Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Россияныҥ тергеелерине јолдор ачылат

14.07.2020

Ростуризм быјыл Россия ичинде јеҥил турлар ачкан ла балдардыҥ туризминиҥ ӧзӱми аайынча аҥылу программа белетеп баштаган деп, Туризм аайынча федерал агентствоны башкараачы Зарина Догузова јетирди. Ол бу саҥ башка ла чик јок кыска сезондо кайда барып келерге јараарын куучындады.

Тургуза ӧйдӧ туристтерди 70-неҥ кажыра тергеелер уткыйт, јол-јорыкты кажы ла ууламјы аайынча пландаарга јараар. Кирелтелӱ ээжилер амыралтага бир де тутактар этпес — каршу болдыртпас иш-керектер аайлу-башту эдилген ле эптӱ-јакшы јол-јорыкка јарамыкту деп, Догузова чотойт.

Бу сезондо кажы ла туроператор Россия ичинде башка-башка ууламјыларла он кире турдаҥ айдып берет.

Ороон ичинде јол-јорыктар

— Турист сезон оройтып та болзо башталган, гран-кыйулар бӧктӱ. Туристтер кайда барар?

Зарина Догузова:

— Тургуза ӧйдӧ бистиҥ тӧс амадубыс — пакетный турлардыҥ, јеҥил авиаучуштардыҥ болужыла ороон ичинде јеҥил јол-јорыктар тӧзӧӧр арга берери. Бис бу ууламјыда иштейдис. Бу сезондо канча кире турлар адап берерге белен. Кӧп саба туроператорлордыҥ сайттарында јеҥил баалу турлар кӧп — Калининградтаҥ ала Владивостокко јетире. Ол орус Балтика, Калининград, Санкт-Петербургтыҥ курорт райондоры. Јаан сууны сӱӱчилерге — Тверь областьтаҥ ала Астрахань областька јетире Волганыҥ тергеелери. Ол Ыраак Кӱнчыгыш. Сакыбаган ууламјылар — Урал, Башкирия Республика, бӱгӱнги кӱнде кӧп россияндар јазап билбес Кавказ. Сӧс јоктоҥ, Сибирь. Быјыл бис јӱк ле Алтай Республикадӧӧн ла Алтайский крайдӧӧн јеҥил турлар белетеген эмезис. Бисте јаҥы ууламјы табылган — Хакасия. Бис онойдо ок Байкал, Бурятия јаар јеҥил турлар ачканыс. Бу тур — бир јанынаҥ граждандарга Байкалдыҥ аҥылу ла јаражы кайкамчылу ар-бӱткенин кӧргӱзер, экинчи јанынаҥ, Бурятияныҥ бойыныҥ аҥылу ла јӱзӱн-башка культуразын кӧргӱзер ченелте. Онойдо ок орус Тӱндӱк эмей, оныҥ кижи баспаган ар-бӱткени. Ол Карелия, Мурманск область ла Коми Республика.

 — Андый јол-јорыктардыҥ баазы канча кире болот?

— Баалар чике ууламјылардаҥ камаанду эмей. Је быјыл Алтайда авиаучушла, јадарыла, азырашла кожо јетикӱндик амыралта 30-35 муҥ салковойдоҥ башталат. Онойып качан да болбогон. Туроператорлор башка да ууламјылар аайынча бого тӱҥей баалар тургузат. Туроператорлордоҥ сураар керек, олор јилбилӱ турлар талдап берер аргалу.

— Туристтер ортодо балдарлу билелердиҥ тоозы ас эмес  болот. Ростуризмде бу улуска кандый турлар бар?

— Бис Орус географиялык биригӱле ӧмӧ-јӧмӧ балдардыҥ туризмин јӧмӧӧр јаан программа белетейдис. Бис оны кӱске јууктай ачып ийерис деп сананадым. Программаныҥ ээжилери тургуза ӧйдӧ эрчимдӱ шиҥжӱде. Ростуризм бу бӧлӱкте айалганы ајаруда тудат, туроператорлордыҥ уур-кӱч сурактарын чечижерге болужат. Ведомстводо туроператорлор ортодо јаан банкротстволор болбос деп иженет.

Билелик јол-јорыктар керегинде айдар болзо, бис туроператорлорло кожо белетеп јаткан программалар — чартерлерлӱ, јаантайынгы авиаучушту — олор ончозы элдеҥ ле озо балдарлу билелерге эдилет. Бу бӧлӱк јорыкчылар туроператорлордыҥ текши клиенттериниҥ 65 проценти кире болот. Олордоҥ јорыкташка эҥ ле кӧп акча-манат чыгат. База 30% — ол балдар јок эжерлер ле компаниялар, 5% — арткан категориялар. Оныҥ учун бис анчада ла билелик туризмди јӧмӧӧрин улалтарыс. Темдектезе, турпакеттерди јеҥилтер субсидиялар иштеер. Тургуза ӧйдӧ оныҥ ӧткӱрилер аайы кӧрӱлет.

— Граждандарга турлар јеҥил болзын деп, авиаучуштарга субсидиялар эдилер бе?

— Јеҥил јорыктар тӧзӧӧринде јолдыҥ баазын јабызадары јаан камаанду. 35-40 тергее јаантайынгы авиаучуштарды субсидировать эдер программага кирер аргалу. Ого ӱзеери он кире тергее сайын чартерный авиаучуштар тӧзӧлӧри алаҥзу јок. Орто Россиядаҥ Ыраак Кӱнчыгыш јаар чартерный авиаучуштар ачарын тӧзӧп јатканысты айткан эдим. Ончо јанынаҥ јӧптӧжӱге, уч турултазына келбегенис, је бу ууламјыга јаан ајару эдедис.

Мен бойымныҥ куучындажып турган улузымнаҥ сурап уктым. Кӧп сабада улуска Москвадаҥ Ыраак Кӱнчыгыш јаар јол-јорыкты мынайып јеҥил пландап алар аргалузы санаазына да кирбейт. Ол олорго аҥылу ла баалу јорыкташ деп билдирет. Бистиҥ амадубыс — бу  шӱӱлтени кубултары ла бу јуук ӧйдӧ Тӧс Россияга Ыраак Кӱнчыгышты ачары.

Је бис орооныстыҥ коночылык инфраструктура бар бир де тергеезин тооломноҥ чыгарбай јадырыс. Кандый бир программаны ачардаҥ озо, канайда једетенин, кайда јадатанын, нени эдерин, нени кӧрӧрин кӧрӱп турган эмейис. Быјыл Россия ичиле јетикӱндик бириктирилген турлар бир кижиге 30 муҥнаҥ ала башталат. Ондый јеҥил баалар мынаҥ озо болбогон.

— Гран ары јанындагы курорттор ачылза, ичбойындагы ууламјылар конкуренцияны чыдажар ба?

— Бистиҥ амадубыс — ичбойындагы туризмди ӧскӱрери. Је бисте оны гран ары јанындӧӧн јорыктарды астадып ӧскӱрер санаа јок. Ичбойындагы ууламјылардыҥ кӧби тыш ууламјылардаҥ эмди де артпай јат. Россияда туризмди, инфраструктураны ӧскӱрип, граждандарыс ороондо амыраарын талдаганы олордыҥ эҥ артык талдажы болзын деп амадайдыс. Чыдулу органдар јӧптӧгӧн кийнинде ле башка ороондор бистиҥ туристтерди уткып баштаза, Ростуризм ого бир де тутак этпес.

 — Тыштынаҥ туристтер келер туризмди канайып ӧскӱрерис?

— Туризмниҥ бу бӧлӱгин јӧмӧӧринде тӧс керек — ол 2021 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала текши ороондо электрон виза башталып јатканы. Оны президент ӧткӧн јылда јӧптӧгӧн. Ол эмди јӱрӱмге кийдирериниҥ калганчы учына келип јат. Јасактыҥ ӱлекери Госдумада, пландар ол ло бойы. Эпидемиялык айалга мынаҥ ары оҥдолор ло башка ороондордоҥ туристтерди чаган айдыҥ 1-кы кӱнинеҥ орой эмес уткып баштаарыс деп иженедис.

Ӧткӧн јылда туроператорлорго башка ороондордоҥ туристтер экелгени учун баштапкы катап субсидиялар эдилип баштаган, ол текши телекейде тузаланылып јат. Коллегаларыс ортодо бу иш-керектиҥ аайына бӱтпеген кӧп улус болгон. Ол тыҥ ла кӱч деп билдирген. Бис оны туроператорлорго эптӱ, јарамыкту, бюрократиялык тутактар јок болзын деп, канча катап ойтодоҥ шиҥдеп јазаганыс. Пилот једимдӱ болгон деп чотойдым. Арга болзо ло, бис бу јӧмӧлтӧни элбедерис ле јарандырарыс.

— Айалга кӱч, је туризмниҥ бӧлӱги араайдаҥ орныктырылып туру. Туроператорлор банкротко тӱжер учуралдар болгой не?

— Банкротко тӱшкен јаан учуралдар болбозына кӧпти эдедис. Акча-манатла јӧмӧлтӧлӧр эдер иш-керектер бар. Туроператорлорло колбу тудадыс, канча кире уур-кӱч сурактарды аайлаштырадыс. «Ника» деген туроператорды федерал тооломноҥ чыгарары аайынча јакаанга кол саларга келишкенин де эзедип ийели. Экијандай јарамыкту јӧпкӧ тургуза ла келерге келишпеди. Је кийнинде бис туроператорло кожо эптӱ арга тапканыс ла коллегалар таҥынаҥ каруулу болгоныныҥ кӧмзӧзин бир конокко толтырган. Туроператор ойто тооломго кийдирилген. Оны туристтерге де, туроператорлорго до јакшы кӧргӱзӱ-темдек деп чотойдым ла каруулу болгоны учун туроператордыҥ башкартузына быйаным айдадым. Бис мынаҥ да ары рынокты ајаруда тударыс, јаан банкротстволор болбос деп иженерис.

— Бу бӧлӱкке кандый јӧмӧлтӧ эдилер?

— Экономиканы орныктырары аайынча эл планда туризм бӧлӱгине  бир канча јӧмӧлтӧлӱ иш-керектер темдектелген. Пандемия ӧйинде уур-кӱчтер эҥ ле тыҥ табарган коночылык предприятиелерге јаан јӧмӧлтӧ бар. Туроператорлорго јӧмӧлтӧ. Инвесторлорго јилбилӱ болгодый тӧс јӧмӧлтӧлӧрдиҥ бирӱзи — ол јаҥы отельдер тударына ла эскилерин јазаарына, онойдо ок кӧп функциялу комплекстер тударына процентный ставкага субсидия берери. Чокумдап айтса, бу бӧлӱкке акча-манат чыгарарга турган инвесторлорго јеҥил баалу кредиттер берилер. Ондый программаны баштапкы катап тӧзӧп јадыбыс. Экономиканы орныктырары аайынча эл план ороонныҥ башкарузында кӧрӱлип јат. Јуук ӧйдӧ ол  јарадылар деп иженедим. Планды јӧптӧгӧнин сакып алалы.

 

Ороондо албатылар ортодо учуштар ачылар

Россияда башка ороондорло авиарейстер эки бӧлӱкле  ойто башталар. Минтранс, Росавиация ла «Аэрофлот» авиакомпания кийдирген баштануны РФ-та јаҥы коронавирус југуш ооруны тыш јанынаҥ экелерин ле оныҥ таркаарын болдыртпазы аайынча оперативный штаб јӧмӧгӧн. Јӧп оперштабтыҥ јууныныҥ протоколында бичилген. Минтранс Роспотребшиҥжӱле, МИД-ле, Ростуризмле, «Аэрофлотло» ӧмӧ-јӧмӧ јаан изӱ айдыҥ 8-чи кӱнине јетпей Кабминге албатылар ортодо рейстерди ойто баштаары аайынча иштердиҥ аайы јанынаҥ баштану эдер учурлу болгон. Минтранска Россияныҥ аэропортторыныҥ белен болгонын јаан изӱ айдыҥ 13-чи кӱнине јетире шиҥдеп салар јакылта берилген.

Эксперттердиҥ шӱӱлтезиле, эҥ ле озо СНГ-ныҥ ороондоры сайын учуштар ойто башталар. Је Роспотребшиҥжӱ Великобританияла, Венгрияла, Германияла, Данияла, Италияла, Нидерландыла, Норвегияла, Польшала, Финляндияла, онойдо ок Вьетнамла, Китайла, Монголияла ла Шри-Ланкала авиаколбуны орныктырарын айтты. Роспотребшиҥжӱ Росавиацияга ийген самаразында бу ороондор эпидемиологиялык айалгала талдалганы чокумдалды. Темдектезе, тооломдо баштапкы тогус ороон ӱч некелтеге толо келижип турган, арткандары Минтранс берген тооломноҥ  талдалган.

Авиаучуштарды орныктырарында туристтердиҥ ороонныҥ тӱштӱк курортторына ууланганы камаанын јетирген. Јаан изӱ айдыҥ баштапкы амыралта кӱндеринде пассажирлердиҥ јӱрӱжи  кызалаҥду айалгада кеминеҥ 80%-ке једип турар болгон деп, Аэропорттордыҥ албатылар ортодо ассоциациязы јетирген.

Сочиниҥ аэропортында јаан изӱ айдыҥ 5-чи кӱнинде 32,5 муҥ пассажир јеткилдеш алган, 2014 јылда Олимпиада ӧйинде коногында 23 муҥ кире кижи јеткилделип турган болгон. Пассажирлердиҥ јӱрӱжи кӧптӧгӧнин тӧс каланыҥ да аэропортторы темдектеген. Шереметьеводо јаан изӱ айдыҥ 1-7 кӱндеринде пассажирлердиҥ јӱрӱжи 270 муҥ кижи болгон. Ол 2019 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ ичбойындагы рейстериниҥ орто кӧргӱзӱлеринеҥ 40% кире. Домодедоводо чыгып јаткан 1,4 муҥнаҥ кӧп рейстер јеткилделген — 2019 јылдыҥ кӧргӱзӱзинеҥ 63%.

 

Каршуны болдыртпазы

Россияда јаан изӱ айдыҥ 1-кы кӱнинеҥ ала балдардыҥ су-кадыгын орныктырар лагерьлери иштеп баштаган, экскурсиялар ла автобусту турлар тӧзӧлӧт. Ондый јол-јорыктар ӧйинде балдардыҥ су-кадыгына каршуны болдыртпаска, ада-энелерге, ӱредӱлик ле башка тӧзӧлмӧлӧргӧ, онойдо ок турагенттерге тартар компанияларды талдаарында бир канча ээжи-некелтелер бӱдӱрер керек деп, Ространсшиҥжӱде куучындадылар.

Ондый јол-јорыктар озолондыра јакыганы аайынча эдилет.

Тартар компания (тартаачы) јакыган јаныла фрахтованиениҥ јӧптӧжӱзин эмезе наряд-јакылта тургузар учурлу. Јӧптӧжӱни юридический лицо эмезе таҥынаҥ аргачы болуп турган ла автобустарла пассажирлер тартар јараду бичиктӱ тартаачыла тургузар керек деп, Ространсшиҥжӱде ајардылар.

«Кӧлӱк онойдо ок лицензияныҥ тооломында бар болор керек» — деп, ведомстводо айттылар. Бу јетирӱлерди Ространсшиҥжӱниҥ сайтынаҥ эмезе государстволык автојолдор аайынча шиҥжӱниҥ јербойында башкартузында табып алар аргалу. Тартаачыда пассажирдиҥ су-кадыгына каршу јеткенде ле јӧӧжӧ ӱрелгенде карууныҥ страхованиезиниҥ јӧптӧжӱзи болор учурлу. Ол керегинде јетирӱни Страховщиктердиҥ эл биригӱзиниҥ сайтынаҥ алар аргалу.

Јол-јорыктыҥ алдында транспортный компанияныҥ чыгартулу кижизи автобустыҥ тискинчизине инструктаж ӧткӱрип, автобустыҥ техникалык аайын ширтеер учурлу. Јол-јорыктыҥ чаазынында ол керегинде бичилер керек. Улус тартар кӧлӱкке јаантайын дезинфекция эдилер учурлу.

Электрон СМИ-лердеҥ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина