Алтайдын Чолмоны

Тергеениҥ јааныныҥ Чой аймакла ишмекчи јол-јорыгы

23.07.2020

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин ишмекчи јол-јорыкла культураныҥ Чойдогы  объекттерин, аймакта нацӱлекерлердиҥ бӱдӱп турганын, сӱттеҥ курсак-тамак эдер комплексти ле ӧскӧ дӧ объекттерди тудар ишти шиҥжӱлеген.

Олег Хорохордин 1250 кижи јуртап јаткан Паспаул јуртта нацӱлекерлердиҥ бӱдӱп турганын шиҥжӱлеген. Онойып, Паспаулда 1981 јылда тудулган орто ӱредӱлӱ школдо «Ӱредӱлик» ӱлекер аайынча спортзалды јаҥыртар иштер ӧдӧт. Мында полдор солылат, ичин јарандырары, электропроводкаларды солыыры, стенелерди јылулаары ӧдӧт. Онойдо ок ӱзеери тамбур тургузары, уштынар кыпты ремонтооры ла эжиктерди солыыры пландалат.

«Иштерди ӱредӱлӱ јыл башталардаҥ озо тӱгезер керек. Сыгын айда 200-теҥ ажыра ӱренчик ончо ээжилерге келиштире јаҥыртылган турадагы спортзалда тазыктырынар аргалу болор. Графиктеҥ соҥдош јок» – деп, Олег Хорохордин темдектеген.

Бу объектте иштерге бастыра кемдӱ бюджеттердеҥ текши тооло 2 млн. салковойдоҥ кӧп акча-манат  чыгарылган деп, башчы кошкон.

«Јадар јер ле калада айалга» деп нацӱлекерле јуртта спорттыҥ площадказы јарандырылат. Мында куран айдыҥ учына јетире айландыра чедендеери ле јарандырары, аҥылу јер салары, тренажерлор ло ӧскӧ дӧ спорт јепселдер садып алала тургузары пландалат.

Паспаулда онойдо ок јербойыныҥ эл-јоныныҥ кӧп баштануларыла Улу Јеҥӱниҥ 75 јылдыгында «Эл-јонныҥ баштаҥкайлары» программа аайынча Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачыларына јаҥы кереес тургузылат. Ол бийиги алты метр эки стеладаҥ турар.

Мемориалда јууныҥ јалаҥдарында јыгылган ла јуудаҥ јанган, је Јеҥӱниҥ 75 јылдыгына јетире јӱрбеген 630 јуучылдыҥ ла офицердиҥ аттары бичилер. Кереес куран айдыҥ ортозы јаар тургузылып калар учурлу.

Сӱтле иштеер комплекс тудулат

Башчы онойдо ок Чойдо тудулып турган сӱттеҥ курсак-тамак эдер комплексти кӧргӧн. Ол «Народный» деп јуртээлем кооперативтиҥ государстводоҥ Алтай Республиканыҥ јурт ээлем министерствозы ажыра алган акча-јӧмӧлтӧгӧ тудулат. Объекттиҥ баазы 29 млн. салковой, олордыҥ 80% госјӧмӧлтӧниҥ акчазы.

«Мында тудум ла монтаж иштер тӱгенип јат. Заводтыҥ продукция эдип чыгарар ийдези – коногына 6 муҥ литр сӱттеҥ курсак-тамак иштеери. Мында кӱскиде сӱттиҥ ле сӱттиҥ кычкыл продукциязын, ол тоодо сырды да эдип чыгарары пландалат. Јаан учурлузы – ол аймактыҥ јуртээлем ишчилери бери сӱдин табыштырар аргалу болуп, республиканыҥ коштой аймактарына ла ӧскӧ дӧ јерлерге сырьезын апарбазында» – деп, Олег Хорохордин айткан.

Ол онойдо ок сӱттиҥ продукциязы тергеениҥ школдорына, балдардыҥ садтарына ла эмчиликтерине јетирилерин темдектеген. Алтай Республиканыҥ јурт ээлеминиҥ министри Андрей Цыгулевтыҥ айтканыла, эмди аймактыҥ тӧрт предприятиези сӱтле иштеп туру. Јуук ӧйдӧ республиканыҥ ӧзӱминиҥ таҥынаҥ программазыла 200 уйлу сӱт саар јаҥы ферма тудулары пландалат.

Агаштыҥ таштанчылары тузаланылат

Гусевка јуртта Олег Хорохордин суйудылган газла иштееринеҥ агаштыҥ таштанчыларына кӧчӱрилген котельныйды кӧргӧн. Јылу берер бир сезондо ол одыру аларына 5 млн. салковойды кымакайлаар аргалу.

«Котельный агашла иштееринеҥ аймакта сӱреен кӧп арткан-калганыла иштеерине кӧчкӧн. Мынаҥ озо олорды тузаланар јер табылбай турган. Эмди аргачыларда таштанчыларын тузаланарына берер, аймактыҥ бюджедине сезимдӱ кымакайлаш эдер арга табылган. Онойдо ок котельныйды бистиҥ регистрациялу аргачы тургузып јат, онызы ӱзеери калан келери ине» – деп, Чой аймактыҥ јааны Михаил Маргачев куучындаган.

Ол онойдо ок Каракокшодо С. В. Тартыковтыҥ адыла адалган школдыҥ котельныйында иштерле танышкан. Бу котельный јербойыныҥ инвесторлорыныҥ чодыла таш кӧмӱрдеҥ агаштыҥ таштанчыларына кӧчӱрилген. Тергеениҥ башчызы бу ӱлекерди бийик баалап, оны ӧскӧ объекттерде тузаланарга ижин лапту шиҥжӱлеер шӱӱлте эткен.

Мында ок газла заправка эдер автозаправкалу јаҥы станцияны кӧргӧндӧр. Тургуза ӧйдӧ оны иштедерине јазаары ӧдӧт, ӧйинде барып јаткан ишти быјыл куран айда ла тӱгезери пландалат. Михаил Маргачевтыҥ чокымдаганыла, аймактыҥ ончо муниципал транспортын газ одыруга кӧчӱрери темдектелет.

Јолдор јаҥыртылат

Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин јол-јорык тушта Чой-Сейка-Ыныргы јолдо ишти кӧргӧн. Оны ремонтооры «Кӧлӱктердиҥ јеткери јок ло чыҥдый јолдоры» деп нацӱлекерле ӧткӱрилет.

Эмди јолдыҥ сегис километр бӧлӱгинде иш башталган. Иштер мында соок регенерацияныҥ технологиязыла ӧдӧт, јер сассымак учун, јолды бектеерге асфальтка тӧзӧгӧ салылат. Оныҥ кийнинде асфальт салылар. Подрядчикле тургузылган контрактла, организация иштер божогон до кийнинде тӧрт јылга бу јолды јазап турар учурлу.

«Куран айда Чой-Сейка-Ыныргы јолдыҥ 12 км. бӧлӱгин ремонтоорына ӱзеери контракт тургузары пландалат. Эмди торгтор ӧткӱрилет. Нацӱлекер аайынча аймактыҥ тӧс јуртынаҥ ала Сейка јуртка јетире 20 км. ажыра јол бӱткӱлинче ремонтолор учурлу» – деп, Олег Хорохордин чокымдаган.

Республиканыҥ башчызы јол-јорыгында волластонит-тиҥ алдындагы фабриказында ачылган предприятиениҥ щебень эдер ижиле танышкан. Кичӱ изӱ айда мында дробилка тургузылган ла иштедилген болгон. Бӱгӱнги кӱнде ондо бир саатта 2,5 тонна материал эдилет.

«Фабриканыҥ туразы 10 јылдаҥ ажыра тегин турган. 2020 јылдыҥ кандык айында аукционныҥ турултазыла «Родники» ООО-ло оныҥ бир бӧлӱгин арендага алары јанынаҥ јӧптӧжӱ тургузылган. Учреждение мында щебень эдер ишти баштаган. Эдилген продукция Чой-Сейка-Ыныргы јолды тударында јакшы тузаланылат. Келер ӧйдӧ ол Алтын Кӧл јаар федерал јолды ремонтоорында база тузаланылар учурлу» – деп, Олег Хорохордин айткан.

Предприятие келер ӧйдӧ фабриканыҥ кыптарын ла бар аргаларын толо тузаланарга туру. Онойдо ок суруда болгодый болзо, база асфальтка кожотон минеральный ымтак эдерин баштаары пландалат.

«Јаҥы инвестор аймакка – јаҥыс ла јаҥы иш эмес, је иштеер јаҥы јерлер берер, мында јербойыныҥ 20-деҥ кӧп улузы иштейт» – деп, республиканыҥ башкараачызы айткан.

КМН-ныҥ айылында ла библиотекада

Каракокшо јуртта Олег Хорохордин ас тоолу тургун калыктардыҥ айылын кӧргӧн. Ол былтыр «Чой аймактыҥ 2019-2024 јылдарга экономиказыныҥ ла аргачылыгыныҥ ӧзӱми» деп муниципал программа аайынча тудулган. Кичӱ изӱ айда мында айландыра јерди јарандырар иштер башталган, олорды јайдыҥ учы јаар тӱгезери пландалат. Келер ӧйдӧ айылды туризмниҥ тӧс јери этирте тузаланары темдектелет. Ондо амырап јӱрген улус ас тоолу тургун калыктардыҥ јаҥжыккан јадын-јӱрӱмиле таныжар, национальный аш-курсакты амзаар аргалу болор.

Олег Хорохордин ишмекчи јол-јорыгында јурт јеезелер ортодогы Чойдогы библиотечно-јетирӱлик тӧс јерде болгон. Ондо 2019-2020 јылдарда капитальный ремонт ӧткӱрилген. Мында экинчи кат тудулып, ондо библиотека ла кинозалга операторский ижин баштаган. 250 јерлӱ залдыҥ јепселдери «Культура» нацӱлекерле алынган. Шиҥжӱниҥ ӧйинде Олег Хорохордин тӧс јердиҥ директорыныҥ библиотеканыҥ ижи аайынча ордынчызы Лариса Чашникованы юбилейиле уткыган.

Тергеениҥ башкараачызы онойдо ок јашӧскӱримниҥ эрчимдӱзи Анна Шестаковала тушташкан. Ол тузалу аш-курсак јиири ле энелик јанынаҥ бойыныҥ блогын апарат. Башчы школдыҥ ла тӧрӧл јуртыныҥ јӱрӱминде эрчимдӱ туружып турган ӱренчик Вадим Власкинле база тушташкан.