Тергеениҥ келер ӧзӱминиҥ сурактары

16.07.2020

Башкаруда Алтай Республиканыҥ келер ӧйдӧги ӧзӱми ле Горно-Алтайск каланыҥ агломерациязы керегинде сурактарга учурлалаган јуундар ӧтти.

Јуунда Алтай Республиканыҥ экономикалык ӧзӱм аайынча министри Вячеслав Тупикин, Алтай Республиканыҥ ар-бӱткенниҥ байлыктарыныҥ, экологияныҥ ла туризмниҥ министриниҥ ижин бӱдӱреечи Екатерина Поварова, Телкемди моделировать эдериниҥ ле ӧскӱрериниҥ «Гипрогор Ӱлекер» градостроительный институдыныҥ президенти Михаил Грудинин, «Strategy Partners» компанияныҥ чыгартулу кижизи Алексей Праздничных туруштылар.

Башчы Алтай Республикада тергеениҥ 2035 јылга јетире јонјӱрӱмдик-экономикалык ӧзӱминиҥ стратегиязы иштеп турганын эзеткен. Ол быјыл кандык айда јаҥыртылган (актуализация). Тӧс кубулталар Россия Федерацияныҥ Президентиниҥ Россия Федерацияны ӧскӱрериниҥ 2024 јылга јетире национальный амадулары ла стратегиялык керектери керегинде Јарлыгын бистиҥ тергеениҥ јеринде бӱдӱрериле колбулу болгон.

«Стратегияныҥ оноҥ арыгы актуализациязы эпидемиологиялык айалга оҥдолгон соҥында муниципал форумдардыҥ турулталары аайынча болоры пландалган» – деп, тергеениҥ башчызы темдектеген.

Олег Хорохординниҥ чокымдаганыла, бу сурактарды ајаруга алып, тергеениҥ ӧзӱми аайынча стратегиялык совет тӧзӧӧри керектӱ болуп јат.

«Алтай Республикада инвестициялык ла аргачылык иштерди ӧскӱрери аайынча совет тӧзӧлип калган ла иштеп туру. Стратегиялык советте дезе тергеениҥ ӧзӱминиҥ тӧс ууламјыларын, стратегиялык пландардыҥ документтерин јаҥыртарыныҥ керектӱзин ле јараарын шӱӱжери темдектелет» – деп, республиканыҥ башкараачызы айткан.

Михаил Грудинин стратегиялык советтиҥ структуразы ла керектери керегинде куучындаган, онойдо ок стратегиялык пландаштыҥ системазын јарандырары аайынча шӱӱлтелерин айткан.

Оныҥ айтканыла, јаҥы совет тергеениҥ ле муниципалитеттердиҥ јаҥдарын, аргачылыкты ла эл-јондыктыҥ шӱӱлтелерин айдаачы-лидерлерди ӧзӱмниҥ турулталу бирлик органына бириктирер аргалу. Шиҥжӱлӱ иштиҥ турулталарыла ӧзӱмниҥ аргалары чокымдалар, стратегияныҥ амадуларына јединерге дезе, стратегияныҥ тӧс ууламјылары чокымдалар.

Михаил Грудининниҥ темдектегениле, ӧзӱмниҥ ӱлекерлериниҥ тооломын улайын ла элбедери, олорды акча-манатла јеткилдеер аргаларды бедиреери ле бӱдӱрери јаан учурлу керек. Стратегияныҥ керектери эҥ озо јӱрӱмниҥ јаан учурлу курч сурактарын чечерине ле эл-јонныҥ јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедерине ууламјылалар.

Јуунда Алтай Республиканыҥ туризмниҥ бӧлӱгинде стратегиялык пландаштыҥ иштеп турган документтери керегинде јетирӱ эдилген.

Тергеениҥ јонјӱрӱмдик-экономикалык ӧзӱминиҥ таҥынаҥ программазы аайынча туризмниҥ бӧлӱгинде јети керекти бӱдӱрери кӧрӱлген. 2020-2024 јылдарда бӧлӱкке акча-манатла текши тооло 594 млн. салковой чыгарылар. Оныла коштой иштеер 400-теҥ кӧп јер тӧзӧӧри пландалат.

Тергееде туризмдеги учурлу бӧлӱк кластерлер чокымдалган, олор Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик-экономикалык ӧзӱминиҥ таҥынаҥ программазына кирген. Ол озо ло баштап, јыл туркунына иштеер, су-кадыкты орныктырар «Манјӱрек» спорт комплекс ле «Караколдыҥ кӧлдӧри» деп турист кластер. Олор туристтерди јеткилдеер инфраструктура тӧзӧӧрин некейт.

Келер ӧйдӧ тергееде Алтын Кӧлдӧ лӧ тӱштӱктей јерде туристско-рекреационный кластерлер тӧзӧӧри кӧрӱлет. Эмди тура республиканыҥ турист аргачылыгы болуп турган кичӱ ле орто предприятиелердиҥ аргаларын кластерлер ажыра тузаланары тергееге јаан учурлу.

Онойдо ок тергеениҥ туризмде јакшы «бӱдӱжин» кӧргӱзери, «Туулу Алтай» брендти ле тергеениҥ калыктар ортодогы рыноктогы турист аргаларын ичкерледери аайынча иштер мынаҥ ары улалар. Оныла коштой, амыраарыныҥ кышкы бӱдӱмдерине ууламјылу туробъекттерди јыл туркунына иштедерге керектӱ инфраструктура тӧзӧӧри аайынча иштер сакыйт.

Олег Хорохордин јуук ӧйдӧ тергеениҥ ӧзӱминиҥ стратегиязын јаҥы форматта актуализировать эдерин айткан. Ондо јаҥы јонјӱрӱмдик-экономикалык айалга, онойдо ок јединген турулталар ла бӱткен ӱлекерлер ајаруга алынар учурлу.

* * *

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин Горно-Алтайск каланыҥ агломерациязыныҥ ӧзӱмине учурлалган јуун ӧткӱрген. Ондо Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ турчылары, Горно-Алтайск каланыҥ администрациязыныҥ јааны Ольга Сафронова, «Майма аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јааны Роман Птицын, Телкемди моделировать эдериниҥ ле ӧскӱрериниҥ «Гипрогор Ӱлекер» градостроительный институдыныҥ президенти Михаил Грудинин, «Strategy Partners» компанияныҥ чыгартулу кижизи Алексей Праздничных база турушкандар.

Михаил Грудининниҥ айтканыла, каланыҥ агломерациязы – ол бир эмезе бир канча калаларды айландыра тӧзӧлгӧн јонјӱрӱмдик-экономикалык бирлик телкем. Ого текши инженерный ла транспортный инфраструктураларла, онойдо ок эл-јон јуртаган, иште, экономикада, культурно-бытовой, рекреациялык колбуларла бириктирген пункттар кирет.

Горно-Алтайсктыҥ агломерациязына тергеениҥ тӧс калазы Горно-Алтайск, Майма, Кызыл-Ӧзӧк лӧ Алферово јурттар кирери темдектелет, олордыҥ эл-јоныныҥ текши тоозы 100 муҥ кирези кижи.

«Агломерация юридический јанынаҥ тӧзӧлбӧгӧн дӧ болзо, је ол јӱрӱмде бар. Оныҥ учун бу суракла бис кыйалтазы јоктоҥ иштеерис. Бӱгӱн бу ишке јол берилген. Келер ӧйдӧ бис бу адалган јерлерле болорзынбай, агломерацияныҥ грандарын Дубровка, Подгорное јурттар јаар элбедер шӱӱлте эдедис», — деп, Олег Хорохордин айткан.

Горно-Алтайск каланыҥ администрациязыныҥ јааны Ольга Сафронованыҥ темдектегениле, бу суракты шӱӱжери чын ла удаган, нениҥ учун дезе, улус јадар туралар ла промышленный тудумдар тударга, јеҥилтелерлӱ категорияныҥ улузына берерге бош јерлер јок болгоны каланыҥ ӧзӱмин буудактайт.

«Агломерация тӧзӧӧриниҥ сурагын каланыҥ ла бу јурттардыҥ инфраструктуразыныҥ, јолдорыныҥ ӧзӱмин, тыш бӱдӱмин јарандырарын бир чук апарары јанынаҥ сурактар курчыдат» – деп, ол чокымдаган.

Майма аймактыҥ јааны Роман Птицын каланыҥ агломерациязын тӧзӧӧр планды јӧмӧгӧн лӧ ого кирген јурттарга эл-јонныҥ јӱрӱминиҥ чыҥдыйын бийиктедерине ууламјылу башка-башка программаларги кирип, јаан ӱлекерлер бӱдӱрер арга берерин темдектеген.

Республиканыҥ башчызыныҥ эзеткениле, улус алдында агломерация тӧзӧлгӧн кийнинде јурттардыҥ эл-јонына эдилетен јеҥилтелерди јылыйтар деген чочыдузын айткан болгон.

«Ол ондый болбос, бастыра јеҥилтелер арттып калар, јурттардыҥ ла каланыҥ эл-јоныныҥ категориялары кубулбас, је агломерацияга кирген јурттар дезе, ичкери ӧзӱм алынар» – деп, Олег Хорохордин јартаган.

Оныҥ чокымдаганыла, агломерацияныҥ јерлериниҥ бир чук ӧзӱмиле колбулу кубулталар Алтай Республиканыҥ 2035 јылга јетире јонјӱрӱмдик-экономикалык ӧзӱминиҥ стратегиязына кийдирилер.

Горно-Алтайск каланыҥ агломерациязын тӧзӧгӧни онойдо ок республикага агломерацияныҥ гранында кӧлӱктер јӱрер јолдорды јазаарына, инженерный инфраструктураны ремонтоорына федерал акча-јӧмӧлтӧ алар арга берер. Оныла коштой, јерлердиҥ текши планыныҥ схемазы јарадылар.

Агломерация муниципалитеттер ортодогы рекреациялык ӱлекерлерди, ол тоодо јурттардыҥ тыш бӱдӱмин јарандырары ла экология јанынаҥ ӱлекерлерди бӱдӱрерине јарамыкту болор.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина