҥил боло берет. Ӱзезин чаазынга бичип артыргысса, тынарга jеҥил, кӧгӱсте токынал. Аҥылу нени-нени бичизин деп сураза, jеҥил келишпейт.

—Jарлу кӧп бичиичилер ӱлгерлерин та кемге де учурлап бичиген: сӱӱген ээжине, энезине, нӧкӧрлӧрине. Слер бойыгардыҥ jолдыктарыгарды кемге учурлайдыгар?

—Калганчы ӧйдӧ бойыма, кӧгӱс-буурыла меге тӱҥей улуска учурлайдым. Орустап айтса, мотивационный ӱлгерлер ле бичимелдер, байла, олор ажыра мен диссертациямды бичиирге кӱч алынып тургам. Jаҥыс бойым бойымга иженип, амадаган jолымныҥ учына jедерге, jеҥил эмес те болзо, албадан, jӱтки деп бичийдим. Ӱлгерлердиҥ кӧп сабазында адресат jок, кезик улус бичилген jолдыктар учун бойына деп бодоп ачынат. Ӧскӧ ӧйдӧ jолдыктарымды кычырза, jаҥыс ла сӱӱш.

—Слердиҥ кычыраачыларга сӱӱш керегинде ӱлгерлерер сӱрекей jарайт, олор бойлорыныҥ страницаларына ӱлешкилеп те турат. Слерге сӱӱш ол не?

—Мен сананзам, бичиичи кижи ол эмеш ӧскӧ ӱредӱлӱ кижи. Санаа-шӱӱлтези, кӧгӱс-кӧрӱми аҥыланып турган. Мениҥ санаа-шӱӱлтемле, сӱӱш — ол jылу эзин, сен оны кӧрӱп болбойдыҥ, jаҥыс ла сезип турадыҥ. Кажы ла кижиде сӱӱш керегинде бойыныҥ оҥдомолы, кӧрӱми. Кемге де сӱӱш мӧттий тату, кемге де тустый ачу. Телекей ичинде jайалталу поэт С. А. Есенин айткан: «Мы в жизни любим только раз, / А после ищем лишь похожих». Бу jанынаҥ сӱрекей тыҥ тартыжу болот. Оныҥ учун, сӱӱшти сӧслӧ jартап болбос, оны jаҥыс сезер аргалу.

—Сӱӱген бичиичилеригер кемдер? Нениҥ учун?

—Алтай бичиичилердеҥ сӱӱген бичиичим деп, И. В. Шодоевти темдектеп ийерим. Нениҥ учун дезе, бу бичиичиниҥ «Кызалаҥду jылдар» деп бичиги мени бичиктер сӱӱрине таскаткан. Телекей ичинде поэттердеҥ ле бичиичилердеҥ: П. Коэльо, А. Пушкин, Э. Ремарк, С. Есенин, Н. Спаркс, Н. Гоголь.

—Ӱлгерлер бичииринде Слерде кандый амаду бар?

—Ӱлгерлер бичиири менде тегин ле хобби болбой. Таҥынаҥ jаан амадулар jок, јуунты-неме чыгарарга, кандый бир ӱредӱ, курстар ӧдӧр керек. Оогошто ӧткӧн кружок арай ас болор болбой. Качан бирде jуук улузыма тоолу болчок јуунты jазап, сыйлаар деп амаду бар.

—Ӱлгерлерди кандый айалгада, кайда бичийдигер?

—Мен чаазында бичип турган болгом, jе олор jаантайын jылыйып калгылайт. Чаазында бичизе, олорды јыртарга, сӧстӧрди кырарга келижет. Эмди ноутбукта ла телефондо бичийдим. Jаашту орой эҥирде метродо сени таныш эмес улус курчап алала барып jатканда. Jӱстер тоолу салымдар кыска ӧйгӧ бириксе, муҥдар тоолу санаалар эбелет.

—Инстаграм телекейинде Слерде ӱлгерлерле ӱлежип турган бӱк бар. Нениҥ учун @shyrkalu_jyrek, деп адап салганар?

—Шыркалу jӱрек ВКонтакте группадаҥ келген ат. 2013 jылда ВКонтакте сетьте де бойымныҥ группамды тӧзӧп, «Jӱрек шырказын jымжаткан jолдыктар» деп адагам. Инстаграмда никнейм сананып тура, группаныҥ адын «Шыркалу jӱрек» деп адагам. Чындап та, jолдыктар jӱректиҥ шырказын jымжадат.

—Jӱрӱм jолы табышкак деп, тегиндӱ айдылбаган эмей. Эртен не болорын кем де билбес, jе кажы ла кижи эртенги кӱнге, келер ӧйгӧ амадулу jӱрет. Слерде келер ӧйгӧ кандый амадулар?

—Эртенги кӱнде диссертацияны бийик кеминде корулап ийери, арбынду иштеери, баштапкы катаптаҥ кадастровый инженерге экзамендерди табыштырып ийери. Ичкери ӧзӱп, алган ӱредӱм аайынча профессионал болор кӱӱним бар.

—Алексей, jиит ӱйеге кандый jолдыктар кӱӱнзееригер?

—Кей-кебизин jӱрӱмниҥ

Jаман салтарын ундыба.

Кӧбӧлӧк чилеп тӱймежип,

Jайгы таҥдар адырба.

Салым ӱйгенин колго тут,

Маҥзаарып турба качан да.

Jыгылып тӱшсеҥ, ӧрӧ тур,

Онтоп, кыҥзып сен jатпа.

—Куучын учун jаан быйан! Бийик jедимдерге jедигер, амадаган амадуларыгар бӱтсин!

  

Айару КЕБЕЗЕКОВА

Улаган аймакта тал-табыш,

Кӧлӱктер ажат ажуны.

Башкуш јарадын олјолоп,

Одуланды эл-jоны.

 

Межелик ичи кайнаган,

Таныш кижи таппазыҥ,

Jӱгӱрет кӧзи алаҥдап,

Jаражай кыстардыҥ кӧбизин.

 

Маргаандар башталган соҥында,

Тынар да эмес jилбилӱ,

Кӱреш, кӧк-бӧрӱ, ат-jарыш,

Сениҥ тӱҥей ле каныҥда.

 

Албаты биригип байрамда,

Таҥ атканча биjелейт.

Ойын, каткы да бар мында,

Эл Ойын ӧдӧт Алтайда!

01.07.18

Чибилӱ

 

х       х      х

Ачу-корон соок ӧйдӧ

Сени кӧрӱп jараткам.

Тоҥып калган кӧзнӧктӧ

Кебериҥди jурагам.

 

Ойноп jӱрген шуурганга

Эзеним сеге айттырткам.

Теҥериде jылдыстаҥ

Каруузын ойто сакыгам.

 

Jастыҥ баштапкы тыныжы

Кӧксимде тошты кайылтат.

Кӱнниҥ jаркынду чокторы

Кӱӱн-санаамды jарыдат.

 

Jолдолып аккан суучактар

Jаска сӱӱнип шоркырайт.

Резин сопокту уулчактар

Кемелер агызып соотожот.

 

Олордыҥ ойынын кӧргӧмдӧ,

Санаама jаш тужым эбелет.

Бойымныҥ ичимде каткырып,

Сананып турадым jанында.