Алтайдын Чолмоны

Хоккейле тазыктырыныгар!

21.07.2020

«Спорт — јӱрӱмниҥ ээжизи» деген тергеелик ӱлекер кеминде Алтай Республикада 2019-2020 јылдарда хоккейле тазыктырып турган тӧзӧлмӧлӧргӧ керектӱ јепсел-јазалдар алылган болгон.

2020 јылда «Хоккейдиҥ јазалдарын садып алары» деген керек-јаракка 25252525 салковой акча чыгарары пландалган. Бу иш-керек кеминде Чой, Йогач, Кызыл-Ӧзӧк, Шабалин, Кош-Агаш, Оҥдой, Ӱзнези, Акташ, Кӧксуу-Оозы, Экинур јурттарга хоккейдиҥ бортторыныҥ он комплекти алылары пландалган. Тургуза ӧйдӧ хоккейдиҥ бортторы јурттар сайын јӱре берген.

2020 јылда бу хоккейдиҥ јазалдары берилген муниципал тӧзӧлмӧлӧрдӧ, Алтай Республиканыҥ физический культура ла спорт аайынча комитедиле јӧптӧжӱ аайынча, хоккейле тазыктыраачыныҥ ставказы ачылар. Онойдо ок 2020 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 15-чи кӱнинде хоккейле тазыктыруларга керектӱ тренажерлор алылган.

Кичӱ изӱ айдыҥ 18-чи кӱнинде Шабалин, Чамал, Чой аймактарга ГТО-ныҥ площадкалары јетирилген. Тургуза ӧйдӧ ол площадкаларга керектӱ база да јазалдар келер.

«Спартак» деген республикан стадионныҥ футбол ойнойтон јалаҥы јаҥыртылар. Бу иштер јаан изӱ айдыҥ 30-чы кӱнине јетире бӱдери пландалган.

Онойдо ок физкультураныҥ ла су-кадыкты орныктырар ачык бӱдӱмдӱ комплекс алылары пландалат.

Башкуш сууныҥ тожынаҥ башталган

Улаган аймакта ончого јуук јурттардыҥ эл-јоны хоккейле јилбиркеп јат. Быјылга јетире хоккейдиҥ профессионал коробказы јӱк тӧс јуртта бар болгон. Арткан јурттарда дезе эл-јон бойыныҥ кӱчиле агаштаҥ јазаган коробкаларда ойнойт. Темдектезе, Чолушманныҥ јурт јеезезинде физический культурала ӱредӱчи Евгений Михайлович Аскышев Алтын-Кӧлдиҥ тожында јалаҥ белетеп, ӱренчиктерин ондо тазыктырат. Улаганныҥ јаан улузыныҥ командазы башкы јылда республикан маргаандарда тоомјылу экинчи јерге чыккан.

Анчада ла хоккейге јӱрӱп турган ла кышты энчикпей сакып тургандардыҥ ортозында, Улаган аймактыҥ администрациязыныҥ культура, спорт ло јашӧскӱрим политика аайынча бӧлӱгиниҥ јааныныҥ тӧзӧмӧл сурактар аайынча ордынчызы Рустам Куюковтыҥ айтканыла, Саратан јуртта јаткандар. Хоккейди аймакта ончозынаҥ тыҥ ла једимдӱ бу јурттыҥ эрлери ойноп јат деп айтса, јастыра болбос. Хоккейдиҥ олордыҥ бойыныҥ кӱчиле туткан коробказы аймак ичинде эҥ ле јаан болгон, ондо эки јылга улай республикан турнирлер де ӧткӱрилген. Оныҥ да учун аймакка келишкен хоккейдиҥ профессионал коробказы маргаандарда аймактыҥ адын кӧдӱрип турган бу јуртка берилген эмтир (озо планда Акташ јурт болгон).

Саратанда хоккейдиҥ, текши спорттыҥ сурактары керегинде билип аларга јурт јеезениҥ эрчимдӱ методизи, хоккейчи Александр Владимирович Акчинге баштандыбыс. Ол мынайда куучындаган: «Јуртта хоккейле кӧнӱ тазыктырулар беш јыл кире кайра башталган. Мында јурт јеезениҥ јааныныҥ ижинеҥ, кӧрӱминеҥ кӧп неме камаанду эмей. Саратанныҥ администрациязыныҥ јааны Айдар Кириллович Акчин спортчы ӧзӧк-буурлу, эрчимдӱ кижи. Оныҥ шылтуузында Башкуш сууныҥ тожында баштапкы коробка тургузылган ла эл-јон хоккейди јамандыра-јумандыра ойноп баштаган. Оныҥ кийнинде мотопомпала стадиондӧӧн шланг чӧйип, суудаҥ тош тоҥурып, ойногоныс. Ондый иштер кӱчке келижип турар болгон. Айдарда, бис келер јылда стадионныҥ јанына скважина чаптырып, стадионныҥ бойына коробка кадаганыс, беш полевой хоккейчи ле каалгачы ринг-бенди ойноор эттире. Ринг-бендини оогош коробкада ойнойт. Јаан хоккейге бисте јер јок учун, оогожында ойноп баштаганыс.

Јылдаҥ јылга бистиҥ улус спорттыҥ бу бӱдӱмиле сӱрекей јилбиркеп келген. Бӱгӱнги кӱнде јӱк бистиҥ јурттаҥ јаан улустыҥ беш командазы, балдардаҥ ӱч команда чыгып јат. Канча јылга ойноп, тазыктырынып келеле, Горно-Алтайскта полицияныҥ участковыйы Евгений Корчагинниҥ эземине учурлалган республикан турнирде туружар деп шӱӱдис. Ондо бистиҥ эки команда турушкан. Јаан маргаанга баштапкы катап барып, ринг-бендиле экинчи јерге чыкканыс, јаан јалаҥда хоккейле сегис команданыҥ ортозынаҥ экинчи јерге чыкканыс».

Саратанныҥ командаларыныҥ једими бу спорттыҥ јуртта ӧзӱмине база да јакшынак тебӱ берген деп айдарга јараар. Эмди олордо 45 јашты ашкан ветерандардыҥ да командазы бар. Саратанда республика кеминде эки маргаан ӧткӱрилет. Олордыҥ бирӱзи Јурт јеезениҥ администрациязыныҥ сыйларына деп адалат. Маргаан ӧйинде ончо аймактардаҥ спортчылар, ШВСМ келип, јӧмӧжип јат, Оҥдой, Кан-Оозы аймактардаҥ база. Ветерандар ортодо республикан турнирге айылдаш Кош-Агаш аймактаҥ кӧп командалар келип турган.

Улаган аймактаҥ командалар оноҥ до кӧп болгон болзо, артык болор эди деп, Александр Владимирович јерлештерин кычырган айас айдат. Тургуза ӧйдӧ Саратаннаҥ башка Улаган эки команда тургузат, Балыктујул, Чибилӱ јаҥы ойноп баштап јат (эки команда).

Баштап тарый мында хоккейчилер бар ла деген конекторды кийип ойноор болгон. Је чынынча айтса, хоккей — ол баалу спорт. Оныҥ профессионал јепселдерине (конектор, щиттер) орто кеминде 50 муҥ салковой кире акча чыгар. Саратанныҥ уулдарыныҥ ончозында конектор профессионал болуп барадат, ончозы садып алат. «Керек дезе кӧлӱгин де садып ийеле, акчазына хоккейдиҥ јепселдерин алып тургандары бар — деп, А. Акчин сӱӱнчилӱ айдат. — Онойдо ок кузуктап алган акчазына эҥ ле озо хоккейдиҥ щитокторын алып тургандарыс бар. Анчада ла каалгачыныҥ јепселдери баалу».

Саратанныҥ хоккейчилери кышты сакып алала, хоккейди кажы ла кӱнге јуук ойноп јадылар. Јуртта эҥ тыҥ бомбардирлер деп одус јашту Артур Акчин ле тӧртӧн беш јашту Байрам Баграшев чотолот. Тошту коробканыҥ јанында хоккейчилер вагончик тургузып алган. Командалар ондо јепселдерин кийип, бой-бойын сакыжып јатканча, јылуда чай ичип, тыштанып отурат. Тошты ол ло хоккейчи уулдар ӧмӧ-јӧмӧ јазайдылар. Маргаандарга бойыныҥ кӧлӱктериле, арга-чагыла барып турат. Јурт јеезениҥ јааны Айдар Кириллович те хоккейчи, ончо спортчыларды јӧмӧп јат. Профессионал коробка солыган агаш коробка одоштой Јазулу јуртка табыштырылар эмезе школдыҥ јанына тургузылар.

Кожоҥдо айдылганыла, «хоккейди чындык эр улус ойнойт», ол спорттыҥ эт-каанга сӱрекей кату бӱдӱми. Оныҥ учун кызычактарга мында андый маргаандар ӧткӱрилбей јат, је олор конекло јыҥылап, араайдаҥ јилбиркеп баштайт. Саратанныҥ уулчактарында дезе аймак ичинде удурлажаачылар јок деп айдарга јараар: олор ончозын јеҥип алат. Школго ставка берилген кийнинде, хоккейле тазыктыруны физрук Александр Кеденов башкарар болор.

Јурттыҥ ӱй улузы волейбол ойноорын јакшызынат. Спорттыҥ бӱдӱмдеринеҥ мында онойдо ок бокс ӧзӱм алынат. Је кӱреш ле самбоны айтпаза да јарт, телекейдиҥ чемпионы Родион Асканаков Саратан јурттаҥ болгоны ончозын чике кӧргӱзет.

Башкуш сууныҥ бажында бир муҥга јуук эл-јон јаткан су-алтай јуртта балдардыҥ садигиниҥ сурагы курч турат. Оныҥ эски туразы эки јыл кире кайра чочыдулу болуп калганынаҥ улам јабылып калган. Балдарды куру турган келиштире тураларда садик эдип јӱргӱзерге келижет.

Александр Владимирович јерлештериниҥ адынаҥ јуртта спортко јаан ајару, јӧмӧлтӧ эдилип турганында камааны јеткен јамылуларга, јаандарга, ол тоодо јурт јеезениҥ јаанына, аймактыҥ јаанына, АР-дыҥ физический культура ла спорт аайынча комитедине быйанын јетирет.

Бӱгӱнги кӱнде Саратан хоккейдиҥ јаҥы келген коробказын тургузып алган, ӱзеери бектеер иштер ӧткӱрет. Јурттыҥ хоккейчилеринде једимдер эмди мынаҥ да кӧп болорында, олор газедистиҥ бӱктериниҥ база да кӧп катап айылчылары болорында алаҥзу јок.

Э. КУДАЧИНА